ပရေၚ်တပ်ဒဏ်ကၟာတ်လဒဵုဍုၚ်သ္အာၚ် လ္တူဂကောံပၞာန် ကေုာံ တွဳဗွိုၚ်ဍေံတံဂှ် ဟွံစိုပ်တရဴဏီ

လ္ဂုၚ်၊ မေ (၂၇)

သီုအမေရိကာန် သီုမဟာမိတ်ဍုၚ်ပလိုတ်တံဂမၠိုၚ် ၜိုန်ရကၠောန်သ္ပလဝ် ပရေၚ်တပ်ဒဏ်ကၟာတ်လဒဵု ကုကမၠောန် မဆက်စပ်ဒၟံၚ်ကဵု ကံၚ်ဇြဳပၞာန်သီအဝဵု ကေုာံ တွဳဗွိုၚ်ဍေံတံဂှ်ကီုလေဝ် ဒဵုကဵုအခိၚ်လၟုဟ် ဟွံစိုပ်တရဴဏီပုဟ်ဂှ် ညးချဳဒရာၚ်ပရေၚ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳ ကေုာံ ပရေၚ်ထပိုတ်သြန်ဆီဍုက်တံ ထံက်ထ္ၜးပါ်ပါဲလဝ်ရ။

ပ္ဍဲကဵုပေါဲရုဲမာဲ သၞာံ ၂၀၂၀ တေံ နကဵတၚ်စောတ်စောဲမာဲဟွံဓဝ်ယာတုဲ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာ နူကဵုသ္ကိုပ်ပၞာန်ဇၞော် မေန်အံၚ်လှာၚ် မသ္ကိုပ်သ္ကဂှ် ပတှ်ေကေတ်ဇြဟတ်လွဟ်တုဲ ပလှ်ဖျေံ အလဵုအသဳဒဳမဝ်ကရေဇြဳတုဲ ကြဴနူသီကေတ် အဝဵုကၟိန်ဍုၚ်တုဲဂှ် ဍုၚ်အမေရိကာန် ကေုာံ ဍုၚ်မဟာမိတ်ဂမၠိုၚ် ကၠောန်သ္ပလဝ် ပရေၚ်တပ်ဒဏ်ကၟာတ်လဒဵု ဂကောံပၞာန်တံရ။

နူကဵုဂိတုဖေဖဝ်ဝါရဳ သၞာံ ၂၀၂၁ သီလဝ်အဝဵု စဵုကဵုအပ္ဍဲပွိုၚ်ၜါသၞာံဂှ် ကုက္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ပၞာန်၊ သ္ကိုပ်ဗိုလ်ဂမၠိုၚ်ဂှ်ကီု မၞိဟ်ပူဂဵု မရီုဗၚ်ထံက်ပၚ်ကဵုဒၟံၚ် ဗ္ဒါဲ (၈၀) ပြၚ် ကေုာံ ကမၠောန် ဒပ်ပၞာန်မထိၚ်ဒက်လဝ် (၃၀) ပြၚ်တံဂှ် ကေတ်ဒုဟ်တပ်လဝ်ဒဏ် ဟွံအောန်နူကဵု (၁၀) ဝါရ။

ညးတာလျိုၚ် နူကဵုပရေၚ်ချဳဒရာၚ်ထပိုတ်သြန်ဆီဍုက်မွဲတၠဂှ် ကမၠောန် မကေတ်လဝ်ဒုဟ်ကၟာတ် လဒဵုဂမၠိုၚ်ဝွံ လုပ်စိုပ်ဒၟံၚ် ဇရေၚ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန် နကဵုသြန် ဂအုံဗွဝ်ဟွံသေၚ်မွဲသာ် ဂၠံၚ်တရဴကလေံထောံတုဲ မလုပ်အာဂှ် သာဂၠိုၚ်ဂှ်ရ ဟွံစိုပ်ဒၟံၚ်တရဴကွေံကွေံပုဟ်ဂှ် ဟီုကဵု ဌာန်ပရိုၚ်သြၚ်လောန်တိုၚ်(မ်) ရ။

“ကမၠောန်ဍေံတံ မကၟာတ်လဒဵုလဝ်တံဂှ် ဍာံဍာံတေံ ဒှ်ကမၠောန် လုပ်ဒၟံၚ် ဇရေၚ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန် နကဵုဂအုံဗွဝ်ဟွံသေၚ်ပုဟ်။ ရံၚ်အာကဵုသြန်မ္ဂး နကဵုနဲကဲနာနာ လုပ်စိုပ်အာ ပ္ဍဲထိုၚ်ပဠောံပူဂဵုတံဂှ် သာဂၠိုၚ်ဏောၚ်။ ကလေံတုဲ ဂၠံၚ်တရဴလုပ်အာဂှ် သာဂၠိုၚ်ရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ဂၠံၚ်ဂွံလုပ်အာ လ္ပာ်ကၟိန်ဍုၚ်ဂှ် ဟွံမွဲစကွေံပုဟ်၊ ကမၠောန်ဆုရံၚ်ၚ်၊ ကမၠောန်မတ်ရတ်တံဂှ်ရံၚ်ၚ်ရ။ ဒးဟီုမ္ဂး ဟွံစိုပ်ဒၟံၚ်တရဴ ကွေံကွေံ ပုဟ်ဂှ် ဟီုဂွံရ။ သြန်လုပ်ဒၟံၚ် ဇရေၚ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန် ကဵုဂအုံဗွဝ် စုတ်ထိုၚ်ပဠောံဟွံဂွံတံဂှ် ဒှ်ဒၟံၚ်နူကဵု သၟုဟ်ဓာတ်သဘာဝ ကေုာံ ကၠေၚ်ဍေန်ဍုၚ်ဗၟာတံဏောၚ်၊ သြန်ဏံဂှ်လေဝ် ဒှ်ဒၟံၚ်သြန်ဍုၚ်သ္အာၚ်ဏောၚ်။ မဏံဂှ်လေဝ် ဒဵုကဵုအခိၚ်လၟုဟ် ဟွံဂွံကၠောန်သ္ပတပ်ဒဏ် ကၟာတ်လဒဵုတံဂှ်ဏီပုဟ်” သာ်ဝွံ ညးသ္ဂးရ။

ပ္ဍဲကဵုကမၠောန်သယံဇာတ ကံၚ်ဇြဳပၞာန် ကလိဂွံသြန်လုပ်ဍုၚ်သ္အာၚ်ဂၠိုၚ်အိုတ်ဂမၠိုၚ် ကမၠောန်သၟုဟ် ဓာတ်သဘာဝ ကေုာံ ကၠေၚ်ဍေန် (MOGE) တံကဵု ကမၠောန်မတ်ရတ် ကေုာံ ကမၠောန်ဆုကၠဍုၚ်ဗၟာတံဂှ် ၜိုန်ရကၠောန်သ္ပကၟာတ်လဒဵုလဝ်ကီုလေဝ် ဒဵုကဵုတ္ၚဲဏံ ပလံၚ်ပ္တိုန်ဒၟံၚ်နွံဂှ် ဂွံတီကေတ် နူကဵုတၚ် လလောၚ်တြး ဂကောံထပိုတ်ဆီသြန်ဍုက်တံရ။

Justice For Myanmar ဂှ်လေဝ် မၞိက်စၞာံဒုန် ကေုာံ မၞိဟ်ရတ်ဂမၠိုၚ်ဝွံ မ္ၚးနူဒှ်ရိုဟ်ကၞက် မကလိဂွံ သြန်အကံက်ခေါန်ဇၞော်ဇၞော် သွက်ကံၚ်ဇြဳပၞာန် ကေုာံ သွက်ဂကောံပၞာန် ညးဍုၚ်ကွာန် ဍေံတံဂှ်သၟးဟွံက သီုကဵုထံက်ပၚ်ဒၟံၚ်သြန် သွက်အမှုရာဇဝတ်ဒပ်ပၞာန် မဓဇန်ကြမ်မ် ပ္ဍဲကဵုဒေသကောန်ဍုၚ်အရၚ် ဂကူမၞိဟ်တံရောၚ်ဂှ် ကဵုလဝ်သတိရ။

စပ်ကဵုဆုကၠဍုၚ်ဗမာတုဲလေဝ် အတိုၚ်ဂလာန် အေဂျေန်ဇြဳပရေၚ်ဂၠိုက်ဂၠါဲစၟဳစၟတ် စပ်ကဵုပွဳပွူသဘာဝ (EIA) ဖျေံသ္ဇိုၚ်ဍုၚ်ဗျိတိၚ်ဂှ်မ္ဂး အပ္ဍဲပွိုၚ်ၜါသၞာံတုဲကၠုၚ်တေံ လျိုၚ်တာန်ဆု နူကဵုဍုၚ်ဗၟာ ပလံၚ်ပ္တိုန်ဍုၚ်အမေရိကာန်တံဂှ် နွံလဝ် (၃၀၀၀) ပြၚ်ရောၚ် ဌာန်ပရိုၚ် The Guardian ထ္မံက်ထ္ၜးလဝ် ပ္ဍဲဂိတုမေ (၁၆) တေံရ။

ဒဝ်နှေန်န်မှိုဲ မဒှ်ဖက်ဆောညးအုပ်ကာနာနာ ဗော်ဒဳမဝ်ကရေတ်တေတ်ဗွိုၚ်မၞိဟ်တၟိ၊ သီုကဵုဒှ်ညးချဳဒရာၚ်ကတိုၚ်ကၟဟ် ပရေၚ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳဂှ်လေဝ် ပွမကၟာတ်လဒဵု မစိုပ်တရဴချိုတ်ပၠိုတ် လ္တူနူဏံဂှ် နွံပၟိက်ဒးကၠောန်သ္ပဒၟံၚ်ဏီတုဲ နူကဵုဍုုၚ်သ္အာၚ်တေံ သွက်ဂွံဘိုၚ်ကဵုဇြဟတ်ဂရိုဟ် ကွေံကွေံကြာန်န်ဂှ် နွံပၟိက်ရောၚ် သ္ၚဳဂၠိပ်လဝ်ရ။

“ၜိုန်ရတပ်ဒဏ်ကၟာတ်လဒဵုကေတ်ဒုဟ် လ္တူက္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ပၞာန် ဂကောံပၞာန်တံဂှ်ကီုလေဝ် သွက်ဂွံကၠောန် ပရေၚ်ကေတ်ဒုဟ်ကၟာတ်လဒဵု သာတုဲစိုပ်တရဴနူဏံဂှ် နွံပၟိက်ဒၟံၚ်ဏီရောၚ် အဲညာတ်ကေတ်ရ။ ဒဵုကဵု အခိၚ်လၟုဟ် မၞိဟ်ပူဂဵု ဂကောံဗော်သွး ကၟိန်ဍုၚ် မကၠောန်ဒၟံၚ်ကမၠောန် ကုက္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ပၞာန်ဂှ် နွံဒၟံၚ်ဏီ ရောၚ်။ နကဵုသြန်လုပ် ကလိဂွံနူဏံဂှ် ကံၚ်ဇြဳပၞာန် အာယုက်ဂၠိၚ်ဒၟံၚ်ဏောၚ် မဒှ်ရ။ ဂစိုတ်ဂယိုၚ်ပကီု ပရာပ်ဒၟံၚ် လ္တူညးဍုၚ်ကွာန်တံရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ကၠောန်ၜိုတ်ရေၚ်တၠုၚ်ဒၟံၚ် ပရေၚ်ချဳဒရာၚ် ထပိုတ်သြန် ဆီဍုက်တံရ။ မၞိဟ်ပူဂဵု၊ ဂကောံဗော်သွး၊ ဍုၚ်လဵုဟွံဟီု မပံၚ်တောဲရေၚ်တၠုၚ်ဒၟံၚ်ကဵု ဂကောံပၞာန်တံဏံဂှ် ညံၚ်ဂွိုအ်ဆက်တုဲ ကၠောန်သ္ပအိုတ်ဂှ် နူကဵုဍုၚ်သ္အာၚ် မသှ်ေဒၟံၚ်တံ သွက်ဂွံဘိုၚ်ကဵုဇြဟတ်ဂရိုဟ် ကွေံကွေံကြာန်န်ဂှ် နွံပၟိက်ရောၚ် အဲဒုၚ်ဂိုၚ်ကေတ်ရ” သာ်ဝွံ ညးသ္ဂးရ။

သီုအမေရိကာန် သီုဍုၚ်မဟာမိတ်လ္ၚဵုဂမၠိုၚ်ဂှ် စပ်ကဵုပရေၚ်တပ်ဒဏ်ကၟာတ်လဒဵု မကေတ်လဝ်ဒုဟ် လ္တူကံၚ်ဇြဳပၞာန်သီအဝဵုဂှ်တုဲ သွက်ဂွံသ္ၚဳဂၠိပ် အရာမစိုပ်တရဴတံဂှ် ညးတာလျိုၚ် နူကဵုဌာနကာဍုၚ်သ္အာၚ် သမဂ္ဂဥရဝ်ပ၊ ကဝ်မယှေန်ဥရဝ်ပ၊ ဗျိတိၚ်၊ ကနေဒါ ကေုာံ အမေရိကာန်တံ သဳကၠဳသ္ၚဳဂၠိပ်လဝ် ညးသ္ကအ်ရောၚ် ဌာနဝန်ဇၞော်ကာဍုၚ်သ္အာၚ် အမေရိကာန် လလောၚ်ပ္တိတ်လဝ် ပ္ဍဲဂိတုမေ (၂၄) တေံရ။

ပ္ဍဲကဵုဏံ ပရေၚ်ကေတ်ဒုဟ်ကၟာတ်လဒဵု နူကဵုအခိၚ်သီအဝဵု ဂိတုဖေဖဝ်ဝါရဳ သၞာံ ၂၀၂၁ တေံဂှ်ကဵု လ္တူပရေၚ်ပံၚ်တောဲရေၚ်တၠုၚ်လၟုဟ်တံဂှ် သဳကၠဳလဝ် ပရေၚ်ပါ်ပရအ်တၚ်နၚ်ပရိုၚ် ကေုာံ ပွန်မထံက်ပၚ်ကဵုမာန်တံရောၚ်ဂှ် သ္ဂးရ။

သ္အာၚ်နူဂှ်ပၠန် သွက်ဂွံတာဒၞါ ပြဝကြမ်ကြပ်ဓဇန်ကံၚ်ဇြဳပၞာန် လ္တူညးဍုၚ်ကွာန်ဍုၚ်ဗၟာတံဂှ်ကဵု သွက်ဂွံ ကလေၚ်စိုပ်ကၠုၚ် လ္တူဂၠံၚ်တရဴဒဳမဝ်ကရေဇြဳ မဍာံပြတံဂှ် သွက်ဂွံကဵုဇြဟတ်ဂရိုဟ် ကုကံၚ်ဇြဳပၞာန်၊ သွက်ဂွံပံၚ်တောဲရေၚ်တၠုၚ်တိုက်ရိုက် အကြာဍုၚ်မဟာမိတ်တံဂှ် နွံပၟိက်ရောၚ် ထ္မံက်ထ္ၜးလဝ်ရ။

ပရေၚ်ပၞာန်သီအဝဵုဂှ် ဒဵုကဵုအခိၚ်လၟုဟ် ပ္ဍဲဒေသအညာ ဒၞါဲပၠန်ဂတးရပ်လွဟ်ဇြဟတ်ခိုဟ် သီုကဵုပေါဲထ္ၜးဆန္ဒဗလးတိတံဂှ် ကညာၚ်ကရေဲ “ထပိုတ်သြန်ဆီဍုက်” တုဲ ထ္ၜးဒၟံၚ်ဆန္ဒတံဂှ် ဆက်နွံဒၟံၚ်ရ။

ပရိုၚ်−သြၚ်လောန်တိုၚ်(မ်)

ဗီုဓာတ်−MOI