မတ်မလီု၊ ဂျာန္နဝါရဳ ၃
ဗ္ဒိုပ်ဒပ်၊ ဍုၚ် ဂကောံဒပ်ပၠန်ဂတးရပ်လွဟ်တံ မသီဂွံလဝ် အလုံဍုၚ်မွဲပြးဇးတံဂှ် ကံၚ်ဇြဳပၞာန် ၜိုန်ရဟီုဂးကြဵုဇာလဝ် ဒဒှ်ရကလေၚ်ကၠောန်သ္ပခၠေဝ်ပလန်တံဏောၚ်ဂှ်ကီုလေဝ် ဒဵုကဵုအခိၚ်လၟုဟ် ကလေၚ်ကေတ်ဟွံမာန်ဏီရ။
ဒဵုကဵုအခိၚ်လၟုဟ် ကံၚ်ဇြဳပၞာန်ဝွံ ဒးဆောံလေၚ်လဝ် ဗ္ဒိုပ်ဒပ်အလုံဍုၚ်မွဲ ဟွံအောန်နူကဵု ၄၅၀ တုဲ ဍုၚ်ဇၞော်ဟွံအောန်နူကဵု ၂၀ ဍုၚ် ဒးဒုၚ်ဗ္တိုက်သီလဝ် ကဵုဂကောံဒပ်ရပ်လွဟ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံကဵု ဒပ်ပံၚ်ကောံ PDF တံရ။
သ္ကိုပ်ပၞာန်ဇၞော် မေန်အံၚ်လှာၚ်ဂှ် ကုဒပ်မဟာမိတ် မပါလုပ်ဒၟံၚ် အပ္ဍဲပရေၚ်ပၞာန် ၁၀၂၇ ဂှ် ကလေၚ်တဝ်စၞေဟ်အာဏောၚ်တုဲ ပရေၚ်ဗ္တိုက်တံဂှ်လေဝ် ကၠောန်သ္ပအာ ပရေၚ်ခၠေဝ်ပလန်မနွံပၟိက်တံဏောၚ်ဂှ် တုဲကၠုၚ် အပ္ဍဲဂိတုနဝ်ဝေမ်ဗာတေံ ကြဵုဇာလဝ် ဟွံအောန်နူကဵု ၂ ဝါရ။
အတိုၚ်တၚ်သ္ၚဳဂၠိပ် ညးခါတ်အကာဲပရေၚ်ပၞာန်တံကဵု သၞာဲဒဴဒပ်ပၞာန်တြေံတံဂှ်မ္ဂး နကဵုကံၚ်ဇြဳပၞာန် ဂွံကလေၚ်ဗ္တိုက်သီကေတ် ဍုၚ်၊ ဗ္ဒိုပ်ဒပ် မဒးဆောံလေၚ်လဝ်တံဂှ် ဇြဟတ်ဟွံမွဲတုဲ အကာဲအရာလၟုဟ်ဂှ်တှ်ေ သာ်လဵုမှဒှ်ဟွံမာန်ပုဟ်ဂှ် သ္ဂးလဝ်အိုတ်ရ။
အကြာပ်ဒပ်ဇၞော် ဇြေယျ မသ္ပလဝ် CDM နူကဵုဒပ်ကျာဂှ်လေဝ် ဒပ်ပၞာန်ဝွံ ညံၚ်ဗ္ဒိုပ်ဒပ်တံ ထပ်ဟွံဂွံစှ်ေအာဂှ် အခိၚ်ဒးတဝ်စၞေဟ်ဒၟံၚ် ကုပၞာန်ထ္ပက်တၟာလှ်ေ ဂှ် နုက်ပ္တိတ် ကောန်ပၞာန်ဒးဒၟံၚ်ထံၚ်တံဂှ်တုဲ ဒးကလေၚ်ဗ္တိုက်ဒၟံၚ်ရောၚ် ဟီုကဵု ဌာန်ပရိုၚ်သြၚ်လောန်တိုၚ်(မ်) ရ။
“ပ္ဍဲဍေံတံ ပြဟ်ဟ်ဏံ ညံၚ်ဗ္ဒိုပ်ဒပ်တံ ထပ်ဂွိုအ်စှ်ေ ဂှ် ပၞာန်ထ္ပက်ရဂှ် သုၚ်စောဲဇြဟတ်ဒပ်ဍာ်၊ ဒပ်ကျာတံတုဲ စိုပ်ဒၟံၚ်ဍာ် ဒးတဝ်စၞေဟ်ဒၟံၚ်တၟာလှ်ေဏောၚ်။ မွဲပၠန်ဂှ် ဇြဟတ်ဂှ် ၜိုတ်လဵုအကာဲအရာပရေံရောဟီုတှ်ေ ဒးပ္တိတ်ကောန်ပၞာန် မၞုံဒၟံၚ်ပ္ဍဲထံၚ်တံ လၟုဟ်ဂှ်တုဲ ဒးကလေၚ်ဗ္တိုက်ဒၟံၚ်ဏောၚ်။ ကၠာဂွိုအ်ပ္တိတ် မၞိဟ်ပ္ဍဲထံၚ် နူကဵုလ္ပာ်အရာပ်တံဂှ် ရဲနူထံၚ်လ္ပာ်ပၞာန်တံဂှ် ပ္တိတ်လဝ်တၟာဂလိုၚ်တုဲအာယျ။ ပ္ဍဲအခိၚ်ကာလဏံ ဂဗုတ်ကၠတ်ဂၠံက်နူကဵုဒပ်ပၞာန်တံဒှ်ဒှ် ဂဗုတ်တၞဟ်ဟ်တံဒှ်ဒှ် ဟွံကေတ်ဒုဟ်မွဲသာ် မၞိဟ်တံဏံဂှ် ပလံၚ်ဏာမုက်ပၞာန်အိုတ်ရ” သာ်ဝွံ သ္ဂးရ။
ဒပ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန် လေပ်ကေတ်တဴဒုဟ် ကုရဲဂြိပ်နူပၞာန်တံ သ္ကာတ်တ်မြဟ်ဟ်ဂှ်ဝွံ တုဲကၠုၚ်ပ္ဍဲဂိတုဒဳဇြေမ်ဗာ ၃ တေံ ရဲဂြိပ်နူဒပ်ပၞာန် မိက်ဂွံယိုက်ဂၠေၚ်လျိုၚ်ပၞာန်တံဂှ် ကဵုအခေါၚ်ဗၠးနူဒုဟ်ဒဏ်တုဲ ကလေၚ်ဒုၚ်အာတဲ ပ္ဍဲကဵုဒပ်မကြပ်တံဏောၚ် ရံၚ်ကဵုတၚ်လလောၚ်တြးဂှ်တုဲ ဒှ်ဒၟံၚ်အကာဲအရာ ဇြဟတ်ဍိုန်လျကၠုၚ်ဒၟံၚ်ရ။
အတိုၚ်ဂလာန်သၞာံတၟိ သမ္မတာယာယဳ NUG ဒူဝါလယှဳလဂှ်မ္ဂး အပ္ဍဲပရေၚ်ပၞာန် ၁၀၂၇ ဏံ ကောန်ဒပ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန်တံ ထောံလသာဗ္ဒိုပ် ဂြိပ်တိတ်တံကဵု ဒုၚ်ကျဖျေံလွဟ်တံဂှ်ဝွံ ပ္ဍဲကဵုဝၚ်ပရေၚ်ပၞာန်ဂှ် ဒှ်လၟိဟ်ဟွံကေၚ်ဂဗမွဲလှ်ေတုဲ ကောန်ဒပ် ၅၅၀ ပြၚ် ဒုၚ်ကျဖျေံလဝ်လွဟ်ဂှ် သ္ဂးရ။
ကံၚ်ဇြဳပၞာန်ဂှ် ပ္ဍဲကာလပရေၚ်ပၞာန် ၁၀၂၇ ဏံ စပ်ကဵုကောန်ဒပ်ပၞာန်တံ ဒုၚ်ကျဖျေံလွဟ် အပ္ဍဲပေါဲဗ္တိုက်တံဂှ်တုဲ အခိၚ်လဵုမှ လလောၚ်ပ္တိတ်လဝ်ပရိုၚ်ဂှ် ဟွံမွဲရ။
ညးလ္ၚတ်သ္ၚဳဂၠိပ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်၊ ပရေၚ်ပၞာန် ဥူတာန်သဵုနာၚ်ဂှ် ကောန်ဒပ် ဓဝ်ပတှ်ေဟွံမွဲ လ္တူပၠတရဴ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ပၞာန်တံ ဗွဲမဂၠိုၚ်ဂှ်ဝွံ ဒုၚ်ချိုတ်တုဲဟွံဗ္တိုက်ဒၟံၚ်မွဲသာ် စိုတ်ဓာတ်ဖျေံလွဟ်တံ ကၠောံထၞာန်အာအိုတ်ဂှ် သ္ၚဳဂၠိပ်လဝ်ရ။
“ကောန်ဒပ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန် စပ်ကဵုလ္ပာ်စိုတ်ဓာတ် အရီုဗၚ်စဵုဒၞါဟွံမွဲဒှ်ဒၟံၚ်တံဂှ်ဝွံ ဟွံကလေၚ်တဝ်စၞေဟ်မွဲသာ် ဒုၚ်ကျဖျေံလွဟ်တံဂှ်ဂၠိုၚ်ကွေံကွေံ။ မိက်ဂွံသ္ဂးဂှ်တှ်ေ ဒပ်ဟွံပတှ်ေ ပရေၚ်က္ဍိုက်ပ် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန်တံ ဗွဲမဂၠိုၚ်ဂှ် ဒုၚ်ချိုတ်တုဲ ဟွံဗ္တိုက်ဒၟံၚ်ရပုဟ်။ စိုတ်ဓာတ်ဖျေံလွဟ်တံ ဟိုတ်နူလုပ်ဗျာပ်တြးအာဂှ်ရ ပၠန်ဂတးဏံ အပ္ဍဲအခိၚ်ဂၠိဂၠိဂှ် အံၚ်ဇၞးဒၟံၚ်ၜိုတ်ဏံဏောၚ်ဂှ် အဲသ္ၚဳဂၠိပ်ကေတ်ရ” သာ်ဝွံ သ္ဂးရ။
တုဲကၠုၚ် ပ္ဍဲသၞာံ ၂၀၂၃ ဂိတုအံက်တဝ်ဗာကြပ်အိုတ်တေံ ဂကောံမဟာမိတ်ကောဒေံပိဂကောံတံ လလောၚ်တြးလဝ်ပၞာန် နကဵုယၟုပရေၚ်ပၞာန် ၁၀၂၇ မွဲအခိၚ်ဓဝ် ဗ္တိုက်လဝ်ပၞာန်ထ္ပက် ကုဗ္ဒိုပ်ဒပ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန် ဗ္ဒိုပ်ဗၠာဲသၟိၚ် ပ္ဍဲရးသေံသ္ကုတ်သၟဝ်ကျာတံကဵု ဒၞါဲဖျေံလဝ်ဒပ်တံဂှ်ရ။
ဟိုတ်နူပရေၚ်ပၞာန် ၁၀၂၇ တုဲ အခိၚ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန် ဒးဂိဒၟံၚ်ဂှ် ပ္ဍဲကဵုရးသက်ကိုၚ်၊ ချေၚ်၊ ကချေၚ်၊ ရခေၚ်၊ ဗဂေါ၊ ကရေၚ် ကေုာံ ဒေသကရေၚ်ဍာဲတံဂှ် ဂကောံဇြဟတ်ပၠန်ဂတးရပ်လွဟ်တံ ဗ္တိုက်လဝ်ပၞာန်ထ္ပက် ကုကံၚ်ဇြဳပၞာန် နဒဒှ်ပေါဲဗ္တိုက် သီဗ္ဒိုပ် သီဍုၚ်ရ။
ဒဵုကဵုအခိၚ်လၟုဟ် ပ္ဍဲကဵုဒေသတံဏံဂှ် ပေါဲဗ္တိုက်တံ ဆက်နွံဒၟံၚ်တုဲ ပ္ဍဲကဵုရးသေံသ္ကုတ်သၟဝ်ကျာဂှ်လေဝ် ပရေၚ်ပၞာန် ၁၀၂၇ ဝွံ အသိၚ်ဟွံပိုတ်၊ ရှ်သာဟွံလီု နွံဒၟံၚ်အတိုၚ်သၞောတ်တြေံဂှ်တုဲ ဗ္ဒိုပ်ဒပ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန် ဖျေံလဝ်သ္ဇိုၚ်တံဂှ် ဒးဒုၚ်ဗ္တိုက်သီဒၟံၚ် အဆက်က်ရ။
ညးခါတ်အကာဲပရေၚ်ပၞာန်မွဲတၠဂှ် နကဵုဒပ်ပၞာန် အခါဒးပြံၚ်လှာဲလွေဟ်ပၞာန်ဒုၚ်ဂှ် အခိၚ်ဒးစွံဒၟံၚ်အာရီု သွက်ဂွံကဵုအရီုဗၚ်စဵုဒၞါ ကုဌာန်ဂအုပ်ပၞာန်တံဂှ် သွက်ဂွံကလေၚ်ဗ္တိုက်ကေတ် ဗ္ဒိုပ်ပၞာန်၊ ဒေသပၞာန် မဒးဗလးလဝ်တဲတံဂှ် ဒှ်ဟွံမာန်ဏီပုဟ်ဂှ် သ္ၚဳဂၠိပ်လဝ်ရ။
“ပ္ဍဲကဵုဗီုပြၚ်ဒက်ပ္တန် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာဂှ် တၚ်ဍိုန်လျနူတမ်မွဲဂှ်တှ်ေ ဒးတြးလဝ်ဇြဟတ် တိဍာ်ကၠောံဍဏောၚ်။ ဟိုတ်နူပရေၚ်ပၞာန်သီအဝဵု ၂၀၂၁ တုဲ ဒၞါဲဇြဟတ်ဒးလေၚ်ဒိုက်အာတံဂှ် ကလေၚ်ဗပေၚ်ဇြဟတ်တံ ကၠောန်ဟွံမာန်တုဲ ဒးသရောပ်ဖျေံဒၟံၚ် မုက်ပၞာန်တံဂှ်ဏောၚ်။ ဟီုမ္ဂး အခါဒးပြံၚ်လှာဲလွေဟ်ပၞာန်ဒုၚ်ဂှ် သွက်ဂွံကဵုစဵုဒၞါ ဌာန်ဂအုပ်ပၞာန်ဗျူဟာတံဂှ် ဆုတ်ကလေၚ်ဒပ်တုဲ ဒးကလေၚ်ပကောံပ္ကေဝ်ဒၟံၚ်။ အခိၚ်ဒးစွံဒၟံၚ်အာရီု သွက်ပၞာန်ဒုၚ်ဂှ် သွက်ဂွံကလေၚ်ဗ္တိုက် ဗ္ဒိုပ်ပၞာန် ကေုာံ ဒေသပၞာန် မဒးဗလးလဝ်တဲတံဂှ် ဒှ်ဟွံမာန်ဏီပုဟ်။ ဆ္ဂး ဘပဠကဵုက္ၜၚ်ကျာတံ ပန်ပှော်ကဵုလွဟ်ဇၞော်ကြာန်န်တံဂှ် ဆက်ကၠောန်အာဒၟံၚ်ရ” သာ်ဝွံ သ္ဂးရ။
နကဵုကံၚ်ဇြဳပၞာန် ပ္ဍဲကဵုဒေသပရေၚ်ပၞာန်ကြံၚ်မ္ၚိုဟ်တံကီု သီုကဵုဒေသပေါဲဗ္တိုက်က္တဵုဒှ်တံကီုဂှ် စွံအဓိက ကုအရီုဗၚ်တရဴကျာ ကေုာံ လွဟ်ဇၞော်တံတုဲ ဒှ်ဒမံၚ်အကာဲအရာဒးကလေၚ်ဗ္တိုက်ဒၟံၚ်တုဲ သွက်ဂွံကဵုအရီုဗၚ်ပၞာန် အပ္ဍဲပေါဲဗ္တိုက်ဗလးတိတံဂှ် ပ္တိတ်ဇြဟတ်ဟွံမာန်ရပုဟ်ဂှ် သ္ၚဳဂၠိပ်ဒၟံၚ်တံလေဝ် နွံဒၟံၚ်ရ။
သ္ကိုပ်ပၞာန်ဇၞော် မေန်အံၚ်လှာၚ် မသီကေတ်လဝ်အဝဵုကၟိန်ဍုၚ်ဂှ် ပ္ဍဲသၞာံ ၂၀၂၄ ဏံ ဗွဲအဓိက ညံၚ်ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ဂွံခိုဟ်တိုန် ပ္တိတ်အာဇြဟတ်ဏောၚ် ဟီုဂးလဝ်တုဲ ကိစ္စစပ်ကဵုပရေၚ်ပၞာန်တံဂှ် ဟီုဂးစုတ်လဝ် ပ္ဍဲကဵုဂလာန်သၞာံတၟိဂှ် ဟွံမွဲရ။
ဆ္ဂး နကဵုကံၚ်ဇြဳပၞာန် သွက်ဂွံထ္မံက်ရုပ်ရဴ တၚ်ရန်တၟံပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်၊ ပရေၚ်ဂကူ မဖျေံလဝ်တံဂှ်ကီု သီုကဵုလၟေၚ်ကမၠောန်အဓာန်ဂတ ကေုာံ တၚ်ပ္တဝ်က္ဍိုပ်တံ ဗွဲမအံၚ်ဇၞးဂှ် ပံၚ်တောဲကဵု ညးဍုၚ်ကွာန်တံတုဲ ဆက်ကၠောန်အာဏောၚ်ဂှ် သ္ဂးလဝ်ရ။
ပရိုၚ်−သြၚ်လောန်တိုၚ်(မ်)
ဗီု−TNLA