မတ်မလီု ၊ ဒဳဇြမ်ပါ ၆
ပေါဲရုဲမာဲကဝ်မယှေန်ပၞာန်ကၠောန်အာဏံ ပရေၚ်ဘပဠကဵုဇြဟတ် ဟရိုဟ်ဟၟဲမွဲသာ် အတိုၚ်ဆန္ဒညးဍုၚ်ကွာန်တံဟေၚ် ကဵုအခေါၚ်မ္ဂး ညးကဵုမာဲအောန်ရောၚ် နူဂကောံ Data for Myanmar သ္ၚဳဂၠိပ်ရ။
ပ္ဍဲဒဳဇြမ်ပါ ၄ ဂှ် ပတိတ်လလောၚ်လဝ် လိက်ဒုၚ်စဳရေၚ် ကာလဒစးဒုၚ်ပေါဲရုဲမာဲ ၂၀၂၅ တုဲ ဒဒှ်ရ ဟိုတ်ဖဵုပရောပရာ ညးဍုၚ်ကွာန်တံ မုဟိုတ် ဘိုအ်စိုတ်ဂွံလုပ်စအောန်ကဵု ပေါဲပေါဲရုဲမာဲဂှ်လေဝ် စုတ်လဝ်ကီုရ။
ပေါဲရုဲမာဲ သွက်ဂွံကၠောန်အာပိသ္ကုတ်ပါ်လဝ် ပ္ဍဲကၞောတ်သၞာံဏံကဵု သၞာံဂတတေံမံက်ဂှ် ပရေၚ်ညးဍုၚ်ကွာန်တံ စိုတ်လုပ်စအောန်ကီု မၞိဟ်ကဵုမာဲအောန်ဂှ်လေဝ် နဒဒှ်တၚ်ကော်ဆော ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တံ ဒးဆဵုဂဗမံၚ်ရ။
ဇၟာပ်ကောန်ဍုၚ် တာလျိုၚ်သွက်ဂွံစုတ်မာဲနွံတုဲ ဇၟာပ်ကောန်ဍုၚ်တံ အခေါၚ်အရာညံၚ်ဟွံဂွံဆေၚ်လေၚ်အာ၊ ညံၚ်ဂွံကလေၚ်အာ ဂၠံၚ်ဒဳမဝ်ကရေသဳမာန်ဂးတုဲ ကဝ်မယှေန်ပၞာန်ဆဝ်ဗ္ၚုဟ်မံၚ် နူကဵုဌာန်ပရိုၚ်၊ ရုပ်ရမျှာၚ်၊ ရေဒဳယောကၟိန်ဍုၚ် ကဵု ဇာဖိုၚ်ပရေၚ်မၞိဟ် တံရ။
ယဝ်ရဟွံကဵုမာဲမ္ဂး ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဇကုဟွံဒးစိုတ်တံ မာန်အာမာဲရောၚ်။ ဒှ်ညးစၞးဒုၚ်ရုဲစှ်မှ ရမျှာၚ်ညးဍုၚ်ကွာန်တံဂှ် ထမံက်ပတိတ်မာန်ရောၚ် လိက်ဒုၚ်စဳရေၚ် Data for Myanmar ချူလဝ်ရ။
လၟိဟ်ညးကဵုမာဲ အောန်အိုတ် ပေၚ်ဟဍိုက်ၜိုတ်လဵုမှ ပေါဲရုဲမာဲအံၚ်ဇၞးရောၚ်ဂှ် ပ္ဍဲကဵုသၞောဝ်ဥပဒေပေါဲရုဲမာဲဟၟဲရ။ ဆဂး လၟိဟ်ညးကဵုမာဲ ညံၚ်ဂွံဂၠိုၚ်တိုန်ဟီုဂှ် နနဲစန်ဒက်တံၚ်ဂြဲကေတ် ဟွံသေၚ် ဂကောံအုပ်ဓုပ်ဗလးတိတံ စကာအာ နဲကဲကရေပ်ဓရတ်တံရောၚ် လိက်ဒုၚ်စဳရေၚ် ထမံက်လဝ်ရ။
ပရေၚ်ဘပဠတံနွံမ္ဂး စိုတ်ဖေက်တံ အုပ်ဓလီုကၠုၚ်လ္တူမၞိဟ်တံမာန်တုဲ ဒးစုတ်မာဲကဵုဗော်မွဲမွဲဂှ် ချပ်ကၠုၚ်မာန်ရေၚ် ညးဒေသမွဲတၠ ဟီုကဵု ဌာန်ပရိုၚ်သြၚ်လောန်တိုၚ်မ်ရ။
“လ္တူဘပလကၠုၚ်ဂှ် စိုတ်ဖေက်မၞိဟ်တံအုပ်ဓလီုလဝ် ပြဟ်ဟ်ဏံ ပ္ဍဲဇၟာပ်ပ်မၞိဟ် ၜိုတ် ၉၀% နွံမံၚ်တှ်ေ အာရောၚ်။ ဒှ်ကၠုၚ်ဗီုပြၚ်မွဲမာန်။ ပိုဲဟွံကဵုမာဲ ဗော်ပျဳခိုၚ်ဖျိုဝ်ပုဟ်။ ဒးအာကဵုမာဲဗော်တၞဟ်ဟ်မွဲရောၚ် ညာတ်ကၠုၚ်တုဲ ဗီုပြၚ်မွဲမွဲပြံၚ်သၠာဲအာမာန်ရောၚ်။ ဆဂး ဗီုလဵုပြံၚ်ၚ် ဍေံတံ (ပျဳခိုၚ်ဖျိုဝ်) ဟေၚ် မာန်ရောၚ်” သ္ဂးရ။
အခိၚ်ကၠောန်ဗ္ဒျ်ပေါဲရုဲမာဲဂှ် ညးအခေါၚ်ကဵုမာဲနွံသီုဖအိုတ်တံ မိက်ဂွံကဵုအာစုတ်မာဲကီု၊ ညံၚ်သ္ဂောံဂွံအခေါၚ်ကဵုမာဲဂှ် နကဵုကၟိန်ဍုၚ်ဖန်ဖက်ကဵုလဝ် မဒှ်တုဲ ကဵုမာဲကီု ဟွံကဵုမာဲကီု ဟီုဂှ်အတိုၚ်ပၟိက်ဆန္ဒး ညးကဵုမာဲတံဟေၚ် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ပၞာန်ဟီုလဝ်ရ။
ဆဂး ပ္ဍဲကဵုဗာန်စွံလဝ်စရၚ်မာဲဗလးတိဂှ် ညးဍုၚ်ကွာန်တံ ဗီုကဵုကၠုၚ်ရံၚ်ဟၟဲ မၞိဟ်ကၠုၚ်ရံၚ်အောန်လောန်တုဲ ဟွံကၠုၚ်ရံၚ် စရၚ်မာဲမ္ဂး ကေတ်အရေဝ်ရောၚ် ဂကောံပရေၚ်အုပ်ဓုပ် ကဝ်မယှေန်ပၞာန်တံ ဘပလလဝ်ပၠန်ရ။
ယဝ်ရလၟိဟ်ညးကဵုမာဲအောန်မ္ဂး ဗော်ပျဳခိုၚ်ဖျိုဝ် လၟိဟ်ညးကဵုမာဲ လၟေၚ်ဍာံညးတံဂၠိုၚ်မံၚ်ဂှ် ဂွံလပါ်စေဝ်လ္တူမာန်တုဲ ယဝ်ခါရ လၟိဟ်ညးကဵုမာဲဂၠိုၚ်မ္ဂး ဗော်တၞဟ်ဟ်တံ သွက်သ္ဂောံဂွံဇၞး တၠုၚ်လအာ နွံဂၠိုၚ်မံၚ် Data for Myanmar သ္ၚဳဂၠိပ်လဝ်ရ။
တုဲပၠန် ပ္ဍဲကဵုတၚ်စိုတ်လုပ်စကဵုပရောပရာ ပေါဲရုဲမာဲဂွံအောန်တံဟီုမ္ဂး ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်မၞိဟ်တံကီု ပရေၚ်ဆက်စၠောံဂၠံၚ်ဍုၚ်အာကၠုၚ်၊ ပၟတ်ဓါတ်လလဳ၊ ပရေၚ်ဂီုကၠီု ကေုာံ ဟိုတ်လလိုန်လပှ် ယိုက်ဝန်ပၞာန်တံတုဲ သၟတ်တံစိုပ်မံၚ်ဒဒိုက် ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်တံလေဝ် ပါမံၚ်ရောၚ် ထံက်ထ္ၜးလဝ်ရ။
ပ္ဍဲအကြာပွိုၚ် ၅ သၞာံဏံ ဂွံကၠုၚ်လဝ်ဒဏ်ဘဲစိုတ်နာနာ ကေုာံတၚ်စၟဳစ ဂွံကၠေံကၠက်မံၚ်တံဂှ်လေဝ် စိုတ်ဂွံလုပ်စကဵုပေါဲရုဲမာဲဟွံမာန် ဒှ်မံၚ်မွဲတၚ်ကီု သ္ဂးရ။ အတိုၚ်ပၟိက်ဆန္ဒဒပ်ပၞာန် သွဟ်ဟွံတိတ်မ္ဂး သီထောံအဝဵုဏောၚ် ပ္ဍဲကဵုသံသာပရေအ်ဏံ ဂေတ်မံၚ်ဖိုအ်ရောၚ် ညးဍုၚ်ကွာန်တံညာတ်လဝ်ရ။
မွဲလပါ်ပၠန် ရဲဂကောံဇြဟတ်ပၠန်ဂတးတံဂှ် ခုတ်စၟတ်လဝ် ပေါဲရုဲမာဲအလီရောၚ်၊ ဒှ်မံၚ်ပေါဲရုဲမာဲအယုက်ပၞာန် သွက်ဂွံဂၠိၚ်သ္ဂးတုဲ ညးပံၚ်တောဲကဵုပေါဲရုဲမာဲတံဂှ် ကေတ်အာအရေဝ်ရောၚ် ဟီုပတိတ်မံၚ်ရ။
ပ္ဍဲကဵုအကြာၜါလပါ် ဒှ်မံၚ်ဒွိၚ်တုဲ ကဵုမာဲ/ ဟွံကဵုမာဲ အကာဲအရာ ပရေၚ်တံၚ်ဂြဲမံၚ်ဏံ ညးဍုၚ်ကွာန်တံ ညံၚ်ဂွံဍိုဟ် ဒးကေတ်လေပ်ရောၚ်ဂှ် ညးဒေသမန်မွဲတၠပၠန် ဂှ် ဟီုကဵုဌာန်ပရိုၚ်သြၚ်လောန်တိုၚ်မ်ရ။
“လပါ်တေံလေဝ်မွဲဗီု လပါ်ဏံလေဝ်မွဲဗီု အကြာဂှ် ဒှ်မံၚ်ဒွိၚ်။ အေဂှ်တှ်ေ မွဲလပါ်လပါ်ဂှ် ရံၚ်ညးဍုၚ်ကွာန်တံတုဲ ဖန်ကဵုမွဲမွဲဗီုမ္ဂး ဒးရးဏောၚ်။ လၟုဟ်ဂှ် သီုၜါလပါ် ဂြဲမံၚ်ဗီုညးကဵုညး။ ဍေံဂှ်လ္ပကၠောန် လပါ်တေံဂှ်ကၠောန်။ ညးဍုၚ်ကွာန်နွံမံၚ်သၟဝ်ဍေံ ဟွံကၠောန်တှ်ေ ဒှ်ဒုဟ်ပၠန်။ ကၠောန်ပၠန် အန္တရာဲမွဲလပါ်တေံ နွံမံၚ်။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ညးဍုၚ်ကွာန်တံ မံၚ်ဍိုဟ်ကေက် ဗီုဇကုပြေပြံၚ်မာန် မံၚ်လေပ်တှ်ေခိုဟ်ရောၚ် မိက်ဂွံကဵုကသပ်” သာ်ဝွံ သ္ဂးရ။
ပေါဲရုဲမာဲဏံ ပ္ဍဲဒဳဇြမ်ပါ ၂၈ ဂှ် သ္ကုတ် ၁ ပ္ဍဲကဵု ၁၀၂ ပွိုၚ်ဍုၚ်၊ သ္ကုတ် ၂ ပ္ဍဲသၞာံ ၂၀၂၆ ဂိတုဂျာန်နဝါရဳ ၁၁ ဂှ် ၁၀၀ ပွိုၚ်ဍုၚ် ကေုာံ ပါဲနူကဵုပွိုၚ်ဍုၚ် ဟွံကၠောန်ပေါဲရုဲမာဲမ္ဂး ပ္ဍဲကဵုပွိုၚ်ဍုၚ်သှ်ေမံၚ်တံဂှ် နကဵုသ္ကုတ် ၃ ကၠောန်အာရောၚ် ကဝ်မယှေန်ပၞာန် လလောၚ်တြးလဝ်ရ။
တၚ်ကော်ဆော ပေါဲရုဲမာဲၜါတၚ်ဂှ် ဒးဂွိၚ်ကဵုပရေၚ်ဂီုကၠီုတုဲ ဟွံဒှ်ကၠောန်ဂှ်မွဲ၊ ဒၞာဲကၠောန်ဂွံပၠန်လေဝ် ညးကဵုမာဲအောန်ရောၚ် သ္ဂးရ။ ဣဏံဂှ် ပရေၚ်ဇီုကပိုက် ဟိုတ်နူပလီုထောံသွဟ်ပေါဲရုဲမာဲ ၂၀၂ဝ တုဲ သီလဝ်အဝဵုရောၚ် Data For Myanmar ထံက်ထ္ၜးရ။
ဂကောံဇြဟတ်ဟကပ်ဗဗေၚ် ဒစဵုဒစးသၞောတ်တၠအဝဵုပၞာန်တံဂှ် ပ္ဍဲကဵုဒဳဇြမ်ပါ ၁၀ တ္ၚဲအခေါၚ်အရာမၞိဟ်ဂၠးကဝ်ဏံ ကၠောန်အာ ပရေၚ်ချဳဒရာၚ်ဟကပ်ဗဗေၚ် ဟွံတိတ်မ္ၚး၊ ရမျှာၚ်သ္ၚိတ်တံဂှ် ညးဍုၚ်ကွာန်တံ ညံၚ်ဂွံပါလုပ်ကီု ဗတိုက်ဖအောဝ်လဝ်ရ။
ရမျှာၚ်ကမြေဲ နူကဵုဍုၚ်အခေါၚ်အရာမၞိဟ်ကၠေံ ရမျှာၚ်ကောန်ဍုၚ်တံသ္ၚိတ်ဇြမံၚ်ဂှ် အလုံဂၠးကဝ်မွဲ ညံၚ်ဂွံမိၚ်အာကီု ပေါဲရုဲမာဲ ကဝ်မယှေန်ပၞာန်တုဲဒှ်အာကီုလေဝ် ထ္ၜးမုက်မြတုဲ ကၠောန်သ္ပလဝ်ပေါဲပတိုန်သၟိၚ်ရောၚ် ညံၚ်ဂွံတီအာ မဒှ်ရ။
ပရိုၚ်-သြန်လောန်တိုၚ်မ်
Photo – MOI