နေပျဳတဝ် ၊ ဒဳဇြမ်ပါ ၁၆
နူကဵုသီအဝဵုဂှ်ကေတ်လဝ်ဒၞာဲ အဝဵုဍုၚ်မသၠုၚ်အိုတ် သမ္မတယာယဳ၊ ဥက္ကဌကဝ်မယှေန်ပၞာန် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်သီအဝဵု ဂဥုပ်သ္ကိုပ်ပၞာန်ဇၞော် မေန်အံၚ်လှိုၚ်ဂှ် ခြာဟွံလံဏံမ္ဂး ဒၞာဲတာလျိုၚ်လ္ၚဵု ဒးဗလးကဵုရောၚ်။
ယဝ်ရ ဒးဟီုပရောဒဒှ်ဂှ်တှ်ေ နူကဵုပေါဲရုဲမာဲဏံ အလဵုအသဳမံက်တိုန်ကၠုၚ်ဂှ် ဒဒှ်ရ ဒးပြံၚ်သၠောဲကဵုအဝဵုဍုၚ်ဂှ်ရ ပါဲနူတာလျိုၚ်ညးတမ်မူလ သ္ကိုပ်က္ဍိုက်ပ်ဒပ်ပၞာန်မွဲဒၞာဲဂှ်တုဲ တာလျိုၚ်ပ္ဍဲကဵုဒၞာဲတၞဟ်ဟ်တံ အလဵုလဵုအိုတ်အာ မဒှ်ရောၚ်။
တာလျိုၚ်ညးတမ်မူလ သ္ကိုပ်က္ဍိုက်ပ်ဒပ်ပၞာန်မွဲဒၞာဲ သၟးဟွံက နကဵုအလဵုဇကုဇကု ခါန်ကၞက်ကေတ်လဝ် နဒဒှ်သမ္မတယာယဳကီု ဥက္ကဌကံၚ်သဳစဵုဒၞာကောန်ဂကူကေုာံ ပရေၚ်ဂီုကၠီုတံဂှ် အခိၚ်သီအဝဵုဒက်ပတန်လဝ် ကီုရ။
ပ္ဍဲအကာဲအရာဏံ သ္ကိုပ်ပၞာန်သီအဝဵု ယဝ်ရဒးဒုၚ်ရုဲစှ် သမ္မတဍုၚ်မ္ဂး ဒးဗလးတဲ ဒၞာဲတာလျိုၚ် သ္ကိုပ်က္ဍိုက်ပ်ဒပ်ပၞာန်ရောၚ်။ ပ္ဍဲကဵုသ္ဇိုၚ်သၞောဝ် ၂၀၀၈ ချူခၞံဂှ်မ္ဂး ဒၞာဲသမ္မတကဵု ဂဥုပ်ဒပ်ပၞာန်တံဂှ် ပူဂဵုမွဲတၠဓဝ် ပံၚ်တောဲကေတ်လဝ်တာလျိုၚ် ဟွံဂွံရ။
သ္ကိုပ်က္ဍိုက်ပ်ဒပ်ပၞာန် ဂဥုပ်သ္ကိုပ်ပၞာန်ဇၞော် မေန်အံၚ်လှိုၚ်ဂှ် ဟိုတ်နူပၟိက်ညးတေံ မိက်ဂွံသ္ပသမ္မတဟေၚ် ထ္ၜးပတိုန်ဒုဟ် ပရေၚ်ပေါဲရုဲမာဲ ဟွံဍာံပြဟွံယဵုလ္ဂူဂးတုဲ သီလဝ်အဝဵု သၞာံ၂၀၂၁ ဒှ်ကၠုၚ်လဝ် ညးလ္ၚတ်တံ ထံက်ထ္ၜးရ။
မွဲလပါ်ပၠန် အတိုၚ်ဂၠံၚ်တရဴ တၠအဝဵုပၞာန်တြေံ ဥူတာန်ယှိုဲကီု ညးဒေါအ်ဇူထောံ နူကဵုတာလျိုၚ်ဍုၚ် အရာအိုဿီု နုက်တိတ်ထောံ နူကဵုသ္ကိုပ်က္ဍိုက်ပ်ပၞာန်တုဲ သွက်ဂွံသၠောဲပြံၚ်ကဵုတာလျိုၚ် ကုညးတၞဟ်ဂှ်လေဝ် ဒှ်ဟွံမာန်ပုဟ်ဂှ် ပရေၚ်သ္ၚဳဂၠိပ်တံ နွံမံၚ်ပၠန်ရ။
ဟိုတ်ပရူပရာဂှ်တှ်ေ ပရေၚ်ညးကၠောန်ၜက်ၜေတ်ဗၠေတ်ဗၠေၚ်လဝ်တံ သွက်ဂွံကလေၚ်ပ္လန်ကၠုၚ်လ္တူညးဂှ် ဒှ်မံၚ်ဒွိၚ်ကီု နကဵုပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ကၟိန်သ္ၚိဌာန်ညးမ္ဂး ဒးဆက်ကေတ်လဝ်အဝဵုမှ ဂွံမာန်ရောၚ် ဟိုတ်နူ ပတေဟ်ကေတ်လဝ်နွံရ။
တုဲပၠန် ဍုၚ်လေဝ်ဟွံၜိုဟ်သြိုဟ်ပေၚ်ၚ်ဏီ ဒပ်ပၞာန်လေၚ်ဟောံလဝ် ဒၞာဲတိဍာ်ဗွဲမဂၠိုၚ်ဏီဂှ်ရ ညးပါဲတိတ်နူဂဥုပ်ဒပ်ပၞာန်ဟွံသေၚ်၊ မံၚ်လ္တူသမ္မတတုဲ ညံၚ်ရဴပူဂဵုကဵုကသပ်ပရေၚ်စဵုဒၞာလေဝ် သ္ပကၠုၚ်မာန်ဟာဂှ် တော်ချပ်လဝ်နွံရ။
သွက်ညးတၞဟ်တံဂှ် ပါ်ပရအ်ကဵုအဝဵု ဒၞာဲတာလျိုၚ်ညးဇၞော် အလဵုအသဳသၟး၊ လ္တူအဝဵုသီုဖအိုတ်တံပၠန် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ပၞာန်မွဲ ဗီုပြၚ်အုပ်လဝ်ဂတာတဲ ညံၚ်ရဴတၠအဝဵုဖန်ဇန်အာမာန်ရောၚ်ဂှ် ဗိုလ်ဇၞော် CDM ဇြေန်ယဝ် သ္ၚဳဂၠိပ်ရ။
“ညံၚ်ရဴဗီုပြၚ် ဆၜိုတ်ညးတာလျိုၚ် အလဵုအသဳဟေၚ် ကဵုလဝ်ဒၞာဲကဵု ညးတၞဟ်ဏောၚ်။ ဆဂး ညးတေံ (က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ပၞာန်) ဂှ်တှ်ေ ဆက်ကေတ်အာဒၞာဲ အဓိပတိဒပ်ပၞာန်၊ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ကၟိန်ဍုၚ်ဏောၚ် သ္ၚဳဂၠိပ်ဂွံလဝ် အာဗီုပြၚ်ဏံ။ ဆဂး ဒၞာဲတာလျိုၚ်မအရေဝ်ခိုဟ်ဟ် ဝေါဟာကျေဝ်ဝ် ခုၚ်ဒၞာဲတၟိမွဲ ဍေံတံဖန်ဗ္ဒျ်တုဲ ညးတေံဂှ် မံၚ်လက်ကရဴဓနိက်ဟွံသေၚ် နူကဵုလ္တူ ဗီုပြၚ်အုပ်လဝ်ဂတာတဲတုဲ ဆက်အုပ်ဓုပ်အာဏောၚ် အဲတော်ခယျ” သာ်ဝွံ သ္ဂးရ။
အခိၚ်သီလဝ်အဝဵု ပွိုၚ် ၅ သၞာံဏံ ဗွိုၚ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ဍိုန်လျစှ်ေအာ၊ ဗွိုၚ်ပရေၚ်ပၞာန် ပဵုသၠဲလးတိုန်တုဲ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ပၞာန်တိတ်အာ နကဵုလမျီုဂျိုၚ်ၚ်ဟွံမာန်ပုဟ် လညာတ်ဏံလေဝ် နွံမံၚ်ကီုရ။
ဂကောံရုဲစှ်သမ္မတ ယဝ်ရကဵုကၠုၚ်မာဲမ္ဂး က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ပၞာန် ဒှ်သမ္မတမာန်ကီုရောၚ် အခိၚ်သွက်ဂွံကၠောန်ပေါဲရုဲမာဲသှ်ေမံၚ် ပွိုၚ်ၜါသတ္တဟဏံ ညးနွံအခေါၚ်ဟီုဂး သ္ကိုပ်ပၞာန်ဇြဝ်မေန်ထောန် ကဵုလဝ်ဂၠံၚ်ဍာန် ဟီုလဝ်နွံရ။
ပ္ဍဲကဵုပရေၚ်ရုဲစှ်သမ္မတဂှ် ကၠောန်ဏောၚ် ဟွံကၠောန်ပုဟ် နကဵုအလဵုဇကုမွဲ ဟီုကေတ်ဟွံဂွံ၊ ညးစၞးစၠတ်ဓရ်တံ ရုဲစှ်ပ္တိုန်မ္ဂး ဟွံသ္ပသမ္မတဂှ် တးပါဲဟွံဂွံရောၚ် ပ္ဍဲကဵုပေါဲသောၚ်ကလးပရိုၚ် ဒဳဇြမ်ပါ ၁၄ ကၠောန်လဝ် ပ္ဍဲဍုၚ်လ္ဂုၚ်ဂှ် ဟီုလဝ်ရ။
နဒဒှ်သမ္မတယာယဳဂှ် ပရေၚ်ဆဵုဂဗ ယိုက်ဂၠေၚ်လဝ်တာလျိုၚ်ဒၞာဲကဆံၚ်ၚ်နွံမံၚ်တုဲ ယဝ်ရကၟိန်ဍုၚ်ကဵုကၠုၚ်တာလျိုၚ်မ္ဂး ကၠောန်ကဵုရောၚ်ဂးတုဲ ပ္ဍဲသၞာံ ၂၀၂၄ တေံဂှ် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ပၞာန် ဟီုလဝ်နွံရ။
ပ္ဍဲကဵုစၠတ်ဓဝ် ကာလရုဲစှ်ပတိုန်သမ္မတမ္ဂး နူကဵုဂအုံ ညးစၞးစၠတ်ဓရ်ဒပ်ပၞာန်တံ ရုဲစှ်ပတိုန်ဂလာန် သ္ကိုပ်က္ဍိုက်ပ်ပၞာန် ဂဥုပ်သ္ကိုပ်ပၞာန် ဇၞော် မေန်အံၚ်လှိုၚ် နဒဒှ်ဒုသမ္မတမာန်ရောၚ် ဂွံတီရ။
အလဵု သ္ကိုပ်က္ဍိုက်ပ်ပၞာန်ပၠန်လေဝ်ပေါဲရုဲမာဲတုဲ ပရေၚ်ဍုၚ်တံဂှ် ပံၚ်ကၠောန်ရေၚ်တၠုၚ်အာကဵုအလဵုအသဳဒုၚ်ရုဲစှ်တံဂှ် သွက်ဍုၚ်မ္ဂးခိုဟ်အိုတ်ရောၚ် ဟီုလဝ်ပ္ဍဲကဵုသၞာံဏံရ။
ပ္ဍဲအရာရုဲစှ်ပတိုန်သမ္မတမ္ဂး အမာတ်နူကဵု စၠတ်ဓရ်ညးဍုၚ်ကွာန်၊ စၠတ်ဓရ်ကောန်ဂကူ ကေုာံဂအုံအမာတ်စၠတ်ဓရ် ဒပ်ပၞာန်တံပိဂကောံဏံ မ္ဒးရုဲစှ်ကဵု ဒုသမ္မတမွဲမွဲတၠရောၚ် ပ္ဍဲသ္ဇိုၚ်သၞောဝ်ဥပဒေ ၂၀၀၈ ဂှ် ချူခၞံလဝ်ရ။
နူကဵုဂအုံပိဂအုံဏံ ရုဲစှ်ပၠုပ်ဂလာန်ကု ဒုသမ္မတ မွဲမွဲတၠတုဲမ္ဂး ပ္ဍဲစၠတ်ဓရ်ကၟိန်ဍုၚ်ဂှ် နကဵုသၞောတ်မာဲပၞုက် ဆက်ရုဲစှ်ပတိုန်အာ သမ္မတကၟိန်ဍုၚ် မဒှ်ရ။
ပ္ဍဲပေါဲရုဲမာဲဏံပၞောဝ်အာကဵု ဗော်လုပ်ပြိုၚ်မာဲအလုံမွဲဍုၚ် ၆ ဗော်တံမ္ဂး ဗော်ဒုၚ်ဓယံက်ဒပ်ပၞာန် ပျဳခိုၚ်ဖျိုဝ်ဂှ် ဒှ်အလံၚ်အမာတ်ဂၠိုၚ်အိုတ်ကီု ညးၜးလဝ်ကယျိုၚ်ပၞာန် ကဆံၚ်ဇၞော်ဇၞော်တံဗွဲမဂၠိုၚ် ပါလုပ်မံၚ်ရ။
ပရိုၚ်-သြၚ်လောန်တိုင်မ်
Photo – MOI