လ္ဂုၚ်၊ ဒဳဇြေမ်ဗာ (၂)
ပရေၚ်ဆက်ဆောံ ကၟိန်ဍုၚ်ဘဝတုပ်ၜါဍုၚ် ရုယှာ ကေုာံ ဗၟာ ဒးဒုၚ်ပျုတ်ဗ္ဒေက်ဟီုဗျိ ကုဗွိုၚ်ဍုၚ်သ္အာၚ်ဂမၠိုၚ် သီုကဵုမပါလုပ် အမေရိကာန်တံဂှ်ဝွံ လ္ဂောံကဵုတၚ်နွံပၟိက် ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ကဵု ပရေၚ်ပၞာန်တုဲ သၠုၚ်ပ္တိုန်ကၠုၚ် သွက်ဂွံပံၚ်တောဲရေၚ်တၠုၚ် ဖဵုဂုန်မတုပ်သၟဟ်တံဂှ်ရောၚ် ညးလ္ၚတ်သ္ၚဳဂၠိပ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တံ ပါ်ပါဲလဝ်ရ။
တုဲကၠုၚ်ပ္ဍဲဂိတုနဝ်ဝေမ်ဗာ (၂၉) တေံ ဇၞော်သ္ကိုပ်ရုၚ် သ္ကိုပ်က္ဍိုက်ပ်ပၞာန်၊ ဒပ်ပၞာန်ရုယှာ ကေုာံ ဂကောံညးစၞး သ္ကိုပ်က္ဍိုက်ပ်ဒပ်တိုက်တံဝွံ ကၠုၚ်စိုပ်ဆဵုဂဗလဝ်ကဵု က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ပၞာန် သ္ကိုပ်ပၞာန်ဇၞော်မေန်အံၚ်လှာၚ် ပ္ဍဲနေဗျဳဒဝ်ရ။
ပ္ဍဲပရေၚ်ဆဵုဂဗဏံဂှ် သဳကၠဳလဝ် ပရေၚ်စဵုဒၞါအကြာဒပ်ပၞာန် ကၟိန်ဍုၚ်ၜါဏံ မပါလုပ် အကာဲအရာ မဆက်ရေၚ်တၠုၚ် သၠုၚ်ပ္တိုန်အာ ပရေၚ်ပံၚ်တောဲရေၚ်တၠုၚ် စပ်ကဵုပရေၚ်ပညာ၊ ပရေၚ်ထတ်ယုက် ကေုာံ ပရေၚ်နဲကွတ်ပညာတံဂှ်ကဵု အကာဲအရာ မပံၚ်တောဲရေၚ်တၠုၚ်အာ သွက်ပရေၚ်ဗ္တိုက်ပလီု ပကီုပရာပ်တံရောၚ်ဂှ် လ္ပာ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန် လလောၚ်ပ္တိတ်လဝ်ပရိုၚ်ရ။
သ္အာၚ်နူဂှ်ပၠန် ပ္ဍဲပွမပပံၚ်တောဲရေၚ်တၠုၚ် စပ်ကဵုပရေၚ်ပိုန်ဒြပ် ကေုာံ နဲကွတ်ပညာအကြာၜါဍုၚ်ဂှ်ကီု၊ အကာဲအရာ မသၠုၚ်ပ္တိုန်ရေၚ်တၠုၚ်အာ ပရေၚ်ဍုက်ကေဝ်ဆာန်ကၟိန် အကြာဒပ်ပၞာန်ၜါတံဂှ် သီုကဵုသဳကၠဳ သၠာဲဂတးလဝ်လညာတ် အကာဲအရာ မပံၚ်တောဲရေၚ်တၠုၚ်ဒၟံၚ် စှ်ေကဵုမဟာဗျူဟာတံကီုရောၚ်ဂှ် သ္ဂးလဝ်ရ။
ညးလ္ၚတ်သ္ၚဳဂၠိပ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ဒံက်တာသာၚ်ကျဳဇြေန်သဵုဂှ် ရုယှာ ကေုာံ ကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာဝွံ ဟိုတ်နူအကာဲအရာ တၚ်ဒတူလိုၚ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တံ တုပ်ဒၟံၚ်ဂှ်ရ ဒှ်သဘဴပံၚ်ကောံညးသ္ကအ် သွက်ဂွံသၠုၚ်ပ္တိုန်ပရေၚ်ဆက်ဆောံ မဟာမိတ်တံကဵု နဲကွတ်ပညာပရေၚ်ပၞာန် လ္ဂောံကဵုပရေၚ်ပၞာန်တံရောၚ်ဂှ် သ္ၚဳဂၠိပ်လဝ်ရ။
“အတိုၚ်ကဏ္ဍပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ဂှ် သၠုၚ်ပ္တိုန် ပ္ဍဲကိစ္စစပ်ကဵု နဲကွတ်ပညာကဆံၚ်သၠုၚ်တံကဵု ကပေါတ်လွဟ်လက်နက်ပၞာန်တံတုဲ သွက်ဂွံကလိဂွံသြန်လုပ်၊ သွက်သ္ဂောံဂွံအဆက်အစေန်တံဂှ် နကဵုကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာ ညာတ်လဝ် နဒဒှ်ဗွဝ်ဖျာဍေံ မွဲဏောၚ်ထေၚ်ရ၊ နကဵုကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာ အခိၚ်သ္ဂောံရုဲစှ်တၞဟ်ဟ်သာ် ဟွံမွဲဒၟံၚ်ဂၠိုၚ်ၚ်ဂှ် ရုယှာတံလေဝ် ဆက်ဆောံကၠုၚ် သီုစိုတ်သီုစရိုတ်သာ်ဏံတံဂှ် နဒဒှ်ကၟိန်ဍုၚ်မဟာမိတ်မွဲ မဖ္ဍိုက်ဗပေၚ်ကဵု တၚ်နွံပၟိက်တံဂှ် ကံၚ်ဇြဳပၞာန် ညာတ်ကေတ်သာ်ဏံရ၊ သဘဴသာ်ဏံ ဍေံတံ ပံၚ်ကောံဆက်စပ်ညးသ္ကအ်ဂှ် ကၠိုဟ်ကေတ်ဂွံရ” သာ်ဝွံ ညးဟီုရ။
သ္အာၚ်နူဂှ်ပၠန် နကဵုဍုၚ်ရုယှာ မသၠိုၚ်လုပ်ၜက်ၜေတ်ဗ္တိုက်လဝ် ဍုၚ်ယူကရုၚ်ဂှ် ဟိုတ်နူဒးဒုၚ်ပ္တိုန်ဒုဟ် ပျုတ်ဗ္ဒေက်ဒၟံၚ်ဂှ်ရ ကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာ တၚ်ဆဵုဂဗနွံ စပ်ကဵုပရေၚ်အုပ်ဓုပ်ပၞာန်တံဂှ်ဝွံ ဒုၚ်ဂိုၚ်ကေတ်လဝ် နဒဒှ်ဍုၚ်မိတ် ပၟိက်ဇၞော် သွက်ရုယှာမွဲရောၚ်ဂှ် ညးထံက်ထ္ၜးလဝ်ရ။
ညးလ္ၚတ်သ္ၚဳဂၠိပ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ဥူယျေဝ်ထောန် (သီပေါ) ဂှ်လေဝ် ရုယှာ ကေုာံ ဗၟာဝွံ ဟိုတ်နူဒးဒုၚ်ဗိုၚ်ဒစဵုဒစးကဵု ဍုၚ်ပလိုတ်တံဂှ်တုဲ ဒှ်ကၠုၚ်သွက်ဂွံပ္တန်ပ္တူ ပရေၚ်ဆက်ဆောံ မဍုက်ကေဝ်တံရောၚ်ဂှ် သ္ဂးလဝ်ရ။
“ ဒှ်အာရဲဘဝတုပ်တံတုဲတှ်ေ သွက်ဂွံပ္တန်ပ္တူပရေၚ်ဆက်ဆောံ ဍုက်ကေဝ်ဂၠိုၚ်တံဂှ် ဒှ်ကၠုၚ်ရ၊ မွဲဍုၚ်ကုမွဲဍုၚ် မရီုဗၚ်မာန်ဂှ် ရီုဗၚ်ကၠုၚ်ညးသ္ကအ်ရ၊ အေဂှ်တှ်ေ သွက်ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ် ဂွံဖောအ်ဗြေဝ်တောတက်၊ သွက်ပရေၚ်ဓလိုက်တမ်ရိုဟ်တံ ဂွံကၠုၚ် အရာမနွံပၟိက်ဒၟံၚ် ပ္ဍဲဍုၚ်ဗၟာလၟုဟ်တံဂှ် တုဲတှ်ေ ပ္ဍဲသွာၚ်နျူကလဳယျာဟီုဂှ်လေဝ် ရုယှာဂှ် စပ်ကဵုနဲကွတ်ပညာတံ၊ မုတံ နွံဂၠိုၚ်ဟီုတှ်ေ အာတုဲမိက်ဂွံပံၚ်တောဲရေၚ်တၠုၚ်ဟီုမ္ဂး ဍေံလေဝ် ကဵုမးမးဂှ် ဟွံသေၚ်ပုဟ်၊ သွံစဏောၚ်ဟီုတှ်ေ တော်ကဵုပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်လေဝ် ပရဲပရာနွံတှ်ေ ကၠောန်သ္ပတိုန် ပရေၚ်ပံၚ်တောဲရေၚ်တၠုၚ်တံရ” ဂှ် ညးသ္ဂးရ။
မွဲလ္ပာ်ပၠန်ဂှ် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ပၞာန် သ္ကိုပ်ပၞာန်ဇၞော်မေန်အံၚ်လှာၚ်ဝွံ ကြဴနူဒပ်ပၞာန်သီအဝဵုတုဲဂှ် အာစိုပ်လဝ် ဍုၚ်ရုယှာ ပိဝါရ။
ဗိုလ်ဇၞော် CDM ကံၚ်တူဝေန်ဂှ်လေဝ် ရုယှာ ကေုာံ ဗၟာ ၜါဍုၚ်ဂှ်ဝွံ ဟိုတ်နူဒှ်ဒၟံၚ်အကာဲအရာ ဒးဗ္ဒဗ္ဒါဲဒၟံၚ်ညးသ္ကအ် ညးဗ္ဒအဲ အဲဗ္ဒးညး ပံၚ်တောဲရေၚ်တၠုၚ်တုပ်ပ်တံဂှ်ရ လက္ကရဴဏံလေဝ် ကိစ္စမဒးပံၚ်တောဲရေၚ်တၠုၚ်အာတုပ်ပ်တံ နွံကၠုၚ် တၟာဂလိုၚ်ရောၚ်ဂှ်လေဝ် ဟီုရ။
“အာလဝ် ရုယှာ ဗီုကဵုမေန်အံၚ်လှာၚ်ဂှ်တှ်ေ ပိလ္တန်နွံယျ၊ ပ္ဍဲအကာဲအရာ သာ်ဏံဂှ်တှ်ေ လိက်ကသုက်တိုပ်စိုပ်ၜါဍုၚ်တံ ချုက်ကၠုၚ်တၟာဂလိုၚ်မာန်ဏောၚ်ဂှ် ချိၚ်ခယျကေတ်ဂွံရ၊ ဟိုတ်နူအကာဲအရာသာ်ဏံတံတုဲ နကဵုရုယှာ ပံၚ်တောဲကဵုဗၟာတုဲ ပရေၚ်ပၞာန်၊ ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်၊ နဲကွတ်ပညာတၞဟ်ဟ်တံ ကဵုကၠုၚ်တၟာဂလိုၚ်ရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ရုယှာ ကေုာံ ဗၟာ ၜါဍုၚ် ညးဗ္ဒအဲ အဲဗ္ဒညးဂးတုဲ အကာဲအရာမပံၚ်တောဲရေၚ်တၠုၚ်တုပ်ပ်တံဂှ် ဆက်ဂွံဆဵုကေတ်ရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ရုယှာ ကေုာံ ဗၟာဂှ် ဆက်တုဲတှ်ေ ပရေၚ်ပံၚ်တောဲတၞဟ်ဟ်တံဂှ် ကိစ္စၜါဍုၚ် မဒးပံၚ်ကောံအာ ဂတနူဏံတံဂှ် ဆက်ရေၚ်တၠုၚ်အာ တၟာဂလိုၚ်မာန်ရောၚ်ဂှ် ဂွံညာတ်ကေတ်ရ။”
ပ္ဍဲဂိတုနဝ်ဝေမ်ဗာ (၂၁) တုဲကၠုၚ်တေံဂှ်လေဝ် ဂကောံညးစၞးကံၚ်ဇြဳပၞာန် မအာစိုပ်လဝ် ဍုၚ်ရုယှာတံဝွံ သွက်ဂွံပံၚ်တောဲလ္ၚတ်အာ စပ်ကဵုတၠုၚ်လအာဒှ်မာန် သွက်ဂွံဒက်ပ္တန်ရုက်စက်ကဵုဇြဟတ်ဓာတ် နျူကလဳယျာ ပ္ဍဲကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာတံဂှ် ထ္ပက်လဝ်လိက်ကသုက်တုပ်စိုတ်မာန်လဝ်ဂှ် ကဝ်ပဝ်ရေယှေန်ဇြဟတ်ဓာတ်အဏုမျူ Rosatom အလဵုအသဳဍုၚ်ရုယှာပိုၚ် လလောၚ်ပ္တိတ်လဝ်ရ။
အတိုၚ်လိက်ကသုက်တုပ်စိုတ်ဂှ်မ္ဂး သွက်ကိုန်စဳမာန် ပရေၚ်သိုၚ်ခၞံထၟာဲဓာတ် အဇာဍောတ် ပ္ဍဲကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာဂှ် အကြာဍုၚ်ရုယှာကဵု ဍုၚ်ဗၟာတံ ပံၚ်တောဲထ္မံက်အာ မူသ္ဇိုၚ်တံရောၚ်ဂှ် ထ္မံက်ထ္ၜးလဝ်ရ။
ပရိုၚ်−သြၚ်လောန်တိုၚ်(မ်)