လ္ဂုၚ်၊ ဂျာန္နဝါရဳ (၆)
ပ္ဍဲရုၚ်ပ္တိတ်ကဵု စၟတ်တဲကၠောံဍုၚ် အလုံဍုၚ်မွဲတံ ဒဒှ်ရဒေါအ်ဇူထောံ လၟေၚ်ကမၠောန် ပ္တိတ်ကဵုစၟတ်တဲ ဟွံမွဲကဵုတ္ၚဲတွဵုဒၞက်ဂှ် ကံၚ်ဇြဳပၞာန် လလောၚ်တြးလဝ်ဂှ်ဝွံ ဒှ်အရာကၟာတ်လဒဵုတာဒၞါ အနာဂတ်ညးသၟတ်တံရောၚ် ညးလ္ၚတ်သ္ၚဳဂၠိပ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဝှ်ကြံၚ်တံကဵု ညးသၟတ်တံ ပါ်ပါဲလဝ်ရ။
ကံၚ်ဇြဳပၞာန်သီအဝဵုဂှ်ဝွံ ပ္ဍဲကဵုရုၚ်ပ္တိတ်ကဵု စၟတ်တဲကၠောံကၟိန်ဍုၚ် အလုံဍုၚ်မွဲတံဂှ် နကဵုတၚ်ထ္ၜးဟိုတ် သၠုၚ်ပ္တိုန်ကဆံၚ် သၞောတ်ကောန်ပျူတာရောၚ်ဂးတုဲ ဒဒှ်ရဒေါအ်ဇူလဝ် လၟေၚ်ကမၠောန် ပ္တိတ်ကဵုစၟတ်တဲတံ ဟၟဲကဵုတ္ၚဲတွဵုဒၞက်ဂှ် ပ္ဍဲဂိတုဂျာန္နဝါရဳ (၂) တေံ လလောၚ်ပ္တိတ်လဝ်ရ။
ဆ္ဂး ကံၚ်ဇြဳပၞာန်ဂှ် လၟေၚ်ကမၠောန် ပ္တိတ်ကဵုစၟတ်တဲ ကၠောံဍုၚ်ဂှ် အခိၚ်လဵု ၊ ကာလလဵု ကလေၚ်စရောဟီုဂှ် လလောၚ်ပ္တိတ်လဝ် မွဲမွဲသာ် ဟွံမွဲရ။
ညးလ္ၚတ်သ္ၚဳဂၠိပ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဝှ်ကြံၚ် ဥူတာန်သဵုနာၚ်ဂှ် ပွမဒေါအ်ဇူထောံ လၟေၚ်ကမၠောန် ပ္တိတ်ကဵုစၟတ်တဲ ကၠောံဍုၚ်တံဂှ်ဝွံ ဒှ်အရာကၟာတ်လဒဵုအနာဂတ် ညးသၟတ်တံရောၚ်တုဲ ပ္တဝ်ကၠုၚ်က္ဍိုပ် ကုအရာအေၚ်ဒုၚ်ဟွံမာန် ဗ္တိုဟ်ထ္ကးတိတ်တံရောၚ်ဂှ် သ္ၚဳဂၠိပ်လဝ်ရ။
“အခိၚ်လၟုဟ်ဂှ် သၟတ်ဍုၚ်ဗၟာ မၞုံဒၟံၚ် လ္တူဍုၚ်ကီု၊ ကွာန်ရးတံကီုဂှ်ဝွံ ဒၟါနူအခက်အခုဲ မက္တဵုဒှ်ကၠုၚ် ဟိုတ်နူပရေၚ်သီအဝဵုတံဂှ်တုဲ သွက်ဂွံတိတ်ဍုၚ်မ္ၚးဂှ် ညးသၟတ်တံ ဂ္စါန်ကၠုၚ်အိုတ်ရ၊ သၟတ်တံဂှ် သွက်ဂွံဂွံအခေါၚ်ကၠောန်ကလောန် ပ္ဍဲဍုၚ်သ္အာၚ် ဂ္စါန်ကၠုၚ်ဒၟံၚ်ဂှ် ပၞော်တိတ်သၟတ်တံ ကၠက်အာအိုတ်ရ၊ ပၞော်တိတ်ကၠက်အာမ္ဂး သၟတ်တံ မုကၠောန်အာရောဟီုမ္ဂး ညးသၟတ် GEN-Z လၟုဟ်တံ ဗွဲမဂၠိုၚ်ဂှ် ပါဒၟံၚ် ပ္ဍဲပၠန်ဂတးက္ညၚ်အိုတ်ရ၊ အပ္ဍဲဍုၚ် ပၞော်တိတ်ကၟာတ်မ္ဂး ဒှ်အာညံၚ်ရဴ ဓရိုဟ်ပလံၚ်ဒၟံၚ် သွက်ဂွံပါလုပ် ပ္ဍဲပၠန်ဂတးက္ညၚ်ဂှ်ဏောၚ် အဲချိၚ်ခယျကေတ်ရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ နကဵုကံၚ်ဇြဳပၞာန် ပရူပရာကိစ္စဏံ အခိၚ်ဂၠေံဂၠေံဟေၚ် ကၟာတ်လဒဵုမာန်ဂှ် ခယျကေတ်ရ၊ ကၟာတ်ထောံ ဍာ်ဇမၠိၚ်မ္ဂး နကဵုကံၚ်ဇြဳပၞာန် ဒးဂဗကၠုၚ် အကြေပ်အဂြတ်ပရေၚ်ပၞာန် ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ဏောၚ်၊ ဟိုတ်ဒၟါနူဒှ်အရာကၟာတ်အာအနာဂတ်သၟတ်တံဂှ်ရ ပ္တဝ်ကၠုၚ်က္ဍိုပ် ကုအရာအေၚ်ဒုၚ်ဟွံမာန် ဗ္တိုဟ်ထ္ကးတိတ်တံမာန်ရောၚ်ဂှ် အဲညာတ်ရ” သာ်ဝွံ ဥူတာန်သဵုနာၚ် ဟီုကဵု ဌာန်ပရိုၚ်သြၚ်လောန်တိုၚ်(မ်) ရ။
သ္အာၚ်နူဂှ်ပၠန် ကံၚ်ဇြဳပၞာန် ဒေါအ်ဇူထောံ လၟေၚ်ကမၠောန်ပ္တိတ်ကဵုစၟတ်တဲကၠောံဍုၚ်တံဂှ်ဝွံ ဒှ်ပွဖံက်ပ္ကဝ်အခေါၚ်အရာမၞိဟ်တံတုဲ ဓရိုဟ်ပလံၚ်ဒၟံၚ် ဇရေၚ်အကြေပ်အဂြတ် မသာပရေံတံရောၚ်ဂှ် ဥူတာန်သဵုနာၚ် ထံက်ထ္ၜးလဝ်ရ။
ညးသၟတ်ဒါရိုက်တာမွဲတၠဂှ်လေဝ် လၟေၚ်ကမၠောန်ပရေၚ်ပ္တိတ်ကဵုစၟတ်တဲ ကၠောံဍုၚ်တံ ဒေါအ်ဇူအာဂှ်ဝွံ လၟေၚ်ကမၠောန် မစဳဇန်လဝ်တံအိုဿီု လီုလာ်အာယျဂှ်တုဲ ပြဝလၟုဟ်ဝွံ ဖန်ဗဒှ်ဒၟံၚ် ကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာ ညံၚ်ဂွံဒှ်ဗီုပြၚ် ကၟိန်ဍုၚ်ကိုဝ်ရဳယျာသၟဝ်ကျာရောၚ်ဂှ် ပါ်ပါဲလဝ်ရ။
“အခက်အခုဲဂှ်တှ်ေ ဂၞန်မွဲ ဒးဟီုမ္ဂး အရာအိုဿီု ဂၠုၜေက်အာအိုတ်ရ၊ အရာမစဳဇန်လဝ် လ္ပာ်တေံဂှ် ဟွံဒှ်ရပုဟ်၊ လီုလာ်အာရ၊ Plan မစဳဇန်လဝ်တံ ဟွံဒှ်ရပုဟ်လေဝ်၊ တံၚ်ဓဇက်ဏာ သၟဝ်ဍေံတံရ၊ ကိုပ်ကၠာအိုတ်ဂှ်တှ်ေ အရာမစၟဳလဝ်တံ ဒးလီုလာ်အာရ၊ မွဲပၠန်ဂှ် ကိစ္စစဳဇန်လဝ် လ္ပာ်တေံ နွံဒၟံၚ်ဂှ်ရ ပိုယ်တံဟီုမ္ဂး ပရဝ်ဂျေတ် ဖလေမ် ဒးအာကၠောန်လ္ပာ်တေံ ကၠောန်လဝ်နွံဂှ်ရ ရုပ်ဂမျိုၚ်တံဏံ ဒှ်အာသၟးသၟးအိုတ်ရဏောၚ်၊ မံၚ်အပ္ဍဲဏံတှ်ေရော ဗၞတ်ၜိုတ်လဵု ခိုဟ်အာရော၊ ဗၞတ်ၜိုတ်လဵုကၠောန်ဂွံရော၊ အခေါၚ်အရာတံ ဒးဒုၚ်ဝးပ္ကဝ်ထောံအိုတ်ဟဂှ်ရ၊ သွဟ်ဍေံတံ မိက်ဂွံဂွံအဓိကဂှ် သွက်ဂွံပံၚ်တောဲကဵုဍေံတံရလေဝ်၊ ဆက်စပ်ကဵုဍေံတံ မွဲနဲဟွံသေၚ်မွဲနဲမှ အခေါၚ်အရာကမၠောန်ကၟိတ်ဟီုဂှ် မံက်ကၠုၚ်ဏောၚ်၊ မံၚ်အာ နကဵုတၚ်ဒုၚ်ဂိုၚ်ကေတ်ဇကုတံတုဲ သွက်ဂွံကၠောန်ကမၠောန်ဂှ် အောန်အာကွေံကွေံယျ၊ ကၟာတ်ထောံ ပါတ်သပေါတ်တံ သာ်ဏံဂှ်ဝွံ ညံၚ်ဍုၚ်ဗၟာဂွံဒှ်ဗီုပြၚ် ကိုဝ်ရဳယျာသၟဝ်ကျာဂှ် ဍေံတံ ဖန်ဒၟံၚ်ဏောၚ်ဂှ် မိက်ဂွံဟီုရ” သာ်ဝွံ သၟတ်ဒါရိုက်တာမွဲတၠ ဟီုကဵု ဌာန်ပရိုၚ်သြၚ်လေန်တိုၚ်(မ်) ရ၊
ပ္ဍဲရုၚ်ပ္တိတ်ကဵု စၟတ်တဲကၠောံဍုၚ် မၞုံလ္တူဂၠံၚ်ဇၞော် ကွတ်စက်−၁ ပွိုၚ်ဍုၚ်ယာန်ကေန်၊ ဍုၚ်လ္ဂုၚ်ဂှ် တ္ၚဲကၟာတ်ရုၚ် ကၠောံသၞာံတၟိ လောန်ၜက်တုဲ ပ္ဍဲဂိတုဂျာန္နဝါရဳ သတ္တာဟပထမဂှ် မၞိဟ်မအာစိုပ်ပြေၚ်ရေၚ်လဝ် သွက်ဂွံကလိဂွံ စၟတ်တဲဂှ် မၞုံကၠုၚ်လဝ် ပွဳပွူ မွဲကၠံပြၚ်တုဲ မၞိဟ်တံဏံဂှ် ညးယိုက်ဝန်လ္ၚဵုတံကဵု ဗၠာဲသၟိၚ် မကေတ်လဝ်ပရေၚ်ဂီုကၠီုတံ ကဵုကလေၚ်စဴလဝ်ဂှ်လေဝ် ဂွံတီကေတ်ရ။
သၟတ် မကၠောန်ဒၟံၚ် သွက်ဂွံတိုန်ဘာ ပ္ဍဲတက္ကသိုလ်ဍုၚ်သ္အာၚ်မွဲတၠဂှ်လေဝ် ဒၟါနူဒေါအ်ဒေၚ်ထောံ လၟေၚ်ကမၠောန် ပ္တိတ်ကဵုစၟတ်တဲ ကၠောံဍုၚ်တံဂှ်ရ သ္ကဵုက္တဵုဒှ်ဆောံလေၚ် သြန်မဓလိုက်လဝ်တမ်ရိုဟ်တံ ကဵု အခိၚ်တံရောၚ်ဂှ် ဟီုရ။
“ပြဟ်ဟ်ဏံ ၜါသတ္တာဟလအ်ဏောၚ်ဂှ် မိၚ်ရ၊ သွက်ဂွံကၠောန်ပါတ်သပေါတ်ဂှ် မၞိဟ်ဒးမၚ်ဒၟံၚ် တၟာဂလိုၚ်နွံရ၊ ကလေၚ်ပလေဝ်ဒၟံၚ် သၞောတ် QR Code ဏောၚ်ဂှ် ဟီုရ၊ သွက်ဂွံအာဍုၚ်သ္အာၚ်ဂှ် ပိုယ်တံ ဒးဓလိုက်လဝ်တမ်ရိုဟ်ဂှ်တှ်ေ အခက်အခုဲလ္ပာ်သြန်လှုဲ ကဵုအခိၚ်တံ နွံကၠုၚ်ရ”သာ်ဝွံ ညးမကၠောန်ဒၟံၚ် သွက်ဂွံတိုန်ဘာ ပ္ဍဲတက္ကသိုလ်ဍုၚ်သ္အာၚ် မအာစိုပ်ပြေၚ်ရေၚ်လဝ် သွက်ဂွံကလိဂွံ စၟတ်တဲကၠောံဍုၚ်မွဲတၠ ပ္ဍဲဂိတုဂျာန္နဝါရဳ (၂) ဂှ် ဟီုရ။
စပ်ကဵုအကာဲအရာ အခိၚ်လဵု၊ ကာလလဵု ကလေၚ်စ လၟေၚ်ကမၠောန်ပ္တိတ်ကဵု စၟတ်တဲကၠောံဍုၚ်တံရောဂှ်တုဲ နူကဵုသြၚ်လောန်တိုၚ်(မ်) ၜိုန်ရဆက်စၠောံလဝ် ရုၚ်ပ္တိတ်ကဵုစၟတ်တဲကၠောံဍုၚ်တံကီုလေဝ် ဒုၚ်တဲသှ်ကဵုလဝ် ဟွံမွဲရ။
ရုၚ်ဝန်ကဵုအရီုဗၚ်ဗၟာ၊ မၞုံဍုၚ်ဇၚ်မာဲ၊ ဍုၚ်သေံဂှ်လေဝ် ဒေါအ်ဇူအာ လၟေၚ်ကမၠောန်ဆက်အာယုက် စၟတ်တဲကၠောံဍုၚ်တံ ခေတ္တရောၚ်ဂှ် ပ္ဍဲဂိတုဂျာန္နဝါရဳ (၅) တ္ၚဲဏံ လလောၚ်ပ္တိတ်လဝ်ရ။
အတိုၚ်လိက်ဒုၚ်စဳရေၚ် သၞာံ ၂၀၂၂ ဂကောံဍုၚ်သ္အာၚ် စပ်ကဵုပွမသ္ပဒတဴအာကၠုၚ်ဆုဲပြံၚ် (IOM) ဂှ်မ္ဂး ပ္ဍဲဍုၚ်ဗၟာဂှ် ဟိုတ်နူယဲကပ်ကဝ်ဝေဒ်ကဵု အရာဟွံညိၚ်ဝတ် ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်၊ ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ် ကြဴနူဒပ်ပၞာန်သီအဝဵုတုဲဂှ် မွဲဂိတုမ္ဂး ကောန်ဍုၚ်ဗၟာ ဗ္ဒါဲပန်ဠက်တိတ်စ္ဍးဒၟံၚ် ဍုၚ်သ္အာၚ် နကဵုဗီုပြၚ်ပကာရနာနာဂှ် ပ္ဍဲဂိတုဒဳဇြေမ်ဗာ (၂၈) တေံ လလောၚ်ပ္တိတ်လဝ်ရ။
ပရိုၚ်−သြၚ်လောန်တိုၚ်(မ်)