မတ်မလီု၊ ဂျူလာၚ်(၁၈)
ဟိုတ်နူတၚ်သၞောတ်ဗ္ၜတ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန် အရာဟွံမွဲပၟိက်တံဂှ်တုဲ ကြဴနူဍုၚ်မ္ၚးတံ ရာန်ကေတ်ထၜိုတ် စှ်ေကၠုၚ်တီတီဒှ်ဒှ်တုဲဂှ် က္တဵုဒှ်ကၠုၚ်လဝ် စဵုကဵုအကာဲအရာ ဗွဝ်ဖျာလီုရဂှ် တၠကမၠောန်ထၜိုတ် မၞုံပ္ဍဲတွဵုရးဍုၚ်မန်တံ ဟီုကဵု ဌာန်ပရိုၚ်သြၚ်လောန်တိုၚ်မ်ရ။
ထၜိုတ်တိတ်နူတွဵုရးဍုၚ်မန်တံဂှ် မ္ၚးနူဂၠံၚ်ပယျဵုတံဂှ် နူကဵုဂၠံၚ်တရဴဍာ်တံမွဲကဆံၚ် အဓိကဒးပလံၚ်ပ္တိုန်သွံတြးမံၚ် ဍုၚ်ကြုက်၊ ဍုၚ်သေံ၊ အိန္ဒိယ၊ ကိုဝ်ရဳယျာသၠုၚ်ကျာ၊ မလေဝ်ယှာ ကေုာံ သီုကဵုဍုၚ်သေၚ်္ကာပေါဝ်တံရ။
ကဏ္ဍထၜိုတ်ဂှ် မ္ၚးနူတၚ်သၞောတ်ဗ္ၜတ် ပရေၚ်ကူသာန်သွံရာန်ကံၚ်ဇြဳပၞာန်တံဂှ် သီုကဵုတၚ်သၞောတ်ဗ္ၜတ် သြန်လုပ်နူဗၞိက်ပ္လံၚ်ပ္တိတ်ဍုၚ်သ္အာၚ်တံ သ္ဒးသၠာဲအာအတိုၚ်ၚုဟ်စၟတ်လဝ်တံဂှ်ရောၚ်ဂှ်ရ အပ္ဍဲဗွဝ်ဖျာ ပရေၚ်ကလိုက်ကၟဵုက္တဵုဒှ်လဝ်တုဲ ဒးဂဗလဝ် ကုအကာဲအရာ ပံက်ဗွဝ်ဖျာဟွံမာန်တံရ။
ကံၚ်ဇြဳပၞာန်ဂှ် သြန်ဂွံနူဗၞိက်ပ္လံၚ် ၆၅ တၟံကၠံဂှ် ဟွံဒေါံဟွံဂွံ ညံၚ်သ္ဂောံသၠာဲကဵုဂှ် တုဲကၠုၚ်ဂိတုနဝ်ဝေမ်ဗာ သၞာံတုဲကၠုၚ်တေံ စၞောန်ပ္ညုၚ်လဝ်တုဲ နဒဒှ်ဖအောန်ယှအ်ဖျေံကဵု တၚ်သၞောတ်ဗ္ၜတ်ဏံဂှ် ပ္ဍဲကဵုဂိတုဏံ သွက်ဂွံသၠာဲကဵု ၅၀ တၟံကၠံဓဝ်ရဂှ် ပြံၚ်သၠာဲသၞောတ်ဗ္ၜတ်လဝ်ရ။
ဆ္ဂး ကဏ္ဍထၜိုတ်ဂှ် ဟိုတ်နူမူဝါဒဗၠေတ်တ်မှာမှာ ကံၚ်ဇြဳပၞာန်တံတုဲ တုဲကၠုၚ်ပ္ဍဲရာသဳထၜိုတ်ဂှ် ဗွဝ်ဖျာလီုကၠုၚ်လဝ်တုဲ လၟုဟ်ဂှ်လေဝ် ဒးဆေၚ်မံၚ်မုက် ကုအကာဲအရာ ပံက်ဗွဝ်ဖျာဟွံမာန်ရဂှ် တၠကမၠောန်ထၜိုတ်မွဲတၠဂှ်ဟီုရ။
“ဒးဟီုတပ်ပ်မ္ဂးတှ်ေ ပ္ဍဲသၞာံဏံ ဗွဝ်ဖျာလီုအာပေၚ်ၚ်ရ။ တုဲကၠုၚ်တေံဂှ် မပ္တံကြုက်၊ အိန္ဒိယ၊ ကိုဝ်ရဳယျာတံ ရာန်အိုတ်ရ။ တုဲကၠုၚ် ပ္ဍဲသၞာံဘဏ္ဍာ (၂၀၂၂-၂၀၂၃)ဂှ် ပ္ဍဲရာသဳထၜိုတ်ဏံ သ္ပတံနူ မူဝါဒတိုက်သြန်ဗဟဵု ကေတ်(၆၅)(၃၅) လ္တူကပေါတ်ပ္တိတ်ထၜိုတ်တံဂှ်တုဲ မပ္တံ ကြုက်၊ ကိုဝ်ရဳယျာ၊ သီုကဵုအိန္ဒိယတံဂှ် ပရေၚ်သွံရာန်ဒေါံဒေၚ်အာအိုတ်ရ။ ကၠိုဟ်မွဲရာသဳတုဲကၠုၚ်ဂှ် အကာဲအရာ ပရေံအာကွေံကွေံရ။ သၟာဂူယာတံဂှ် ဟွံဂွံၚုဟ်မးဒးဒးရ။ ဥပမာ ၚုဟ်ဇေတ်တ်ဂှ် နွံၜိုတ်(၁၈၀၀)တှ်ေ ပ္ဍဲပိုဲတံဂှ် ဂွံၜိုတ်(၁၄၀၀) (၁၅၀၀) ၜိုတ်ဏံရ။ ဣဏံဂှ် နူကဵုသေံတေံ ရာန်ကဵုမံၚ် သီုဂၠံၚ်လုပ်သၞောဝ်ကီု ဂၠံၚ်ဟွံလုပ်သၞောဝ်ကီုဏောၚ်။ ဗွဝ်ဖျာဏံနွံမံၚ်မွဲပၞော်ဏံရ တၠကၠအ်ထၜိုတ်တံ ဂွံယီုဂွံမံၚ်ညိညိ။ ပၞော်သေံမွဲပၞော်ဏံ ယဝ်ရမာတ်အာတှ်ေ ရာသဳတုဲကၠုၚ်ဏံဂှ်တှ်ေ သွက်တၠကၠအ်ထၜိုတ်တံဂှ်တှ်ေ ဟွံဂံၚ်ချပ်ရ။ ဗွဝ်ဖျာဟွံမွဲရပုဟ်ဂှ်” သ္ဂးရ။
အခိၚ်ပြဟ်ဟ်ဏံဂှ် ၜိုန်ရ ဒှ်အခိၚ်ကၟာတ်ထၜိုတ်ကီုလေဝ် ထၜိုတ်သှ်ေသၟေဟ်မံၚ်တံဂှ် ဟိုတ်နူပရေၚ်ဗ္ကန်နူဍုၚ်သ္အာၚ်တံ စှ်ေကၠုၚ်မံၚ်ဂှ်ရ ဒးဒေါံဇူလဝ် ပရေၚ်သွံရာန်ရဂှ် တၠကမၠောန်ထၜိုတ်တံ ဟီုရ။
ပရေၚ်ရာန်ကေတ်ထၜိုတ်နူဍုၚ်သ္အာၚ်တံစှ်ေကၠုၚ်ဂှ် မ္ၚးနူဆက်စပ်မံၚ်ကဵု မူဝါဒဗၠေတ်တ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန်တံဂှ် အဓိကဆက်စပ်မံၚ် ကုဍိုက်ဒကေဝ်ထၜိုတ်စှ်ေကၠုၚ်တံတုဲ လ္ပာ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန်တံ သွက်ဍိုက်ဒကေဝ်ထၜိုတ်ဂှ် ပွမရီုဗၚ်ရေၚ်တၠုၚ်ကဵုမံၚ်တံ အောန်မံၚ် စဵုကဵုဟွံမွဲရ။
တၠကမၠောန်ထၜိုတ်မွဲတၠဂှ်တှ်ေ တုဲကၠုၚ်ပ္ဍဲရာသဳထၜိုတ်ဂှ် ၜိုန်ရဒးရာန်ကပေါတ်တမ်ရိုဟ်တံ က္ဍၚ်မံၚ်ကီုလေဝ် ဟိုတ်နူမူဝါဒကံၚ်ဇြဳပၞာန်တံတုဲ အတိုၚ်ၚုဟ်စၟတ်လဝ်တံဂှ် ဟွံဂွံဂှ်ရ ပရဲပရာဟွံမွဲရဂှ် ဟီုကဵုဌာန်ပရိုၚ်သြၚ်လောန်တိုၚ်မ်ရ။ “ပ္ဍဲထၜိုတ်ဂှ် သၞာံတုဲကၠုၚ်တေံ မွဲပံၚ်မ္ဂး ပိုဲတံဂွံကၠုၚ်လဝ် ၜိုတ်(၀.၆)ဒဝ်ဠာတံ နွံလဝ်ရ။ ဆဂး သၞာံဏံဂှ်တှ်ေ ပိုဲတံဂှ် ကပေါတ်တံရိုဟ်တံလေဝ် ဒးရာန်ကဵုၚုဟ်က္ဍၚ်ၚ်ရ။ ကာလပိုဲတံအာတ် (၆၅) (၃၅)ဂှ်တှ်ေ အဃော (၀.၆)ဒဝ်ဠာရ။ ပ္ဍဲဗလးတိဂှ် ပိုဲတံ လ္တူနူၚုဟ်အလဵုအသဳစၟတ်လဝ် (၂၁၀၀)ဂှ် ပိုဲတံဟွံဟီုပုဟ်၊ ပ္ဍဲဗလးတိဒှ်မံၚ်ဂှ် လၟုဟ်မ္ဂး အခိၚ်ဒှ်မံၚ် (၃၁၀၀)ဂှ် (၀.၆)တှ်ေ အခိၚ်ဒှ် ၜိုတ်(၁၆၀၀) (၁၇၀၀)တှ်ေ သၟာဂူယာပိုဲတံ ဂွံမံၚ်ဍာံဍာံဂှ် (၁၅၀၀)လေဝ်ဟွံပေၚ်ပုဟ်။ (၁၅၀၀) (၁၆၀၀)လေဝ်ဟွံဂွံပုဟ်။ ဟိုတ်ဂှ်ရ သွက်သၟာဂူယာပိုဲတံဂှ် ဒှ်သၞာံၜိုတ်ထေၚ်လဝ်ဂှ် ဟွံဂွံမွဲသၞာံရ ပိုဲတံဂှ်”သာ်ဝွံ သ္ဂးရ။
ကဏ္ဍထၜိုတ်တွဵုရးဍုၚ်မန် ဒးဗ္ဒဗ္ဒါဲမံၚ် ဗွဝ်ဖျာကြုက် ကေုာံ သေံတံ အဓိကတံဂှ် မ္ၚးနူတၚ်သၞောတ်ဗ္ၜတ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန်တံဂှ် ဟိုတ်နူဍိုက်ဒကေဝ်ထၜိုတ်စှ်ေကၠုၚ်ဂှ်ရ စှ်ေကၠုၚ်ကိုန် ဗွဝ်ဖျာလီုကၠုၚ်တံတုဲ ယဝ်ရဍုၚ်တံဏံ ဒေါံဒေၚ်ထောံ ပရေၚ်ရာန်ကေတ်ထၜိုတ်တံမ္ဂး ဒးဂဗကၠုၚ်ကုအကာဲအရာ ဗွဝ်ဖျာကၠေံတံရ။
မွဲလ္ပာ်ပၠန်ဂှ် သၟာဂူယာတဵုထၜိုတ်တံဂှ် ကြဴနူဒပ်ပၞာန်သီုအဝဵုတုဲ ဟိုတ်နူၚုဟ်ကပေါတ်တမ်ရိုဟ်က္ဍၚ်တိုန်မံၚ် ၄ ဆပြၚ် က္တဵုဒှ်မံၚ်ဂှ်ရ စုတ်ကပေါတ်တမ်ရိုဟ်တံ ဟွံမာန်ရဂှ်တုဲလေဝ် အသိၚ်တိတ်အောန်တုဲ သၟာဂူယာလ္ၚဵုတံ ကျဗြံကၠုၚ်ရ။
ပြဟ်ဟ်ဏံဂှ်တှ်ေ ထၜိုတ်တံဂှ် ဟိုတ်နူဒှ်ရာသဳကသီုတုဲ ကၟာတ်လဝ်ကၠအ်ထၜိုတ်တံအိုတ်ဂှ်ရ ပ္ဍဲဗွဝ်ဖျာ ပရေၚ်သွံရာန်ဒေါံဒေၚ်မံၚ်တုဲ တၠကမၠောန်အရာသှ်ေသၟေဟ်နွံမံၚ်တံရ ပရေၚ်သွံရာန်နွံမံၚ်ညိညရဂှ် ဂွံတီကေတ်ရ။
တွဵုရးဍုၚ်မန်ဂှ် ဒှ်တွဵုရးတိဨကတဵုထၜိုတ် ၅ကိုဋ်ပြၚ် နွံမွဲတုဲ လၟေၚ်သၞာံလျိုၚ်တာန်ထၜိုတ် တိတ်ဒၟံၚ်မွဲကိုဋ်ပြၚ်တုဲ နူကဏ္ဍထၜိုတ်တံဂှ် ကလိဂွံမံၚ် ဒဝ်ဠာအမေရိကာန် ဂၠိုၚ်ကဵုပြကောဋိကိုဋ်ရ။
ပရိုၚ်-သြၚ်လောန်တိုၚ်မ်
ဗီု-CJ
sanlontai