ဒၟါနူပရေၚ်ဟွံညိၚ်ဝတ် ဍုၚ်ဗၟာတုဲ သ္ကဵုဒှ်တဴပဋိပက္ခ ပ္ဍဲတွဵုရးမဏိပူရရောၚ်ဂှ် သ္ဂး

နျူဒေလဳ၊ အဝ်ဂါတ် (၁၁)

ပဋိပက္ခကောန်ဍုၚ်အရၚ် မၞုံတွဵုရးမဏိပူရ နူကဵုဒိုဟ်ဨသာန် ဍုၚ်အိန္ဒိယဂှ်ဝွံ ဟိုတ်နူပရေၚ်ဟွံညိၚ်ဝတ် ပ္ဍဲကဵုဍုၚ်ဇိုၚ်ဝုတ်ဒိုဟ် ဍုၚ်ဗၟာတုဲ က္တဵုဒှ်ဒၟံၚ်ရောၚ် ဝန်ဇၞော်ကာအပ္ဍဲဍုၚ် ဍုၚ်အိန္ဒိယ ဟီုရ။

ပ္ဍဲကဵုပဋိပက္ခမဏိပူရ သီုကဵုၜါလ္ပာ်ဂှ် ဂၠါဲသွဟ်သဳကၠဳတုဲ သွက်ဂွံဆဵုဂဗသောၚ်ကလးဂှ် ညးအာတ်မိက်လဝ်ရ။

ဍုၚ်ဗၟာဝွံ ဆက်စပ်ဒၟံၚ်ကဵု ဒိုဟ်ဨသာန် တွဵုဒၞက်အိန္ဒိယ ညံၚ်ကဵုတွဵုရးမဏိပူရဂှ်ရ။

ပြဟ်ဟ်ဏံ ဟိုတ်နူပရေၚ်ဟွံညိၚ်ဝတ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် အပ္ဍဲကဵုဍုၚ်ဗၟာတုဲ ညးဒဒိုက်ဂၠိုၚ်ကဵုလ္ၚီ တတ်ကၠောံပယျဵုတုဲ လုပ်စိုပ်လဝ်အပ္ဍဲတွဵုရး မဏိပူရဂှ်ရောၚ်ဂှ် ဝန်ဇၞော်အိန္ဒိယ ဟီုရ။

စနူဂိတုမေတုဲကၠုၚ်တေံတုဲ မၞိဟ်ဂၠိုၚ်ကဵုလ္ၚီဝွံ ဒှ်အာလဝ်သ္ၚိဌာန်ဟွံမွဲတုဲ မၞိဟ်ဂၠိုၚ်ကဵုကၠံဂှ်လေဝ် ဂွံဝပ်ဇီုကပိုက်တုဲ မၞိဟ် ၁၈၀ ပြၚ် ချိုတ်အာလဝ်ဂှ် ဂွံတီကေတ်ရ။

ဝန်ဇၞော်ကာအပ္ဍဲဍုၚ်အိန္ဒိယဂှ် ကဵုလဝ်သတိ ကုဂကောံမၞိဟ်အဓိကၜါဂကောံဂှ်တုဲ ရန်ကဵုပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်တုဲ သွက်ဂွံကၠုၚ်စိုပ်ဝိုၚ်တက်ကျာတံဂှ်ကဵု သဳကၠဳပ္ညဳပ္ညပ်တုဲ သွက်ဂွံဆက်ဂတဂှ်လေဝ် ဟီုဂးလဝ်ရ။

အခေါၚ်အရာတၟေၚ် မပအပ်ကဵုလဝ် Kukis မဒှ် ၁၆ တၟံကၠံ လၟိဟ်မၞိဟ်တွဵုရးဂှ် သွက်ဂွံသၠုၚ်ပ္တိုန်ကဵု ဂကောံမၞိဟ် မၞုံပ္ဍဲမဏိပူရ Meiteis တံဂှ် ပ္ဍဲဂိတုဖေဖဝ်ဝါရဳတေံ ကဵုလဝ်ကသပ် ကုရုၚ်သၞောဝ်ဓဝ်မွဲတုဲဂှ် ပွပကီုပရာပ်တံ စက္တဵုဒှ်လဝ်ရ။

သ္အာၚ်နူဂှ်ပၠန် မၞိဟ်ကၠုၚ်စိုပ်နူကဵုဍုၚ်ဗမာ ကဵုဂအုံကဵုဗွဝ်ဂှ်ဝွံလေဝ် ပ္ဍဲအကြာ Meiteis တံဂှ် အရာဟွံဂီုကၠီုတံ က္တဵုဒှ်ဒၟံၚ်တုဲ သ္ကဵုပဋိပက္ခတံ သာတုဲဂၠိုၚ်တိုန်ကၠုၚ်ရောၚ်ဂှ် ဝန်ဇၞော်ဂှ် သ္ဂးရ။

ဝန်ဇၞော်ဂှ် ဟိုတ်နူအာတ်မိက်လဝ် ဒပ်ပၞာန် ကေုာံ အရန်ဒပ် ဗ္ဒါဲ (၃၆၀၀၀) ဂှ်ရ ပွပကီုပရာပ်တံ စှ်ေအာမာန်ရောၚ် သ္ဂးလဝ်တုဲ နကဵုဌာနဝန်ဇၞော် သွက်ဂွံကလိဂွံပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်ဂှ် မၚ်ကျောဝ်ဒၟံၚ်ကြပ်ပ်တုဲ အခိၚ်ဒှ်ပဋိပက္ခ ညံၚ်ဂွံဂၠေံအာဂှ်လေဝ် ကၠောန်အာဏောၚ်ဂှ် ဟီုဂးလဝ်ရ။

ကုဂကောံမၞိဟ် Meiteis ကေုာံ Kukis တံဂှ်လေဝ် ထောံလသာပွပကီုပရာပ်တံတုဲ သွက်ဂွံဒုၚ်တဲ ကုလၟေၚ်တရဴပရေၚ်ဆဵုဂဗသဳကၠဳတံအိုတ်ဂှ် ဖ္တိုက်ဖ္အောဝ်လဝ်ရ။

Ref: Straits Times