သွက်ပရေၚ်သၞောတ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳဗော်ဇဳ မဒှ်တၚ်ရန်တၟံပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ကေုာံ ပရေၚ်ဒက်ပ္တန်ကၟိန်ဍုၚ်ပံၚ်ကောံ ဒုၚ်သ္ဇိုၚ်ကဵု ဒဳမဝ်ကရေဇြဳ ကေုာံ ဖေတ်ဒရေဝ်ဂှ် ဆက်ပ္တိတ်ဇြဟတ် ရေၚ်တၠုၚ်ဒၟံၚ်ရဂှ် ညးမၞုံအခေါၚ်ဟီုဂးကံၚ်ဇြဳပၞာန် ဂအုပ်ဗိုလ်ဇၞော် ဇြဝ်မေန်ထောန် ဟီုသ္ဂးလဝ် ပ္ဍဲပေါဲသောၚ်ကလးပရိုၚ် မရနုက်ကဵု (၂၂) ဝါဂှ်ရ။
နကဵုဂကောံရပ်လွဟ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ် EAO နွံပၟိက်ကဵု ပရေၚ်ဒက်ပ္တန်ကၟိန်ဍုၚ် ကေုာံ ပရေၚ်ၜိုဟ်လလံတအ်ဂှ် သွက်ဂွံဆဵုဂဗသဳကၠဳလၟိုန် ပံက်ကဵုလဝ်တြၚ် မၚ်ဒုၚ်ဒၟံၚ်တၠုၚ်လၟိုန်တုဲ ညံၚ်ဂွံပါလုပ်သဳကၠဳရေၚ်သ္ကအ်ဂှ် နူလ္ပာ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန် ထပ်ကော်ဘိက်ကၠုၚ်လဝ်ရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ စပ်ကဵုပရေၚ်ဒက်ပ္တန် သၞောတ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳဖေတ်ဒရေဝ်ကီု၊ ပရေၚ်ကော်ဘိက်ဓဝ်ၜိုဟ်လလံကီု၊ သွက်ဂွံဆဵုဂဗသဳကၠဳကဵု ဂကောံပ္ကီုပရာပ်တအ် ဟၟဲပုဟ်ကီုတအ်ဂှ် စပ်ကဵုတၚ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန် ဟီုဂးလဝ်တုဲ ဆက်စၠောံသၟာန်လဝ်ကဵု ညးအုပ်ကာ-၂ ဗော်တဴတက်ကောန်ဂကူကရေၚ်ဍာဲ (KNPP) ဥူအောၚ်သာန်မျေအ်ရ။
၁။ ကၠာအိုတ်ဏံ ကံၚ်ဇြဳပၞာန်ဂှ် သွက်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳဗော်ဇဳ ဂွံခိုၚ်ကၠိုက် သီုသွက်ဂွံဒက်ပ္တန်ကၟိန်ဍုၚ်ပံၚ်ကောံ ဒုၚ်သ္ဇိုၚ်ကဵုဖေတ်ဒရေဝ်ဂှ် ပ္တိတ်ဒၟံၚ်ဇြဟတ်ရဂှ် ပ္ဍဲလ္တူဟီုဂးလဝ်ဏံ ဗီုလဵုညာတ်ကေတ်ရော။
ဍေံတအ်ဟီုဒၟံၚ် ဒက်ပ္တန်သၞောတ်ဖေတ်ဒရေဝ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳတအ်၊ ပ္တိတ်ဒၟံၚ်ဇြဟတ် သၞောတ်ဗော်ဇဳတအ်ဟီုဂှ် ကမၠောန်ဍေံတအ်အခိၚ်တ္ၚဲဏံ ထ္ၜးဒၟံၚ်သက်သဳရ။ ပ္တိတ်ဒၟံၚ်ဇြဟတ် သၞောတ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳ ဂွံဟီုဂှ် လၟုဟ်ဏံ ဗော်နွံဒၟံၚ်တုဲတုဲဂှ် ဟိုတ်နူဟွံပ္တိုန်အခေါၚ်စၟတ်သမ္တီတုဲ ရိုဟ်ပလီုထောံဂှ်လေဝ် လဟီုဏံကဵု ကမၠောန် ဟွံကိတ်ညဳ နတဲရ။ ဣဏံဂှ် ပိုၚ်ခြာထောံ ပရေၚ်ပါလုပ်သီုဖအိုတ် ဒှ်ဒၟံၚ် ဗီုပြၚ်ဏံရ။ ယဝ်ရအာ သၞောတ်ဖေတ်ဒရေဝ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳဏောၚ်တှ်ေ ပိုဲဒုၚ်သ္ဇိုၚ်ကဵု သၞောဝ်သ္ဇိုၚ်ဒက်ပ္တန် ၂၀၀၈ တုဲ အာဟွံဂွံပုဟ်။ သၞောဝ်သ္ဇိုၚ်ဒက်ပ္တန် ၂၀၀၈ ဂှ် ပရေၚ်ဒပ်ပၞာန်ပါလုပ်ပြံက်စောန် ပ္ဍဲပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ဒုၚ်ကဵုလျိုၚ်မှ သွက်ပရေၚ်အဝဵုဒပ်ပၞာန်ဂွံတန်ကြန် ဒှ်သၞောဝ်သ္ဇိုၚ်ဒက်ပ္တန် ဒုၚ်ကဵုလဝ်လျိုၚ်မွဲရ။ ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တအ် နွံဒၟံၚ်ပၟိက်ကဵု အခေါၚ်အရာတုပ်သၟဟ်၊ ပရေၚ်ဗဗွဲဓဝ် သီုအခေါၚ်ပျးဌာန်ဇကုဇကုဂှ် ဒှ်သၞောဝ်သ္ဇိုၚ်ဒက်ပ္တန် ဒုၚ်ကဵုလျိုၚ်မာန် ဟွံသေၚ်ပုဟ်။ တုဲပၠန် သၞောဝ်သ္ဇိုၚ်ဒက်ပ္တန်ဂှ်လေဝ် ဒုၚ်လဝ်သ္ဇိုၚ်ကဵု သၞောတ်မွဲကၟိန်ဍုၚ်တုဲတှ်ေ ဒှ်သၞောဝ်သ္ဇိုၚ်ဒက်ပ္တန် ပ္တဝ်ဒၟံၚ်က္ဍိုပ်ကဵု (Centralisation)ရ။
ပိုဲတအ်မိက်ဂဂွံဒၟံၚ်ဂှ် အခေါၚ်အရာတုပ်သၟဟ် ပရေၚ်ဗဗွဲဓဝ် သီုအခေါၚ်ပျးဌာန်ဇကုဇကုဟီုတှ်ေ အရာဏံဂှ်တှ်ေ နဲလဵုမှ ဒက်ပ္တန် သၞောတ်ကၟိန်ဍုၚ်ဖေတ်ဒရေဝ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳမာန် ဟွံသေၚ်ပုဟ်။
၂။ ညးမၞုံအခေါၚ်ဟီုဂးကံၚ်ဇြဳပၞာန်ဂှ် သွက်ဂွံဆဵုဂဗသဳကၠဳကဵု ဂကောံစၟတ်သမ္တီလဝ် နဒဒှ်ဂကောံပ္ကီုပရာပ်တအ် ဟၟဲပုဟ် ဟီုလဝ်ရ။ လ္တူဏံ ဗီုလဵုညာတ်ကေတ်ရော။
တၚ်ဟီုဂးလဝ် ဆဵုဂဗသဳကၠဳအာကဵု ဂကောံပ္ကီုပရာပ်တအ်ဟၟဲပုဟ်ဂှ်လေဝ် နွံဒၟံၚ်။ တၚ်ဟီုဂးလဝ်ဏံ ကၠောန်ဒၟံၚ်ကမၠောန်ပ္ကီုပရာပ်ဂှ် ညးဂှ်ရော။ တ္ၚဲဏံ ပေါဲဗတိုက်ဟွံဒှ်မွဲသာ်ဂှ် ဘာကျာ် ကောန်အရာပ်တအ်နွံဒၟံၚ်ဂှ်ကီု၊ ဗ္ဒမ်ဂဥုဲကီု၊ ရုၚ်ဂဥုဲတအ် ဘာကျာ်ပရေၚ်ဘာသာတအ်ဂှ် ပန်ကဵုလွဟ်ဇၞော်၊ ဂြာတ်ထောံဖျေံဗုမ်ကဵုက္ၜၚ်ကျာ ဗတိုက်ဒၟံၚ်တအ်၊ ပ္တဝ်လဝ်ကဵုကောန်အရာပ်တုဲ ဗတိုက်ဒၟံၚ်တအ်ဂှ် တအ်ဏံဂှ် ကမၠောန်ပ္ကီုပရာပ် ဟွံသေၚ်ပုဟ်ဟာ။ ပရေၚ်ရပ်ဒက်မၞိဟ်ဒုဟ်ဒဏ်ဟၟဲ။ ပန်ပှော်ဒၟံၚ်၊ ပြိုက်ဂစိုတ်ဒၟံၚ် ဗွဝ်ကဵုဗွဝ်တအ် တအ်ဏံဂှ် ပွိုၚ်ၜါသၞာံ၊ ပိသၞာံ ပ္ဍဲကဵုပၠန်ဂတးညးဍုၚ်ကွာန်တအ်ဂှ်လေဝ် ဒးဆဵုဂဗဒၟံၚ် ဗွဲမဂၠိုၚ်တုဲတုဲရ။ ပ္ဍဲတိဍာ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်လေဝ် ပွိုၚ် (၇၀)သၞာံပြၚ် ဒးဒုၚ်လဝ်တုဲယျ။ ဟီုတှ်ေ ကၠောန်ဒၟံၚ်ကမၠောန်ပ္ကီုပရာပ်ဂှ် ညးဂှ်ရော။
၃။ ဂကောံရပ်လွဟ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ် ပါလုပ်ဒၟံၚ်ဗတိုက်ဒၟံၚ် ပ္ဍဲပၠန်ဂတးက္ညၚ် (၄)ဂကောံ ပါလုပ်သီု KNPP သွက်ဂွံလလောၚ်တြး နဒဒှ်ဂကောံပ္ကီုပရာပ်ဂှ် ဒုၚ်သ္ဇိုၚ် လ္တူတၚ်ဍေံတအ်ကၠောန်ရေၚ်တၠုၚ်ဒၟံၚ်ရဂှ် ကံၚ်ဇြဳပၞာန်ဟီုလဝ် ဂွံညာတ်ကေတ်ရ။ လ္တူဏံ နကဵု KNPP မုမိက်ဂွံက္လေၚ်ဟီုနွံရော။
NCA ဂှ် ဒုၚ်လဝ်သ္ဇိုၚ်ကဵု ၂၀၀၈ ရ။ ၂၀၀၈ ဂှ် အခေါၚ်အရာတုပ်သၟဟ်ကောန်ဂကူ၊ ပရေၚ်ဗဗွဲဓဝ် သီုအခေါၚ်ပျးဌာန်ဇကုဇကု ပိုဲနွံဒၟံၚ်ပၟိက်ဂှ် ဗီုလဵုပလေဝ် ဓမံက်ကဵုရုပ်ရဴ မာန်ဟွံသေၚ်ပုဟ်။ ကၟိန်ဍုၚ်ဂှ် ပ္တဝ်ဒၟံၚ်က္ဍိုပ်ကဵု သၞောတ်မွဲကၟိန်ဍုၚ်တုဲ (Centralisation) လေဝ်ဏး။ ဒှ်သၞောဝ်သ္ဇိုၚ်ဒက်ပ္တန် ပ္တဝ်ဒၟံၚ်က္ဍိုပ်ကဵုအရာဏံရ။ ဒုၚ်သ္ဇိုၚ်ကဵုသၞောဝ်သ္ဇိုၚ်ဒက်ပ္တန်ဏံတုဲ ပိုဲတအ် NCA ဟီုတုဲ ကၠောန်လဝ်ရ။ ဒုၚ်သ္ဇိုၚ်ကဵုအရာဏံတုဲ သွက်ဂွံသဳကၠဳဟီုဂှ် နကဵုပိုဲ ဒှ်ဟွံမာန်ပုဟ်။ မိက်ဂွံဟီုဂှ်တှ်ေ ဂကောံထ္ပက်လဝ်စၟတ်တဲ NCA နွံ (၁၁) ဂကောံရ။ ရံၚ်အာ အကာဲအရာဂကောံထ္ပက်လဝ်စၟတ်တဲဂှ်ညိ။ တ္ၚဲဏံညးတအ်လေဝ် ကၠိုဟ်ကၠုၚ်ဒၟံၚ်ယျ။ နကဵုဂၠံၚ်တရဴ NCA ဂှ် ဒက်ပ္တန်ကၟိန်ဍုၚ်ဟွံမာန်ပုဟ် ညးတအ် တီကၠးဒၟံၚ်ယျ။
ဟွံဒက်ပ္တန်ကၟိန်ဍုၚ် နကဵုဂၠံၚ်တရဴ NCA ပုဟ်ဂှ် ညးတအ်ကၠးဒၟံၚ်ယျ။ တၚ်ပါလုပ် ပ္ဍဲ NCA ဂှ် ညးဂှ်ဖံက်ပ္ကဝ်လဝ်ရော။ အလဵုဒပ်ပၞာန်ဂှ် ဖံက်ပ္ကဝ်လဝ်ကၠာအိုတ်ရ။ ဟိုတ်နူဒပ်ပၞာန်ဖံက်ပ္ကဝ်ကၠာအိုတ်ဂှ်ရ KNU တအ် CNF တအ် သွက်ညးတအ်ဂှ် NCA ဟွံလုပ်သၞောဝ်ရပုဟ်။ ဟၟဲရပုဟ်ဟီုတုဲ လလောၚ်တြးကၠုၚ် ကၠးကၠးဖ္ဍးဖ္ဍးတုဲမှ ဒှ်ဒၟံၚ်ပေါဲဗတိုက်ရ။
ပ္ဍဲအကာဲအရာဗီုဏံဂှ် အာကဵုသၞောတ် NCA တုဲ နဲလဵုမှ တၚ်ဒုၚ်လျိုၚ် နွံဟွံမာန်ရပုဟ်။ ပိုဲဂှ် ပ္ကီုပရာပ်ဒၟံၚ်ဏောၚ် ဂွံဟီုဂွံဂှ် ဒးပံက်အဓိပ္ပါဲ ဝေါဟာရပ္ကီုပရာပ်ဂှ်ဏောၚ်။ ညးဂှ် ပ္ကီုပရာပ်ဒၟံၚ်ရော။ တ္ၚဲဏံပ္ကီုပရာပ်ဒၟံၚ်ဂှ် ဒှ်ဒပ်ပၞန်ရ။ သုၚ်စောဲဒၟံၚ် ဝါဒဖေတ်သေတ်ဂှ် ဒှ်ဒပ်ပၞာန်ရ။ ပိုဲဟွံသေၚ်ပုဟ်။ ပိုဲဂှ် ဒှ်ဂကောံ နွံဒၟံၚ်ပၟိက်ကဵု အခေါၚ်အရာတုပ်သၟဟ်ကောန်ဂကူ၊ ပရေၚ်ဗဗွဲဓဝ်ရ။ အဲမိက်ဂွံဟီု ဆၜိုတ်ဏံဓဝ်ရ။
၄။ အလန်လကြဴအိုတ်ဏံ စပ်ကဵုကမၠောန်ပြဝကံၚ်ဇြဳပၞာန်တုဲ မုမိက်ဂွံထပ်ဟီုဗပေၚ် နွံဒၟံၚ်ဏီရော။
တ္ၚဲဏံ သီအဝဵုတုဲမှ ပၠန်ဂတးမံက်တိတ်ကၠုၚ်ဂှ် ဒှ်ပၠန်ဂတးညးဍုၚ်ကွာန်တအ်ရ။ ညးဍုၚ်ကွာန်ဂှ် ဟိုတ်နူသဳကၠဳပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ဟွံဂွံဂှ်ရ တ္ၚဲဏံ ရပ်ကေတ်လွဟ်တုဲ ဒးဒစဵုဒစးဒၟံၚ်။ ဒးဝေၚ်ဒၟံၚ်ပၞာန်ပၠန်ဂတးဒစဵုဒစးရ။ ကၠောန်ဒၟံၚ်ကမၠောန်ပ္ကီုပရာပ် ဗီုဍေံတအ်ဂှ် ညးဂှ်ရော။ ဣဏံဂှ်လေဝ် မွဲတၚ်လေဝ်။ တုဲပၠန် အခိၚ်သောၚ်ကလးပြဿနာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာဂှ် တက်ကျာကဵု ပူဂဵုမွဲမွဲတၠ ဂကောံ မွဲမွဲဂေကာံဓဝ်ဂှ် ဟွံဂွံပုဟ်။ နူကဵုဂကောံဗွဝ်အပိုၚ်ခြာဂှ်တုဲ ညံၚ်သီုဖအိုတ်ဂွံပါလုပ် ဆေၚ်စပ်ဒၟံၚ် အလုံသီုညးဖအိုတ်ရ ဗလးပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာဂှ်။ ဆေၚ်ဆက်ဒၟံၚ်ကဵု အလုံညးဍုၚ်ကွာန်မွဲရ။ ဟီုတှ်ေ ညံၚ်ဂွံပါလုပ် သီုညးဖအိုတ်ဂှ် စွံအဓိကတုဲ သွက်ပေါဲသဳကၠဳပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ဂွံက္တဵုဒှ်ကၠုၚ် ဒးနွံဏောၚ်။ ဟီုတှ်ေ သွက်ပေါဲသဳကၠဳပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ဂွံဒှ်ကၠုၚ်မာန်ဂှ် ဗလးပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂှ်လေဝ် ဒှ်ဒၟံၚ်ဗလး ဒးစကၠောန် နူဒပ်ပၞာန်ရ။ ညံၚ်ပိုဲဗတိုက်ပ္ကီုပရာပ်ဒၟံၚ်ဂှ် ဂွံဒေါံၜိုန်ရဟီုဒၟံၚ်ကဵုပိုဲကီုလေဝ် ဍေံဂှ် ဗတိုက်ဒၟံၚ်ကောန်အရာပ်ညးဍုၚ်ကွာန်တအ်ကၠာ၊ ပရေၚ်ချဳဒရာၚ်ပၞာန်ဂှ် ဍေံတအ် ဒးဒေါံကၠာဏောၚ်။ အဲမိက်ဂွံဟီုဂှ်တှ်ေ ဆၜိုတ်ဏံရ။
sanlontai