မတ်မလီု၊ သေပ်တေမ်ဗာ (၁၄)
အပ္ဍဲကာလဒပ်ပၞာန်သီအဝဵု ပွိုၚ်ၜါသၞာံဘာ်ပြၚ်ဏံ ပ္ဍဲကဵုကဏ္ဍပရေၚ်ကူသာန်သွံရာန်ဂှ် ဟိုတ်နူတၚ်နွံပၟိက်သြန်တံ သၠုၚ်တိုန်ဒၟံၚ် အဆက်က်ဂှ်တုဲ ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာဝွံ ပ္တဝ်ကၠုၚ်က္ဍိုပ် လ္ပာ်လဟုတ်ရောၚ် တၠပညာပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်တံ သ္ၚဳဂၠိပ်လဝ်ရ။
အတိုၚ်တၚ်လလောၚ်တြး ဌာနက္ဍိုက်ပ်ကူသာန်သွံရာန်ဗၞိက် ကံၚ်ဇြဳပၞာန်တံဂှ်မ္ဂး အပ္ဍဲသၞာံပရေၚ်ဘဏ္ဍာ သၞာံ ၂၀၂၂−၂၀၂၃ တုဲကၠုၚ်တေံဂှ် နူကဵုကဏ္ဍဗၞိက်ပလံၚ်ပ္တိတ်ဂှ် ကလိဂွံလဝ် ဒဝ်ဠာအမေရိကာန် ၁၆၆၀၀ ပြကောဋိကိုဋ်ပြၚ်ကီုလေဝ် ပ္ဍဲကဵုကဏ္ဍဗၞိက်ပၠောပ်ဂှ် ကလိဂွံလဝ် ဒဝ်ဠာအမေရိကာန် စဵုကဵု ၁၇၃၀၀ ပြကောဋိကိုဋ်ပြၚ်ဂှ်ရ တၚ်နွံပၟိက်သြန်ပရေၚ်ကူသာန်သွံရာန်ဂှ် ထ္ၜးကၠုၚ် စဵုကဵု ၇၀၀ ပြကောဋိကိုဋ်ရ။
တၚ်နွံပၟိက်သြန် ပရေၚ်ကူသာန်သွံရာန်ဂှ်ဝွံ ပ္ဍဲကဵုသၞာံဘဏ္ဍာဏံ နူကဵုဂိတုဨပရဴ စဵုကဵုဂိတုဂျူလာၚ် အပ္ဍဲပွိုၚ် ၄ ဂိတုဂှ် ထပ်ထ္ၜးကၠုၚ် သြန်နွံပၟိက် စဵုကဵု ဒဝ်ဠာအမေရိကာန် ၇၈၀ ပြကောဋိကိုဋ်ပြၚ်တုဲ ယဝ်ရၜတ်ကၞာတ်ထ္ၜးကဵု သၞာံဘဏ္ဍာတုဲကၠုၚ်တေံ အလုံမွဲသၞာံဂှ်မ္ဂး သြန်နွံပၟိက်ဂှ် သၠုၚ်တိုန်ကၠုၚ် စဵုကဵုဗ္ဒါဲ ၃ ဆရ။
သြန်နွံပၟိက် ပရေၚ်ကူသာန်သွံရာန်တံဂှ်ဝွံ ဒၟါနူၚုဟ်မးသြန်ဗၟာ စှ်ေကၠုၚ်ကီု၊ ပရေၚ်ဓလိုက်တမ်ရိုဟ်ဍုၚ်သ္အာၚ်တံ တိတ်စ္ဍးအာကီု၊ ကပေါတ်ဗၞိက်အပြောံ မ္ဒးပၠောပ်ဒၟံၚ် နူကဵုဍုၚ်သ္အာၚ်တံဂှ် သၠုၚ်တိုန်ကၠုၚ် ဂၠိုၚ်ကဵုဆကီု၊ ဟိုတ်နူတၚ်သၞောတ်ဗ္ၜတ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန် စပ်ကဵုပရေၚ်ကူသာန်သွံရာန်တံဂှ်တုဲ သြန်နွံပၟိက်တံ သၠုၚ်တိုန်ကၠုၚ်ရ။
ဟိုတ်နူသြန်နွံပၟိက် ပရေၚ်ကူသာန်သွံရာန်တံ သၠုၚ်တိုန်ဒၟံၚ် အဆက်က်ဂှ်ရ ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ကၟိန်ဍုၚ်ဝွံ လ္တူနူဏံဂှ် ပ္တဝ်ကၠုၚ်က္ဍိုပ် လ္ပာ်လဟုတ်ဂၠိုၚ်တုဲ ပ္ဍဲကဵုကဏ္ဍဗၞိက်ပၠောပ်ဂှ် ပရေၚ်ဇီုကပိုက်ဇၞော်ဇၞော်တံ နွံကၠုၚ်မာန်ရောၚ် တၠပညာပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်မွဲတၠ သ္ၚဳဂၠိပ်လဝ်ရ။
“အပ္ဍဲကဵုပွိုၚ် ၄ ဂိတုဂှ် ထ္ၜးဒၟံၚ်သြန်နွံပၟိက်ဂှ် (၇၀၀) ပြၚ်။ ဍာံဍာံဂှ် ပ္ဍဲကဵုသၞာံတုဲတေံရဂှ် ရံၚ်အာပန်ဂိတုဏံမ္ဂး ဍေံထ္ၜးဒၟံၚ်သြန်အပဵုဏီဏောၚ်။ သၞာံတုဲတေံဂှ် ၜိုတ် (၁၇၀) ပြၚ်ၚ် ပဵုဒၟံၚ်ရ။ သၞာံဏံဂှ် ထ္ၜးဒၟံၚ်သြန်နွံပၟိက်တံဏောၚ်ဟီုမ္ဂး အကာဲအရာဂှ် ဒှ်သဘဴအာဒၟံၚ်လ္ပာ်လဟုတ်ဂှ်နွံ။ အဓိကဂှ်တှ်ေ အာဇီုကပိုက်ဒၟံၚ် ကဏ္ဍဗၞိက်ပၠောပ်တံဏောၚ်။ မုဒှ်ရောဟီုတှ်ေ လၟုဟ်ဂှ် သြန်လုပ်နူကဵုဗၞိက်ပလံၚ်ပ္တိတ်တံဂှ် နူကဵုလ္တူတေံ ကလေၚ်ပါ်ကဵု ရဲဗၞိက်ပၠောပ်တံဂှ်ပၠန်။ လၟုဟ်ဂှ် ယဝ်ရအာတ်ပ္တိုန် ဗၞိက်ပၠောပ်ပၟိက်ဇၞော်ကွေံကွေံတံဂှ်ရဂှ် ဒှ်သဘဴကဵုပေၚ်ၚ်ဟွံမာန်ဂှ် နွံဒၟံၚ်ရ။ ဟီုမ္ဂး ဍေံအာဇီုကပိုက်ကဵု ဗၞိက်ပၠောပ်ဂှ် ကၠာအိုတ်ရ။ နူကဵုဏံမှ ၚုဟ်ဖျာတံဂှ် ဒးအာဆက်က်ဟဂှ်ရ” သာ်ဝွံ သ္ဂးရ။
ပ္ဍဲကဵုလက်ထက်အလဵုအသဳတုဲကၠုၚ်တေံ ပြသၞာနွံပၟိက်သြန် ပရေၚ်ကူသာန်သွံရာန်တံဂှ် ၜိုန်ရထိၚ်ဒက်လဝ် နကဵုသြန်လုပ် ရဲအာကၠောန်စကမၠောန်ဍုၚ်သ္အာၚ်တံ၊ ပရေၚ်ဓလိုက်တမ်ရိုဟ်ဍုၚ်သ္အာၚ်တံဂှ်ကီုလေဝ် ပ္ဍဲကဵုလက်ထက်ကံၚ်ဇြဳပၞာန်ဂှ် ပရေၚ်ဓလိုက်တမ်ရိုဟ်ဍုၚ်သ္အာၚ်တံ တိတ်စ္ဍးအာကီု၊ မၞိဟ်အာကၠောန်ကလောန်ဍုၚ်သ္အာၚ်တံ လှဲပြံၚ်လှုဲ ဗွဲမလုပ်သၞောဝ်တံ ဟွံမွဲဂှ်ရ သွက်ဂွံကလေၚ်ဗပေၚ်ကၠေံ တၚ်နွံပၟိက်သြန်လုပ် ပရေၚ်ကူသာန်သွံရာန်ဂှ် ဒှ်ဟွံမာန်ပုဟ်ဂှ် ညးဆက်ဟီုရ။
တၠကမၠောန်ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်မွဲတၠဂှ်လေဝ် ပ္ဍဲကဵုကဏ္ဍဗၞိက်ပၠောပ်ဗၞိက်ပလံၚ်ပ္တိတ်တံဂှ် ယဝ်ရထ္ၜးဒၟံၚ်သြန်လုပ်တံ လၟိုန်မ္ဂး ပ္ဍဲကဵုကမၠောန်ပရေၚ်ကူသာန်သွံရာန်တံဂှ် ပြသၞာနွံကၠုၚ်မာန်တုဲ ယဝ်ရတၚ်နွံပၟိက်သြန်ဍုၚ်သ္အာၚ်တံ နွံကၠုၚ်မ္ဂးလေဝ် ၚုဟ်လှုဲတံ တိုန်ကၠုၚ်နူဏံမာန်ဂှ် ဟီုရ။
“လၟိုန်မ္ဂး ဒှ်ပြသၞာမာန်ဏောၚ်။ ပရေၚ်ဓလိုက်တမ်ရိုဟ်ဍုၚ်သ္အာၚ်တံ၊ ကမၠောန်နူကဵုဍုၚ်သ္အာၚ်တံ၊ အရာသ္ဂောံဂွံသြန်ဍုၚ်သ္အာၚ်တံ ဟွံလုပ်ကၠုၚ်ပုဟ်ဟီုမ္ဂး ဒှ်ပြသၞာမာန်ရ။ ယဝ်ရ အရာတၞဟ်ဟ်တံလုပ်ကၠုၚ်မ္ဂး ပြေပြံၚ်အာမာန်ဏောၚ်။ သြန်ဍုၚ်သ္အာၚ် ဟွံမွဲပုဟ်ဟီုမ္ဂး ညံၚ်ဂွံဂွံသြန်ဍုၚ်သ္အာၚ်ဂှ် ဒးဂၠါဲဏောၚ်။ အခိၚ်ဂှ်မ္ဂး ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ကၟိန်ဍုၚ်ဂှ်လေဝ် ၚုဟ်လှုဲတံ တိုန်အာနူကဵုဏံမာန်ဏောၚ်။ ညအ်ဂှ် ဍေံတံထိၚ်ထောံလဝ် မွဲလစုတ်ယျ။ ယဝ်ရဒှ်ဒၟံၚ်ဗီုဏံ မွဲဏှေံမွဲဏှေံမ္ဂး ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ဂှ် က္တဵုဒှ်ပြသၞာမာန်ဏောၚ်” သာ်ဝွံ သ္ဂးရ။
ဟိုတ်နူတၚ်နွံပၟိက်သြန် ကူသာန်သွံရာန်တံဂှ်တုဲ နကဵုကံၚ်ဇြဳပၞာန် သာတုဲပတေၚ်ဂြတ်ကၠုၚ် ကဏ္ဍဗၞိက်ပၠောပ်တံ လ္တူနူဏံမာန်တုဲ ကပေါတ်ဗၞိက်ဍုၚ်သ္အာၚ်တံ အောန်ကၠုၚ်ကီု၊ ၚုဟ်ကပေါတ်ဗၞိက်တံ ဇၞော်သၠုၚ်ကၠုၚ်ကီုတံဂှ် ထပ်ဒးဂဗကၠုၚ်မာန်ရောၚ် တၠကမၠောန်တံ သ္ဂးအိုတ်ရ။
မွဲလ္ပာ်ဂှ်ပၠန် ကံၚ်ဇြဳပၞာန်ဝွံ ဟိုတ်နူသြန်နွံပၟိက် ပရေၚ်ကူသာန်သွံရာန်တံ သၠုၚ်တိုန်ဒၟံၚ်တုဲ ပွမသၞောတ်ဗ္ၜတ်ထောံ ကပေါတ်ဗၞိက်လ္ၚဵု မပၠောပ်ပ္တိုန်နၚ် နူကဵုဍုၚ်သ္အာၚ်တံဂှ်ကီု၊ ညံၚ်ဗၞိက်ပ္တိတ်နူအပ္ဍဲဍုၚ်တံ ဂွံတိတ်မာန် ကဵုကၠုၚ်ဇြဟတ်ဂရိုဟ် ကုတၠကမၠောန်ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်တံဂှ် ကၠောန်သ္ပဒၟံၚ်ရ။
က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ပၞာန်သီအဝဵု သ္ကိုပ်ပၞာန်ဇၞော် မေန်အံၚ်လှာၚ်ဂှ်လေဝ် ပ္ဍဲကဵုကဏ္ဍပရေၚ်ကူသာန်သွံရာန်ဗၞိက်ဂှ် တၚ်နွံပၟိက်သြန်ဍုၚ်သ္အာၚ်တံ သာဂၠိုၚ်ကၠုၚ်ဂှ် ဒုၚ်ဝန်ဟီုဂးလဝ် အပ္ဍဲကောံဓရီုပရေၚ်သၠုၚ်ပ္တိုန်ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ် ကံၚ်ဇြဳပၞာန် မကၠောန်ဗဒှ်လဝ် ပ္ဍဲဂိတုဂျောန် (၃၀) တုဲကၠုၚ်တေံဂှ်ရ။
တၚ်နွံပၟိက်သြန်ဍုၚ်သ္အာၚ်တံ ဂၠိုၚ်ကၠုၚ်ဂှ်ဝွံ ဟိုတ်နူဍုၚ်သ္အာၚ်တံ ကၠောန်ကၠုၚ် ပရေၚ်ကၟာတ်လဒဵုတံကီု၊ သြန်ဍုၚ်သ္အာၚ်နွံဒၟံၚ်ရရတံဂှ် ညံၚ်ရပ်စပ်ဟွံဂွံ ကၠောန်ကၠုၚ်ဂှ်ကီု ကေုာံ သြန်သ္ဂောံဂွံနွံ နူကဵုကပေါတ်ဗၞိက်သွံတြးတံဂှ် ညံၚ်ကဵုဂွိုအ်ဂွံ ဟိုတ်နူကၠောန်ကၠုၚ်ပရေၚ်ကၟာတ်လဒဵုနာနာတံ မဒှ်ရောၚ်ဂှ် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ပၞာန် ပ္တိုန်လဝ်ဒုဟ်ရ။
တိုက်သြန်ဗဟဵုဂှ် ကြဴနူဒပ်ပၞာန်သီအဝဵုတုဲ ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ဍုၚ်ဗၟာ မဂြုဲဂြေဟ်စှ်ေကၠုၚ်ဒၟံၚ်ဂှ်ဝွံ ဒဵုကဵုအခိၚ်လၟုဟ် ယာက္ဍိုပ်ဟွံမာန်ဏီတုဲ ဟိုတ်နူမူဝါဒဗၠေတ်တ်ဂမၠိုၚ်တုဲ စှ်ေကၠုၚ်ဒၟံၚ်ဂၠိုၚ်ၚ်ကဵုဝါဂှ်ဝွံ သ္ကဵုဇီုကပိုက်ကၠေံ ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ကၟိန်ဍုၚ် မွဲအာယုက်ရောၚ်ဂှ် ပ္ဍဲသၞာံဏံမံက်တေံ လလောၚ်ပ္တိတ်လဝ်ရ။
ပရိုၚ်−သြၚ်လောန်တိုၚ်(မ်)
ဗီု−Min Aung
sanlontai