မာဲချံက်၊ ဖေဖဝ်ဝါရဳ ၄
ပရေၚ်ပ္ညဳပ္ညပ်သဳကၠဳ သွက်ဂွံဓရိုဟ်ပလံၚ်ဏာ ပ္ဍဲဂၠံၚ်ဍာန်ပေါဲရုဲမာဲ ဂကောံပၞာန်တံ မကလေၚ်တံၚ်ပၠောပ် သၟဝ်သၞောဝ်သ္ဇိုၚ်ဒက်ပ္တန် ၂၀၀၈ ဂှ် ဒုၚ်တဲဟွံသေၚ်ပုဟ်ဂှ် ဇြဟတ်ပၠန်ဂတးက္ညၚ်တံ လလောၚ်ပ္တိတ်လဝ် ပ္ဍဲလစွံစိုတ်(သောၚ်ရၚ်း) ပ္ဍဲဂိတုဖေဖဝ်ဝါရဳ ၁ ရ။
ပ္ဍဲဂိတုဂျာန္နဝါ၇ဳ ၃၁ ဂှ် ကၠောန်ဗဒှ်လဝ် ပေါဲသဳကၠဳ(သောၚ်ရၚ်း) ပ္ဍဲဍုၚ်မာဲချံက် ဍုၚ်သေံတုဲ ကဵုလဝ်သမ္တီ ဇရေၚ်ညးဍုၚ်ကွာန်တံ တၚ်တုပ်စိုတ် ၁၀ တၚ် သွက်ပၠန်ဂတးက္ညၚ်ကဵု သွက်ကၟိန်ဍုၚ်ပံၚ်ကောံဖေဝ်ဒရာအနာဂတ်ရ။
ပ္ဍဲပေါဲသဳကၠဳ(သောၚ်ရၚ်း) ဂှ် သၟာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ခေတ်အဆက်က်၊ ညးချဳဒရာၚ်ကတိုၚ်ကၟဟ်၊ CDM တံ၊ သမဂ္ဂတံ၊ ဂကောံဗကပ်ဗဗေၚ်၊ ဂကောံဇြဟတ်ပၠန်ဂတးသၟဝ်တိတံ၊ ဂကောံမှာဇန်တံကဵု ညးလ္ၚတ်သ္ၚဳဂၠိပ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တံ ပါလုပ်သဳကၠဳလဝ်ရ။
ဥူထောန်ကျဳ ညးမၞုံအခေါၚ်ဟီုဂး ဂကောံကၠောန်ဗဒှ်ပေါဲဆဵုဂဗ(သောၚ်ရၚ်း) ဂှ် လ္ပာ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန် ဟိုတ်နူဒ္ဂေတ်ဗက် တၚ်သ္ဂုတ်သွာတ် ကံၚ်ဇြဳဂီုကၠီု ကေုာံ မူအာဇြဳယာန် မသုန်တၚ်ဂှ် ဟွံမာန်တုဲ ပရေၚ်သဳသဳကၠဳဂှ်ဝွံ သွဟ်ဟွံသေၚ်ပုဟ်ဂှ် ဟီုကဵု ဌာန်ပရိုၚ်သြၚ်လောန်တိုၚ်(မ်) ရ။
“အကာဲအရာသာ်ဏံနွံဒၟံၚ်ရရဂှ် ကဵုဒၟံၚ်ဇြဟတ်ဂရိုဟ် ဂွံသဳကၠဳကုတၠအဝဵုပၞာန်ကဵု ကောန်ဒုဟ်ရာဇဝတ်ဍုၚ်နာနာတံဂှ်တှ်ေ ဍာံဍာံဂှ် ဂွံကလေၚ်စိုပ် လ္တူဂၠံၚ်တရဴဒဳမဝ်ကရေဇြဳဍုၚ်ဗၟာဂှ် ဒှ်ကၠုၚ်ဇြဟတ်ဂရိုဟ်လေဝ် ဟွံသေၚ်ပုဟ်။ အထံက်အရီုလေဝ် ဒှ်အာဟွံသေၚ်ပုဟ်။ နတဲလေဝ် ဟွံစှ်ေပုဟ်။ သွဟ်လေဝ် ဟွံသေၚ်ပုဟ်” သာ်ဝွံ သ္ဂးရ။
ပ္ဍဲကဵုပေါဲဗ္တိုက်ရပ်လွဟ် မက္တဵုဒှ်ကၠုၚ် ဟိုတ်နူပရေၚ်သီအဝဵုဂှ် နကဵုကံၚ်ဇြဳပၞာန် ဒဒှ်ရကျဒၟံၚ်ယျဂှ် ဒုၚ်ဝန်တုဲ စိုပ်အကာဲအရာဒုၚ်ကျဖျေံလွဟ်မှဟေၚ် ဆဵုဂဗသဳကၠဳတံ ဒှ်မာန်ဏောၚ်ဂှ် ညးဆက်ဟီုရ။
ပ္ဍဲကဵုတ္ၚဲပၞာန်သီအဝဵုပေၚ်ပန်သၞာံဂှ် အလဵုအသဳဍုၚ်သ္အာၚ်ဂမၠိုၚ် ပါလုပ်သီုကဵုအမေရိကာန် ကေုာံ သမဂ္ဂယူရောပ်တံ ပံၚ်တောဲလလောၚ်တြးလဝ်လိက် မဖ္တိုက်ဖ္အောဝ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန် သွက်ဂွံဖအိုတ်ကၠေံ ပရေၚ်ပကီုပရာပ်တံကဵု သွက်ဂွံကၠောန်ကဵု ပရေၚ်ဆဵုဂဗသဳကၠဳ မဍာံပြတုဲ ညးဂမၠိုၚ်မပါလုပ်တံဂှ်ရ။
လအာတုပ်သာ်ဂှ်ကီု တၚ်တုပ်စိုတ်အာဇြဳယာန် ၅ တၚ် တၚ်ဖ္တိုက်ဖ္အောဝ်တံဏံ မပါလုပ်ဂှ်လေဝ် ကြဴနူပၞာန်သီအဝဵုတုဲဂှ် အလဵုက္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ပၞာန် ထ္ပက်လဝ်စၟတ်တဲကီုလေဝ် ဒဵုကဵုအခိၚ်လၟုဟ် ထ္မံက်ရုပ်ရဴဟွံမာန်ဏီရ။
မွဲလ္ပာ်ဂှ်ပၠန် အလဵုအသဳကြုက် လုပ်ပ္ညဳပ္ညပ်ဒၟံၚ်ကဵုအကြာ ပရေၚ်ဍုၚ်ဗၟာဂှ်လေဝ် သွက်ဂွံရီုဗၚ်ကဵုပေါဲရုဲမာဲ ကံၚ်ဇြဳပၞာန် မကၠောန်ဗဒှ်အာဂှ် နွံဒၟံၚ်တုဲ သွက်ဂွံဒေါအ်ဒေၚ်ကဵုပရေၚ်ပန်ပှော်တံဂှ် ကဵုဒၟံၚ်ဇြဟတ်ဂရိုဟ် ကုဂကောံရပ်လွဟ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်လ္ၚဵုတံရ။
လ္ပာ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန်ဂှ်လေဝ် နကဵုပရေၚ်ဆဵုဂဗသဳကၠဳဂှ်မှဟေၚ် ဂၠါဲအာသွဟ်ဂၠံၚ်ဍာန်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂွံဏောၚ်တုဲ ဒဒှ်ရဒုၚ်တၠုၚ် ပံက်လဝ်ကဵုဂၠံၚ် ကုပရေၚ်သဳကၠဳပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်တံဂှ် ဟီုပ္တိတ်လဝ် ပ္ဍဲကောံဓရီုဂီုကၠီုစဵုဒၞါရ။
ဂကောံဇြဟတ်ပၠန်ဂတးက္ညၚ်တံဂှ်တှ်ေ ပရေၚ်သဳကၠဳပ္ညဳပ္ညပ်ဂှ် ဒုၚ်အာတဲဟွံသေၚ်တုဲ ပရေၚ်ဍုၚ်သ္အာၚ် မလုပ်အုပ်ဓလီု လုပ်ပထုဲပလာပ် ကုကာအပ္ဍဲဍုၚ်တံဂှ် ဟွံဒုၚ်တဲပုဟ်ဂှ် လလောၚ်တြးလဝ်ရ။
ဥူထောန်ကျဳဂှ်တှ်ေ ညံၚ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန် အဝဵုဂွံတန်ကြန် အရာမကၠောန်ဒၟံၚ်တံဂှ် ကြုက်ကီု ဍုၚ်သ္အာၚ်တံကီု ဟွံဒးထံက်ဂလာန်တုဲ ဒှ်ကိစ္စမ္ဒးဒစဵုဒစးအာ ပိုတ်တ်သ္ကုတ်တ်ဏောၚ်ဂှ် ဟီုရ။
“ညံၚ်အဝဵုပၞာန်ဍေံ ဂွံတန်ကြန် အရာမပ္တိတ်ဒၟံၚ်ဇြဟတ်၊ မွဲပၠန်ဂှ် ရပ်စပ်ကၠုၚ်ပေါဲရုဲမာဲ နဒဒှ်လွဟ်တုဲ ကိစ္စဂၠါဲပၞော်တိတ်တံဂှ်လေဝ် ကြုက်၊ အိန္ဒိယ၊ သေံ၊ ဍုၚ်သ္အာၚ်တံ ဟွံဒးထံက်ဂလာန်ပုဟ်။ ဒှ်ကိစ္စ မ္ဒးဒစဵုဒစး ပိုတ်တ်သ္ကုတ်တ်ဏောၚ်လေဝ်။ စပ်ကဵုပရေၚ်ဏံတုဲ ဟီုကဵုပါၚ်ဟွံဂွံ။ ဒးဒစဵုဒစးကိစ္စပေါဲရုဲမာဲတံ ပိုတ်တ်သ္ကုတ်တ်ဏောၚ်” သာ်ဝွံ သ္ဂးရ။
ဟိုတ်ဂှ်ရ ပရေၚ်ဗ္တိုက်ပ္တိတ်သၞောတ်တၠအဝဵုပၞာန်ကဵု ပရေၚ်ဂွံဒက်ပ္တန်ကၟိန်ဍုၚ်ပံၚ်ကောံဖေဝ်ဒရာဂှ်ဝွံ ဂၠံၚ်ဍာန်ပေါဲဗ္တိုက် ပၠန်ဂတးတံ ဇြဟတ်ခိုဟ်မှဟေၚ် စိုပ်တိုၚ်ပ္ကဴပြဟ်ဟ်မာန်ဏောၚ်ဂှ် နူပေါဲသဳကၠဳ(သောၚ်ရၚ်း) လလောၚ်ပ္တိတ်လဝ် လစွံစိုတ်ရ။
ပ္ဍဲအရာထ္မံက်ရုပ်ရဴ ဂၠံၚ်ဍာန်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ကေုာံ နဲကဲပရေၚ်ပၞာန် ဂကောံပၠန်ဂတးက္ညၚ်တံဂှ် ဂကောံဇြဟတ်က္ညၚ်သီုဖအိုတ် ဒေသညးကဵုညး သွက်ဂွံဒက်မဟာမိတ်ရေၚ်တၠုၚ်အာ မစှ်ေကဵုမဟာဗျူဟာဂှ် နွံပၟိက်ရောၚ် သ္ဂးရ။
ဗ္တိုက်သရိုဟ်ကၠေံ သၞောဝ်သ္ဇိုၚ်ဒက်ပ္တန် ၂၀၀၈ တုဲမ္ဂး ကၟိန်ဍုၚ်ပံၚ်ကောံဖေဝ်ဒရာအနာဂတ်ဂှ် ဒက်ပ္တန် နကဵုသၞောဝ်အစာံဒဳမဝ်ကရေဇြဳတုဲ ဒးသ္ပသ္ဇိုၚ်ကဵု Bottom Up Federalism ဏောၚ်ဂှ် လလောၚ်တြးလဝ် တၚ်လလောၚ်ပ္တိတ်ရ။
ပရိုၚ်−သြၚ်လောန်တိုၚ်(မ်)
ဗီု−CJ