နေဗျဳတဝ် အဝ်ဂတ် ၁၃
ပ္ဍဲပၞာန်သီလဝ်အဝဵုဏံ အလုံမွဲဍုင် ပ္ဍဲကဵုပေါဲပၞာန်အပ္ဍဲဍုင် က္တဵုဒှ်မံင်တံဏံဝွံ သွက်ပရေင်ဗတိုက်ဗလးတိဂှ် နွံကၠုင်မံင်ပၟိက်ကဵု ကောန်ပၞာန်ဇၞော်ကဵုဇြဟတ် ဒှ်ကၠုင်မံင်ဂှ်ရ ဟိုတ်နူဒးပတိတ်ဏာ သၞောဝ်ဥပဒေ ယိုက်ဂၠေင်ဝန်ပၞာန်ညးဍုင်ကွာန်တုဲ သၟတ်တံ နဒဒှ်ဗီုပြင် ဂဒံင်မၞိဟ် နနဲအဓ္ဓမ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ စကာကၠုင်မံင်ရ။
နူကဵုဘာပၞာန်သ္ဇိုင် ပွမယိုက်ဝန်ပၞာန်ညးဍုင်ကွာန် လၟေင် ၁ ဒဵုစိုပ် ၁၆ ဂှ် နကဵုနဲကဲဗီုပြင်နာနာသာ် သၟတ်တံ ဒးဒုင်ပကောံလဝ် နဒဒှ်ကောန်ပၞာန်တၟိ လၟိဟ်ကဵုဠက် နွံမံင်တုဲ ပ္ဍဲအရာ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ကလေင်ပၠန်ထပက် ဝေင်မံင်ပၞာန်ဒုင်ခဳတံဂှ် ညံင်ရဴဂဒံင်မၞိဟ် သၟတ်တံ ဒးဒုင်ဟရိုဟ် ပလံင်ဗစိုပ်ဏာလဝ်ရ။
မွဲလပါ်ပၠန် ပ္ဍဲကၞောတ်သၞာံဏံ ကဝ်မယှေန်ပၞာန် ရန်လဝ်ဘိုအ်ဂွံကၠောန်အာ သွက်ပေါဲရုဲမာဲဂှ်တှ်ေ စပ်ကဵုပရေင်ဂီုကၠီုနာနာ၊ ပရေင်ဒေသဂွံညိင်ဝတ်ကဵု သွက်ဂွံအုပ်ဓလီုလဝ်တိဍာ်မာန်တံဂှ် တင်နွံမံင်ပၟိက်ကု ကောန်သ္ဂံင် ကောန်ပၞာန်တၟိတံ ဂၠိုင်တိုန်မံင်ရ။
နကဵုဒပ်ပၞာန် အဓိက တင်နွံပၟိက်ဇၞော်အိုတ်မွဲဂှ် ဇြဟတ်ပၞာန်ဟေင် ဒှ်မံင်တုဲ သွက်ဂွံစဵုဒၞာအာ ဒၞာဲပေါဲရုဲမာဲတံမာန် အသိင်ညံင်ဟွံသကုတ်ပိုတ်အာ ဆက်ပကောံမံင် ကောန်ပၞာန်တၟိဏီရောင် CDM ဗိုလ်ဇၞော် ဇြေန်ယျဝ် ဟီုရ။
“နူကဵုဍေံတံကျလဝ်ပၞာန် ဗီုပြင်အသိင်ပၞာန်သၠုင်တိုန်မံင်ဂှ် သွက်ဍေံတံ(ဒပ်ပၞာန်) အဓိက နွံမံင်ပၟိက်မံင်ကဵု ဇြဟတ်ပၞာန်ဟေင်၊ မွဲဒမြိပ်ဓဝ် လၟိဟ်ပၞာန်အသိင်သၠုင်တိုန်ကၠုင်မံင်ဏံ ပေါဲရုဲမာဲဍေံညံင်ဂွံဒှ် ကၠောန်ဏောင်၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ဒဵုကဵုအခိင် ကၠာဟွံစိုပ်ပေါဲရုဲမာဲဍင် ပရေင်ပကောံဇြဟတ်ပၞာန်ဍေံတံဂှ် အသိင်ဘိုအ်ဂွံလီုအာဟၟဲပုဟ် ဆက်ကၠောန်မံင်ဆက်ဆက်ဖိုဟ်ဏောင်” သာ်ဝွံ သ္ဂးရ။
ပြဟ်ဟ်ဏံလေဝ် အပ္ဍဲကဵုဒေသ တိဍာ် ရဲဂကောံပၠန်ဂတးတံထိင်ဒဝ်မာန်လဝ်ကီု ဒၞာဲတိဍာ်ပရေင်ပၞာန် တီုကၠီုမံင် ဒၞာဲလ္ရဵုလ္ရဵုတံကီု ဒၞာဲဍေံတံထိင်လဝ်ပေင်င်ဟွံမာန်ဏီတံကီု ဒပ်ပၞာန်ဗၟာ သီုကဵုကလေင်ထပက်ပၞာန်ကဵု ဝေင်မံင် သီုပၞာန်ကျာတံရ။
ကံင်သဳပရေင်စဵုဒၞာကောန်ဂကူကဵု ဂီုကၠီု မဒုင်သၠောဲအပ်ဂွံလဝ် အဝဵုပိတန်ဝွံ ပ္ဍဲကဵုရးဒေသဇၞော်ကဵု တွဵုရး ၉ ဒၞာဲ ၆၃ ပွိုင်ဍုင်တံဂှ် လလောင်တြးလဝ် အကာဲအရာကာမံက်တိုန်တုဲ ပအပ်ကဵုလဝ်အဝဵုကုဒပ်ပၞာန် သွက်ဂွံစကာအာ အမိင်ပရေင်အုပ်ဓုပ်ပၞာန်ပေင်င်ရောင် ဂွံဆဵုရ။
တင်ရန်တၟံ ပေါဲဗတိုက်ရပ်လွဟ်ဂမၠိုင် ညံင်ဂွံကၠေံအာ၊ တိဍာ်ဒေသနာနာ ညံင်ဂွံညိင်ဝပ်အာ ကဵု ပရေင်အုပ်လဒမ်သၞောဝ်ဓဝ် ဗွဲမစိုပ်တရဴ ညံင်ဂွံထမံက်အာရုပ်ရဴမာန် ထၜးလဝ်ဟိုတ်တုဲ ပိုင်ခြာစၟတ်လဝ် ပွိုင် ၉၀ တ္ရဲရ။
ဟိုတ်ဂှ်ရ ကၠာဟွံစိုပ်ပေါဲရုဲမာဲဏံ ဒၞာဲတိဍာ်ဒပ်ပၞာန်ဗၟာ ဒးဗလးလဝ်တဲတံဂှ် ဍေံတံ ညံင်ဂွံကလေင်ထိင်ကေတ်မာန်ကီု အပ္ဍဲကဵု ပၞာန်ထပက်ဗလးတိတံဂှ် သွက်ဂွံထပ်ဗပေင်ဇြဟတ်ဂမၠိုင်ကီု ပရေင်ပကောံမံင် ကောန်ပၞာန်တံဂှ် ညံင်ဟွံဂွံခၠန်အာအလန် ဆက်ကၠောန်အာရောင် ဂွံတီရ။
နကဵုသၟတ်တံပၠန် မိက်ဂွံပါဲဓလေတ် ပရေင်ယိုက်ဝန်ပၞာန်ဗၟာတံဒှ်ဒှ် မိက်ဂွံလုပ်ပံင်တောဲ ကုဂကောံပၠန်ဂတးတံဒှ်ဒှ် ဒုင်မံင်တဲလၟိုန်ရောင် ကံင်သဳဖိတ်ဒရေဝ်ဍုင်မန် MSFC ဌာနပရေင်စဵုဒၞာ သ္ကိုပ်ဌာန နာဲတလနာဲ ဟီုရ။
“သၟတ် မိက်ဂွံညးပါဲဓလေတ် သၞောဝ်ဥပဒေယိုက်ဂၠေင်ဝန်ပၞာန် ဒှ်ဒှ် ဟွံသေင်မ္ဂး သၟတ်မိက်ဂွံလုပ်ပံင်တောဲကု ဂကောံပၠန်ဂတးတံဒှ်ဒှ် နကဵုပိုဲ ဌာနပရေင်စဵုဒၞာ ကံင်သဳဖိတ်ဒရေဝ်ဍုင်မန်ဂှ် ဒုင်မံင်တဲလၟိုန်ရောင်၊ တုဲပၠန် ယဝ်ရကၠုင်မံင်ပ္ဍဲပိုဲတှ်ေ စေဝ်ပၞောန်ပိုဲပတိတ်လဝ်တံဂှ် ဒးဒဂတ်ဗက်နွံမံင်၊ ယဝ်ရ ဒဂေတ်ဗက်မာန် ပြေပြံင်မံင်ဏောင်ဟီုတှ်ေ လပါဲပိုဲ အခိင်ဟွံရုဲ ဒုင်မံင်တၠုင်” သာ်ဝွံ သ္ဂးရ။
ကဝ်မယှေန်ပၞာန် ဗီုပြင်ပြံင်သၠာဲကေတ်လဝ် နူကံင်သဳပၞာန် မပ္တံကဵုဂကောံပရေင်အုပ်ဓုပ် အရာပ်ကွာန်တံဝွံ ပ္ဍဲတွဵုရးမန် ပွိုင်ဍုင်လ္ရဵု လ္တူသၟတ်လုပ်အဝေါင် ယိုက်ဂၠေင်ပရေင်ပၞာန်တံဂှ် စနူဂိတုအဝ်ဂတ်ဏံမံက်တုဲ စပလံင်ဗစိုပ်မံင် လိက်ရုင်ကော်တံယျ သာ်ဝွံ ညးဒေသတံ ဟီုရ။
နကဵုသၟတ် ညးဂွံဒုင်လဝ်တဲ လိက်ရုင်ကော်တံဂှ် ဇရေင်ကု ရုင်ပွိုင်ဍုင် ဌာနသ္ကိုပ်သ္ကပရေင်အုပ်ဓုပ်နာနာတံ ညိဟွံဂွံယောင်ယာ ဒးကၠုင်ပလံင်ပရိုင်ရောင်ဒှ်တုဲ ယဝ်ရယောင်ယာအာနွံမ္ဂး နကဵုသၞောဝ်ဥပဒေယိုက်ဝန်ပၞာန် ဒးဒုင်ကေတ်အရေဝ်ဏောင် သာ်ဝွံ ချူခၞံလဝ်နွံရ။
ဣဏံဂှ် ဇၟာပ်သၟတ် လုပ်မံင်အဝေါင်မ္ဒးယိုက်ဂၠေင်ပၞာန်တံ သွက်ဂွံလုပ်ပၞာန်ဂှ် ဒးအာစိုပ်ပလံင်ပရိုင်ကု ဇရေင်ဂကောံပကောံကောန်ပၞာန်အဆံင်ပွိုင်ဍုင်တံရောင် ဂွံတီရ။
နူဂှ်မွဲအဆံင် တင်နင်ပူဂဵုတံဂှ် သွက်ဂွံစုတ်လဝ် အပ္ဍဲကဵုသၞောတ်ပကောံတင်နင်နာနာတံကီု ယဝ်ရပါဲဟလေတ်ပၞာန်မ္ဂး အပ္ဍဲဍုင် ဒၞာဲသၞေဟ်ၜင်ကျာကဵု သၞေဟ်ကင်စၟဳစၟတ်တံ နကဵုသၞောတ်ဏံစၟဳစၟတ်မ္ဂး အခေါင်အာကၠုင်တံ ဒးဒုင်တးပါဲသၟးဟွံက အကာဲအရာ ဒးဒုင်ရပ်ထိင်ချုက်တံလေဝ် ဒှ်ကၠုင်မာန်ရောင်။
ဟိုတ်ဂှ်ရ ပရေင်ကော်ဟပၠုပ်ဒပ်ပၞာန်ဝွံ သၟတ်နွံမံင်အပ္ဍဲဍုင် ဗွဲမဂၠိုင်တံဂှ် နနဲဟွံလုပ်သၞောဝ်ၲ နဲလဵုဂွံဂွံ ဒးပါဲဒဴဂြိပ်လုပ်အာမံင် ဍုင်သေံ ဍုင်ဇိုင်ဝုတ်ဒိုဟ်ဂှ်ရ ပရေင်ဒးဒုင်ရပ်ကီု သွက်ဂွံလုပ်ပၞာန် ဒးကလေင်ပလံင်ဖျဴနင်တံကီု အကာဲအရာ ဒှ်ကၠုင်မံင်ပၠန်ရ။
“ပ္ဍဲဍုင်ညးတံ စပ်ကဵုပရေင်အုပ်လဒမ်သၞောဝ်ဥပဒေကဵု ပြဿနာပရေင်မၞိဟ်လုပ်ဍုင်တံ နွံဂၠိုင်မံင်ဂးတုဲ ညးတာလျိုင်(သေံ)တံ စေအ်အ်ပေါတ်တ် ဗက်ဂၠိုက်ဂၠာဲရပ်မံင်ဂှ်ရ ပ္ဍဲကဵုဒေသပယျဵု မပ္တံကဵု ဇင်မာဲ၊ ချေင်ရာဲ၊ မေဝ်ဟံင်သံင်၊ ကာမ်မရဳ၊ မေဝ်ဆံက် တုဲပၠန် လပါ်ရနံင်တံဂှ် ဟိုတ်နူအန္တရာဲဒှ်ကၠုင် ၜိုန်ရပိုဲသၟာကမၠောန်တံ ဂြိုပ်ပါဲအာကၠုင်ကီုလေဝ် ဗက်ဂၠာဲရပ်မံင်စေအ်အ်ဒှ်မံင်တုဲ ညးတံ(ကောန်ဍုင်ဗမာတံ) သြန်တမ်ရိုဟ်ပတိတ်ကၠုင်လဝ် သီုဖအိုတ် မ္ဒးဆောံလေင်အာအိုတ်ကီု ညးတံဟွံဂွံစိုပ်ဍုင်တေံခိုဟ်ဟ်ဏီ ရပ်တုဲကလေင်ပလံင်ဖျဴနင် ဗစိုပ်ဏာ ဇရေင်တဲ ကံင်သဳပၞာန်ဗမာတံ ဒှ်ကၠုင်လဝ်ရ၊ ပြဿနာနာ ဗီုဗီုတံဏံဂှ် ပရေအ်အိုတ်စောန်ရ” သာ်ဝွံ အပ္ဍဲဍုင်သေံ ညးမရေင်တၠုင်မံင် ပရေင်သၟာကမၠောန်ဗမာမဆုဲပြံင် ဦးအောင်ကျော် ဟီုရ။
ပ္ဍဲကဵုကၞောတ်ဂိတုဂျောန် မကၠောန်လဝ် ဖိုရာမ်ပရေင်ၜိုဟ်လလမ်ဂှ်တှ်ေ အပ္ဍဲကဵုကာလ ဒစးဒုင်ပေါဲရုဲမာဲဒှ်ဒှ် ပ္ဍဲအခိင်ပေါဲရုဲမာဲဒှ်ဒှ် စပ်ကဵုပရေင်ကံက်မံင်စရင် ယိုက်ဂၠေင်ဝန်ပၞာန်ဝွံ ပွိုင် ၆ ဂိတုဒှ်ဒှ် ပွိုင်မွဲသၞာံဒှ်ဒှ် ညံင်ဂွံဒေါအ်လဝ်ဂှ် သၟာပရေင်ဍုင်ကွာန်လ္ရဵု သဳကၠဳကဵုလဝ်ကသပ်နွံရ။
ဆဂး လ္တူတင်ကဵုလဝ်ကသပ်တံဏံ ကဝ်မယှေန်ပၞာန် မသၠောဲကေတ်လဝ် အဝဵုပရေင်အုပ်ဓုပ်၊ ပရေင်ချူခၞံသၞောဝ်ဓရ်၊ ပရေင်စဳရေင်သၞောဝ်ဓရ်တံ ကူချပ်ဟပၠုပ်လဝ်စိုတ် ဟၟဲလးလးဏီ။
ပ္ဍဲကဵုဥပဒေယိုက်ဂၠေင်ဝန်ပၞာန်ဂှ်ပၠန် လ္တူသၟတ်အယုက်ပေင်တံ ကၟာတ်ထောံလဝ် အခေါင်တိတ်ဍုင်မ္ရးကီု အမိင်ကာပၞုက်ဂးတုဲ ပရေင်အပြံင်သၠာဲ ပါတ်သပိုအ် ဂကူလိက်အုပ်ကၠောံဍုင်တံဂှ်ကီု ကၟာတ်ထောံလဝ်ပၠန်ရ။
ဇၟပ်ပ်ဒိုဟ် ဗီုပၞော်တိတ်ကၟာတ်မံင်တံဏံ နကဵုသၟတ်တံဂှ် ပါဲဂြိပ်ထလေတ်မံင် ဒၞာဲဒပ်ပၞာန်ဗၟာသၟးဟွံတုဲ သွက်ဂွံဗတိုက်သရိုဟ်အာ ပရေင်တံဏံ နကဵုတာလျိုင်ကောန်ဍုင်မွဲ ပံင်တောဲအာကဵု ကုဇြဟတ်ပၠန်ဂတးတံတုဲ အခန်ကဏ္ဍဒၞာဲတာလျိုင်စှ်ေကၠုင် မ္ဒးလုပ်ယိုက်ဂၠေင်ထေက်ရောင်ဂှ် ပရေင်ဆဝ်ဗ္ရုဟ်လဝ် နွံရ။
“ဒၞာဲဒေသ ဇိုင်တဲဂကောံပၞာန် ဍဂၠာံစိုပ်မာန်တံဂှ် လ္ပမံင်တန်တဴအိုတ်ညိ၊ ပ္ဍဲပၠန်ဂတး နကဵုဇကု လုပ်ဗတိုက်ပၞာန် ဟွံမာန်တှ်ေလဝ် ကမၠောန်သွာင်တၞဟ်ဟ် စပ်ကဵုပရေင်ဗတောန်ပညာဒှ်ဒှ် ရံင်စံင်ပရေင်ထတ်ယုက်ဒှ်ဒှ် ကဵုလညာတ်သမ္တီ ပရေင်ဂီုကၠီု သွက်ဒၞာဲဒေသတိဍာ်ဒှ်ဒှ် ဘိုင်ရီုဗင် ပရေင်မံင်စံင်စသုင်ကောန်ညးဍုင်ကွာန်တံ ဒှ်ဒှ် ကၠုင်စိုပ်ဒၞာဲဒေသဗၠးၜးဏံတုဲ ကမၠောန်ဆေင်စပ်ကဵု ပရေင်ပၠန်ဂတးတံ ဘိုင်ရေင်တၠုင်မွဲကရောံဟေင် အလုံမွဲဍုင်သီုဖအိုတ် ညံင်ဂွံၜိုဟ်သြိုဟ်အာ ဘိုင်ဂစာန်လုပ်ကၠုင်ညိဂှ် နကဵုအဲ ကဵုကသပ် ဗတိုက်ဖအောဝ်ဏာရအဴ” သာ်ဝွံ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ကွးဘာတြေံ မင်းသွေးသစ် ဟီုရ။
သၞာံ ၂၀၂၄ ဖေဖဝ်ဝါရဳ ၁၀ တုဲကၠုင်တေံ အပ္ဍဲကဵုဟပၠုပ်လဝ်လမျီု သၞောဝ်ဥပဒေယိုက်ဂၠေင်ဝန်ပၞာန်ညးဍုင်မ္ဂး ညးတြုံ အကြာအယုက် ၁၈- ၃၅ သၞာံ၊ ညးဗြဴ အကြာအယုက် ၁၈- ၂၇ သၞာံတံဂှ် မ္ဒးလုပ်ယိုက်ဂၠေင်ပရေင်ပၞာန်ရောင် ခၞံလဝ်သၞောဝ်ရ။
အတိုင်လိက်ဒုင်စဳရေင် အစဳဇန်ပရေင်ဖောအ်ဗြဳကုလသမဂ္ဂ UNDP မ္ဂး ဟိုတ်နူပဋိပက္ခ၊ ပရေင်ပိုန်ဒြပ်ဆောံလေင်သရိုဟ်စှ်ေအာကဵု အရာကိစ္စ ဒးလုပ်ပၞာန်တံတုဲ အပ္ဍဲကဵုသၟတ် ၁၀ တၠမ္ဂး ၄ တၠဂှ် ဒးပါဲဒဴတိတ်အာ နူဍုင်ဗမာရဂှ် ပ္ဍဲကဵုတ္ရဲသၟတ်အလုံဂၠးကဝ် အဝ်ဂတ် ၁၂ ပတိတ်လဝ်လိက်လလောင်တြးနွံရ။
ပရိုင်-သြင်လောန်တိုင်မ်
Photo – MOI