လ္ဂုၚ်၊ ဂျာန္နဝါရဳ (၃၁)
ဟိူတ်နူတၚ်ပိုၚ်ကၞာတ် ပါလုပ်ပ္ဍဲကဵုသၞောဝ်ဥပဒေ ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ကံၚ်ဇြဳပၞာန် မစၞောန်ပျးလဝ်ဂှ်တုဲ ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂမၠိုၚ် ဒးဒုၚ်ပလီုမာန်တုဲ ဗော်မသှ်ေသၟေဟ်တံလေဝ် လုပ်ပြိုၚ် ပ္ဍဲရးဒေသ ဟွံသေၚ်မ္ဂး တွဵုရးမွဲမွဲရဟေၚ်ဂွံရောၚ်ဂှ် တၠပညာသၞောဝ်ဥပဒေတံ ဟီုဂးလဝ်ရ။
လ္ဂောံကဵုၝောံပိုဒ် ၅ (စ) ကေုာံ (ဆ) သၞောဝ်ပ္တိုန်စရၚ် ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ကံၚ်ဇြဳပၞာန် မစၞောန်ပျးလဝ်တၟိဂှ်မ္ဂး ယဝ်ရဒှ်ဗော်စန်ဒက် အလုံကၟိန်ဍုၚ်မွဲမ္ဂး စနူတ္ၚဲပ္တိုန်စရၚ်ဗော်တုဲ အပ္ဍဲပွိုၚ် (၉၀) တ္ၚဲဂှ် လၟိဟ်ကောန်ဗော် အောန်အိုတ် (၁၀၀၀၀၀) ဒးနွံတုဲ သြန်ဗွဝ်ဗော် (၁၀၀၀) ကိုဋ်ဒ္ကေဝ် ဒးနွံရောၚ်ဂှ် စၞောန်ပျးလဝ်ရ။
လအာတုပ်သာ်ဂှ်ကီု ဗော်စန်ဒက် ပ္ဍဲရးဒေသဇၞော် ကေုာံ တွဵုရးမွဲမွဲတံဂှ်လေဝ် လၟိဟ်ကောန်ဗော် အောန်အိုတ် (၁၀၀၀) ဒးနွံတုဲ သြန်ဗွဝ်ဗော် (၁၀၀) ကိုဋ်ဒ္ကေဝ်ဂှ် ဒးပံက်စရၚ်သြန် ပ္ဍဲကဵုတိုက်သြန်ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ဗၟာ မွဲမွဲရောၚ်ဂှ် သ္ဂးရ။
တၠပညာသၞောဝ်မွဲတၠဂှ် သၞောဝ်ဥပဒေ ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ကံၚ်ဇြဳပၞာန် မစၞောန်ပျးလဝ်ဂှ်ဝွံ အခိၚ်လၟုဟ် ပ္ဍဲကဵုရးဒေသ ကေုာံ တွဵုရး ဗွဲမဂၠိုၚ် ဟိုတ်နူပရေၚ်ဟွံညိၚ်ဝတ်တံ က္တဵုဒှ်ဒၟံၚ်ဂှ်ရ သွက်ဂွံစန်ဒက် ကောန်ဗော်တံ သွက်ဂွံပံက်ရုၚ်ဗော်တံဂှ် ဝါတ်ဂါတ်ဗွဲမလောန်ဂှ်ရ ဗော်ဍောတ်တ်တံဝွံ ပ္ဍဲကဵုရးဒေသ ကေုာံ တွဵုရး ညးတံ မသၟဟ်အစောံဂှ်ဟေၚ် လုပ်ပြိုၚ်မာန်ရောၚ်ဂှ် သ္ၚဳဂၠိပ်လဝ်ရ။
“အခါရကျောဝ် အကာဲအရာပရေၚ်ပၞာန် ကေုာံ အကာဲအရာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် မက္တဵုဒှ်ဒၟံၚ်လၟုဟ်တံဂှ်မ္ဂး ရးဒေသ ကေုာံ တွဵုရးဗွဲမဂၠိုၚ်ဂှ် အရာဟွံညိၚ်ဝတ်တံ က္တဵုဒှ်ဒၟံၚ်ရ။ ဒှ်ဒၟံၚ် ဘဲဒဏ်ပၞာန်တံရ။ ပ္ဍဲကဵုအကာဲအရာသာ်ဏံဂှ် သွက်ဂွံစန်ဒက်ကောန်ဗော်တံ သွက်ဂွံပံက်ရုၚ်ဗော်တံဂှ် ဒှ်အကာဲအရာ ဝါတ်ဂါတ်မာန် ဗွဲမလောန်ဏောၚ်။ နကဵုအာန်အေဝ်ဒဳလေဝ် လ္ဂောံကဵုတၚ်ဒတူလိုၚ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဍေံတုဲ သွက်ဂွံလုပ်ပြိုၚ်ပေါဲရုဲမာဲဂှ် ဒှ်ဟွံမာန်ပုဟ်၊ အယောၚ်အလာသ္ဂောံဒှ်မာန်ဂှ် အောန်ကွေံကွေံရ။ အခါဂှ်တှ်ေ ဗော်ဍောတ်တ်မသှ်ေဒၟံၚ်တံဂှ် ပ္ဍဲကဵုရးဒေသ၊ တွဵုရး ညးတံ မသၟဟ်အစောံဂှ်ဟေၚ် က္တဵုဒှ်အာအကာဲအရာ လုပ်စိုပ်ရုဲစှ်မာန်ရောၚ်” ဂှ် ညးသ္ဂးရ။
သ္အာၚ်နူဂှ်ပၠန် တၚ်တာဒၞါ၊ တၚ်ပိုၚ်ကၞာတ် ပါလုပ် ပ္ဍဲသၞောဝ်ဥပဒေတံဂှ်ဝွံ နကဵုဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တံ စိုပ်အာအကာဲအရာ အခေါၚ်ဂွံဒုၚ်ရုဲစှ်၊ အခေါၚ်ဒတူလိုၚ် ပ္ဍဲကဵုတွဵုရး ကေုာံ ရးဒေသမွဲမွဲရဟေၚ်ဂွံဂှ် တၠပညာသၞောဝ်ဂှ် ထံက်ထ္ၜးလဝ်ရ။
ပ္ဍဲကဵုၝောံပိုဒ် ၅ (ဇ) သၞောဝ်ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂှ် နကဵုဗော်စန်ဒက် အလုံကၟိန်ဍုၚ်မွဲဂှ် အပ္ဍဲပွိုၚ် (၁၈၀) တ္ၚဲ ဒးပံက်ရုၚ် အောန်အိုတ်မ္ဂး ကဝက်ပွိုၚ်ဍုၚ်သီုဖအိုတ် မၞုံအလုံမွဲကၟိန်ဍုၚ်ရောၚ်ဂှ် သ္ဂးရ။
ဗော်စန်ဒက် ပ္ဍဲရးဒေသ ဟွံသေၚ်မ္ဂး အပ္ဍဲတွဵုရးမွဲမွဲရဟီုမ္ဂး အပ္ဍဲပွိုၚ် (၁၈၀) တ္ၚဲ ဒးပံက်ရုၚ်ဗော် အောန်အိုတ် ပ္ဍဲ (၅) ပွိုၚ်ဍုၚ် မၞုံရးဒေသဇၞော် ဟွံသေၚ်မ္ဂး တွဵုရတံရောၚ်ဂှ် စၞောန်ပျးလဝ်ရ။
ညးရေၚ်တၠုၚ်ဂဗုတ် ဥူကျဳမျေတ်ဂှ်လေဝ် သၞောဝ်ဥပဒေဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ကံၚ်ဇြဳပၞာန်ဝွံ ဒှ်သၞောဝ်ကၠောန်ထောံ ညံၚ်ဗော်ကျခိုၚ်ယျေ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာမၞုံလက္ကရဴ သ္ဂောံထိၚ်ဂွံရောၚ်ဂှ် ပါ်ပါဲလဝ်ရ။
“ဍေံဂှ် သောၚ်ၚ်ရလေဝ်၊ ကလေၚ်ပ္တန် သၞောတ်ဗော်မွဲ (မဆလ) ပၠန်ရ။ အေဂှ်တှ်ေ အလုံမွဲကၟိန်ဍုၚ်ဂှ် ဗော်ကျခိုၚ်ယျေမွဲရ အုပ်ဓုပ်ဏောၚ်။ မၞိဟ်သှ်ေတံဂှ် ဗီုလဵုမှ ပ္တောံဟွံမာန်ပုဟ်။ တွဵုရး ကေုာံ ရးဒေသတံဂှ်တှ်ေ ကၠောန် အတိုၚ်လ္တူတေံ စကာကၠုၚ်ဂှ်ရ။ ပ္ဍဲကဵုရးဒေသ ကေုာံ တွဵုရးတံဂှ်ရ ဇကုကဵုဇကုတံ ပၠံၚ်ကေတ်အဂှ်။ ဍေံကဵုဇကု ပၠံၚ်၊ ဇကုကဵုဍေံ ပၠံၚ်ကေတ်ညးသ္ကအ်ရ။ အဓိက (၂၅) တၟံကၠံဂှ်လေဝ် ပါသီုပ္ဍဲရးဒေသ ကေုာံ တွဵုရးတံဂှ်ဟီုတှ်ေ လက္ကရဴအိုတ် အလုံမွဲကၟိန်ဍုၚ်ဂှ် ဗော်ကျခိုၚ်ယျေမွဲဟေၚ် ညံၚ်ဂွံထိၚ်လဝ်ဂွံဂှ် ဒှ်သၞောဝ်ကၠောန်လဝ်ရ” သာ်ဝွံ ညးသ္ဂးရ။
ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဗွဲမဂၠိုၚ် သီုကဵုပါလုပ် ဗော်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံဝွံ ပ္ဍဲကဵုပေါဲရုဲမာဲ တုဲကၠုၚ်တေံဂှ် ဟိုတ်နူလုပ်ပြိုၚ်လဝ် ပ္ဍဲကဵုဒေသဆန္ဒမာဲအလုံမွဲကၟိန်ဍုၚ် ဒၞါဲမထံက်ဂလာန် ကုဗော်တံ၊ ဒၞါဲဂကူဇကုတံဂှ်ရ ဟိုတ်နူသၞောဝ်ဥပဒေ လလောၚ်ပ္တိတ်လဝ်လၟုဟ်ဂှ်တုဲ နူကဵုနဒဒှ်ဗော်ဂှ် ဒးဒုၚ်ပလီုထောံ အလဵုလဵုမာန်ဒၟံၚ်ရောၚ်။
ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်ဗွဲမဂၠိုၚ်ဂှ် ဟိုတ်နူသၞောဝ်ပ္တိုန်စရၚ် ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ကံၚ်ဇြဳပၞာန် မစၞောန်ပျးလဝ်ဂှ်တုဲ ဒးလုပ်ပြိုၚ် ပ္ဍဲကဵုတွဵုရး ဗော်ဇကုတံ မဖျေံသ္ဇိုၚ်ဂှ်ရတုဲ သ္ကဵုက္တဵုဒှ်ကၠေံ အခက်အခုဲအကြေပ်အဂြတ် ကွေံကွေံရောၚ်ဂှ် ညးတာလျိုၚ်ဗော်တံ ဟီုဂးလဝ်ကဵု ဌာန်ပရိုၚ်သြၚ်လောန်တိုၚ်(မ်) ရ။
ဟိုတ်နူတၚ်ပိုၚ်ကၞာတ် ပါလုပ်ပ္ဍဲသၞောဝ်ဂှ်ကီု၊ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဟွံညိၚ်ဝတ် မက္တဵုဒှ်ဒၟံၚ်လၟုဟ်တံဂှ်ကီုတုဲ ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဗွဲမဂၠိုၚ်ဝွံ ပလီုထောံဂှ်ကီု၊ ဒၟါနူဟွံပ္တိုန်စရၚ် အပ္ဍဲတ္ၚဲမစၟတ်လဝ်တံ ဟွံမာန်ဂှ်ရ အယောၚ်အလာ ဒးဒုၚ်ပလီုတံ နွံမာန်တုဲ ပ္ဍဲပေါဲရုဲမာဲဏံ လ္တူနူကဵုဗၞတ် (၂၅) ဗော်တုဲ သွက်ဂွံပါလုပ်ကၠုၚ်မာန် ဟွံမွဲပုဟ်ဂှ် တၠပညာသၞောဝ်တံ ထံက်ထ္ၜးလဝ်ရ။
ပရိုၚ်−သြၚ်လောန်တိုၚ်(မ်)