လ္ဂုၚ်၊ ဨပရဴ (၃)
ကြဴနူပရေၚ်ပၞာန်သီအဝဵု ကလေၚ်မွဲဝါပၠန် ပ္ဍဲကဵုသၞာံ ၂၀၂၁ သ္ကိုပ်ပၞာန်ဇၞော် မေန်အံၚ်လှာၚ် မသ္ကိုပ်သ္ကဂှ်လောန်ၜက်အာတုဲ ကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာဝွံ ပ္တဝ်ကၠုၚ်ဒၟံၚ်က္ဍိုပ် ကုကဆံၚ်ဍုၚ်ဟုံဗြံ Fail State ယျဂှ် တၠပညာပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်တံကဵု ညးခါတ်အကာဲပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တံ ဟီုရ။
ပ္ဍဲလက်ထက်ကံၚ်ဇြဳပၞာန် မထိၚ်ဒက်လဝ် အဝဵုကၟိန်ဍုၚ်ပိတန်ဂှ် ပပ္တံနူကဵုကဏ္ဍ ပရေၚ်ိပုန်ဒြပ်၊ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်၊ ပရေၚ်ပညာ၊ ပရေၚ်ထတ်ယုက်၊ ပရေၚ်မၞိဟ်တံဒှ်တမ် နူကဵုအခိၚ်သီအဝဵုတုဲ ဒဵုကဵုတ္ၚဲဏံ ဆောတ်ယောၚ်စှ်ေကၠုၚ်ဒၟံၚ် ဒကဴနာနာတုဲ ပၟတ်ပၞာန်အပ္ဍဲဍုၚ်ဂှ်လေဝ် ဇၞော်ကၠုၚ်ဒၟံၚ် သိုက်က်ရ။
ဟိုတ်နူပရေၚ်ပ္ဍဵုပ္ဍိုက်ပကီုပရာပ် ကံၚ်ဇြဳပၞာန်တံတုဲ အလုံမွဲကၟိန်ဍုၚ် တံၚ်ဂြဲကေတ်လွဟ်လက်နက်တုဲ ဂကောံဒပ်စဵုဒၞါညးဍုၚ်ကွာန် မပၠန်ဒၟံၚ်ဂတးတံကီု သီုကဵုဂကောံဒပ်စဵုဒၞါဒေသတံဂှ် ဒဵုကဵု (၅၀၀) ပြၚ် မံက်တိတ်ကၠုၚ်လဝ်ရ။
ပ္ဍဲကဵုဝၚ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဍုၚ်ဗၟာ ပ္ဍဲကဵုဒေသအညာ ပ္ဍဲရးသက်ကိုၚ် ကေုာံ သက်မဂွဵု မဒှ်ဌာန်ဂကူဗမာဗွဲမဂၠိုၚ် မသ္ပဒတဴ ပရေၚ်ပၠန်ဂတး ဟွံက္တဵုဒှ်လဝ်မွဲလှ်ေတံဂှ် ဂကောံဒပ်ရပ်လွဟ်တံ မံက်တိတ်ကၠုၚ်တုဲ ဒှ်ကၠုၚ်ဒေသ ပရေၚ်ပၞာန်သ္ကာတ်မြဟ်တံရ။
ဟိုတ်နူပရေၚ်ပၞာန်သီအဝဵုတုဲ ဂၠံၚ်တရဴဆဵုဂဗသဳကၠဳတက်ကျာ ကုပြသၞာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် အလဵုအသဳဒဳမဝ်ကရေဇြဳၜါအဆက် မထ္မံက်လဝ်ရုပ်ရဴဂှ်လေဝ် ဒးလီုအာလဝ်တုဲ ဟီုကဵုပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဆောတ်ယောၚ်စှ်ေမ္ဂး ဗွိုၚ်ပရေၚ်ပၞာန်ဂှ် သာတုဲသၠဲလးကၠုၚ်ဒၟံၚ်ရ။
ညးလ္ၚတ်သ္ၚဳဂၠိပ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ဒံက်တာသာၚ်ကျဳဇြေန်သဵုဂှ် အကာဲအရာဍုၚ်ဗၟာ ပေါဲဗ္တိုက်တံ မသာသ္ကာတ်မြဟ်ကၠုၚ်ဂှ်ဝွံ ထ္ပက်စှ်ေဒၟံၚ် အဝိစိမဇြိုဟ်နက် ဟွံမွဲကဵုတွဵုဒၞက်တံဂှ်ယျဂှ် ဟီုကဵု ဌာန်ပရိုၚ်သြၚ်လောန်တိုၚ်(မ်) ရ။
“အပ္ဍဲဍုၚ်ဗၟာလၟုဟ်ဂှ်လေဝ် ပွိုၚ်ဍုၚ် မလလောၚ်တြးလဝ် ပရေၚ်အုပ်ဓုပ်ပၞာန်တံ နွံဒၟံၚ်။ တုဲတှ်ေ ဒေသဒှ်ဒၟံၚ်ပေါဲဗ္တိုက်တံဂှ်လေဝ် နွံဒၟံၚ်ကြပ်အရိုဟ်ဒဒှ်တ္ၚဲဏောၚ်။ တုဲပၠန် လၟိဟ်ညးဒဒိုက်ပါဲဒဴဘဲပၞာန်တံဂှ်လေဝ် ဂၠိုၚ်တိုန်ကၠုၚ်ဒၟံၚ် အရိုဟ်ဒဒှ်တ္ၚဲရ။ ညအ်ဂှ် ပိုယ်တံ အာဒၟံၚ် Trend တၟိ မဂတစှ်ေဒၟံၚ်လ္ပာ်ဒစဵုဒစးဂှ်ယျ။ ဒှ်ဒၟံၚ်အဓိပ္ပာယ် ထ္ပက်စှ်ေဒၟံၚ် အပ္ဍဲအဝိစိ မဇြိုဟ်နက် ဟွံမွဲကဵုတွဵုဒၞက် ဒဵုကဵုသၟဝ်အိုတ်တေံယျ” ဂှ် ညးသ္ဂးရ။
အတိုၚ်တၚ်နၚ် ရုၚ် UNOCHA တံဂှ်မ္ဂး အပ္ဍဲကာလဒပ်ပၞာန်သီအဝဵု ပွိုၚ် (၂) သၞာံဂှ် ဟိုတ်နူပဋိပက္ခ ကေုာံ ပွဟွံဂီုကၠီု မက္တဵုဒှ်ဒၟံၚ်တံဂှ်တုဲ ထောံလသာသ္ၚိဌာန်တုဲ ညးမ္ဒးဂြိပ်ဒဴပါဲဒလေတ်ဘဲပၞာန်တံ နွံကၠုၚ် ဗ္ဒါဲ (၁ ဒဿမ ၄) ပြကောဋိကိုဋ်ယျဂှ် ပ္ဍဲဂိတုမာတ်ချ် (၂၁) တေံ လလောၚ်ပ္တိတ်လဝ်ရ။
ကံၚ်ဇြဳပၞာန်ဂှ် လလောၚ်တြးလဝ် အမိၚ်အုပ်ဓုပ်ပၞာန် ကုပွိၚ်ဍုၚ် (၄၇) မၞုံပ္ဍဲရးဒေသ ကေုာံ တွဵုရး (၈) တံဂှ်တုဲ ကေတ်အာဒုဟ် ကုဂကောံရပ်လွဟ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ် မထံက်ပၚ်ကဵုဒၟံၚ် ကု NUG, PDF တံ ပိုတ်တ်သ္ကုတ်တ်ရောၚ်ဂှ် ပ္ဍဲတ္ၚဲဒပ်ပၞာန်ဗၟာဂှ် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ပၞာန် ဟီုဂးလဝ်ရ။
အခိၚ်လၟုဟ်ဂှ်လေဝ် ပ္ဍဲကဵုဒေသကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံကဵု ဒေသပရေၚ်ပၞာန်သ္ကာတ်မြဟ်တံဂှ် အကြာဒပ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန် ကေုာံ ဂကောံရပ်လွဟ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံကီု သီုကဵုဂကောံဒပ်စဵုဒၞါညးဍုၚ်ကွာန်တံဂှ် ပေါဲဗ္တိုက်တံ ဆက်က္တဵုဒှ်ဒၟံၚ်ရ။
ဥက္ကဌ ကံၚ်ဇြဳဖေဝ်ဒရာကောန်ဂကူပအိုဝ် (PNFC) ဃောန်မျေတ်ထောန်ဂှ် ကံၚ်ဇြဳပၞာန်တံ ကၠောန်ကၠုၚ်ပွဓဇန်ဓဇန်တံခ္ဍၚ် ညးဍုၚ်ကွာန်တံလေဝ် သာတုဲဒးဒုၚ်စသိုၚ်ခ္ဍၚ်တုဲ ကလေၚ်ပလန်ကၠုၚ်ဂှ်ရ ညံၚ်သၞောတ်တၠအဝဵု ဂွံသရိုဟ်စှ်ေ ဂှ် ကၠောန်ဟွံမာန်မွဲသာ် ကၟိန်ဍုၚ်ဝွံ ကလေၚ်ပ္တန်ပ္တူ ဂွံဟွံသေၚ်ရောၚ်ဂှ် ထံက်ထ္ၜးလဝ်ရ။
“လၟေၚ်ဒဒှ်တံဂှ် ဍုၚ်သ္အာၚ်တံလေဝ် ဗီုဏံရ။ ပ္ဍဲကဵုအကာဲအရာ ပြံၚ်လှာဲနူကဵုသၞောတ်မွဲ ကုသၞောတ်မွဲဂှ် ဒဒှ်သာ်ဏံတံဂှ် ပိုယ်တံဒးဂဗတွဵုရဏောၚ်။ ဗွဲတၟေၚ် ကံၚ်ဇြဳပၞာန်ဂှ် သာကၠောန်တိုန် ပွဓဇန်ကြမ်ကြတံခ္ဍၚ် ညးဍုၚ်ကွာန်တံဂှ်လေဝ် သာတုဲဒးဒုၚ်စသိုၚ်ခ္ဍၚ်တုဲ သာတုဲကလေၚ်ပလန်ခ္ဍၚ်ရဏောၚ်။ ဗွဲတၟေၚ် ပ္ဍဲကဵုရးသက်ကိုၚ်တံ၊ မဂွဵုတံဂှ် ဂွံဆဵုကေတ်တၟာဂလိုၚ်ရ။ ပ္တဝ်ဒၟံၚ်က္ဍိုပ် ကု Fail State ဟီုဂှ် ပိုယ်တံ ဟီုဂးလဝ်လအ်ယျ။ လၟုဟ်ဂှ် ယဝ်ရဆက်အာအတိုၚ်ဏံရဟီုမ္ဂး ဗီုလဵုဒှ်ဒှ် ညံၚ်သၞောတ်တၠအဝဵုပၞာန် ဂွံသရိုဟ်စှ်ေ ဂှ် ပိုယ်တံဒးကၠောန်ဏောၚ်။ ညံၚ်သၞောတ်တၠအဝဵုပၞာန် ဂွံသရိုဟ်ဂှ် ကၠောန်ဟွံမာန်မွဲသာ် ကၟိန်ဍုၚ်ပိုယ်ဏံဂှ် ဗီုလဵုမှ ဂွံကလေၚ်ပ္တန်ပ္တူမာန်ဟွံသေၚ်ပုဟ်” သာ်ဝွံ ညးသ္ဂးရ။
ပ္ဍဲအကြာပေါဲဗ္တိုက်ပရေၚ်ပၞာန်ရပ်လွဟ်ဂှ် အခိၚ်အခန်ကဏ္ဍပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် သဗုၚ်သပါကၠုၚ်ဒၟံၚ်ဂှ် တုဲကၠုၚ်ပ္ဍဲဂိတုဂျာန္နဝါရဳ သ္ကုတ်လက္ကရဴဏံ ကံၚ်ဇြဳပၞာန် စၞောန်ပျးလဝ် သၞောဝ်ပ္တိုန်စရၚ်ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် မစုတ်လဝ် တၚ်သၞောတ်ဗ္ၜတ်မတေၚ်ဂြတ်တံဂှ်ရ။
လ္ဂောံကဵုၝောံပိုဒ် (၂၅) သၞောဝ်ပ္တိုန်စရၚ်ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တံဂှ်မ္ဂး ဗော်အေန်အေဝ်လ်ဒဳ နူကဵုဒဝ်အံၚ်သာန်သုကျဳ မသ္ကိုပ်သ္က ဟွံဂွံပ္တိုန်လဝ်စရၚ် အပ္ဍဲပွိုၚ် (၆၀) တ္ၚဲတံဂှ်ကီု သီုကဵုဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ကောန်ဍုၚ်အရၚ်ဇြဟတ်ဇၞော်ဇၞော်တံဂှ်ကီု အပံၚ်ဖအိုတ် (၄၀) ဗော်ဂှ် ကဝ်မယှေန်ပေါဲရုဲမာဲကၟိန်ဍုၚ် ပလီုထောံ နဒဒှ်ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ရ။
သၟာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဝှ်ကြံၚ် ဥူဖေတာန်ဂှ်လေဝ် ပွမပလီုကၠေံ ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် မၞုံကဵုဇြဟတ်ထံက်ဂလာန်ညးဍုၚ်ကွာန်တံဂှ်ဝွံ ပရေၚ်ပံၚ်ကောံပ္ညဳပ္ညပ်တံဂှ် သ္ၚောဲကၠုၚ်တုဲ ဗွဲကြဴ ကရောံလီုလာ်ဆောတ်ယောၚ်စှ်ေ ကဏ္ဍပံၚ်ဇဳတံဂှ် သွက်ဂွံစိုပ်ကၠုၚ် ကဆံၚ်ဍုၚ်ဟုံဗြံဂှ် သာတုဲစုက်ကၠုၚ်ယျဂှ် ဟီုရ။
“ဗော်တံဂှ် တန်တဴကဵုလ္တူအကာဲအရာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ကၟိန်ဍုၚ်တုဲ ဒးဗက်ဒတူလိုၚ်၊ ဒးဗက်ချဳဒရာၚ်ဒၟံၚ်ရ။ ကြဴနူသီအဝဵုတုဲ အလုံကၟိန်ဍုၚ်မွဲ စဵုကဵုဒၞါဲညိၚ်ၚ်ဝတ်တ်ဟွံမွဲဂှ် စိုပ်အာဍာ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန်တံ ကၠောန်ကဵုပရေၚ်သၞောဝ်အုပ်လဒံ ကေုာံ ပရေၚ်ညိၚ်ဝတ်ၜိုဟ်သြိုဟ်တံ ဟွံမာန်တံဂှ်ရ။ အခါအကာဲအရာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ဟွံခိုဟ်ဂှ် နကဵုဗော်မွဲမွဲ ပပ္တံနူဖေဝ်ဒရာ ပပ္တံနူဒဳမဝ်ကရေဇြဳ ပပ္တံနူပရေၚ်ဖောအ်ဗြေဝ်ဒေသ ဍေံတံမစၟဳစလဝ်ဂှ် အကာဲအရာကၠောန်မာန် နွံဒၟံၚ်ဏီဟာဟီုဂှ် ဒးသ္ဂုတ်သွာတ်ဏောၚ်။ ဟိုတ်ဂှ်ရ နကဵုအဲ သွက်ဗော်ဟွံပ္တိုန်လဝ်စရၚ်တံဂှ် ဆောံလေၚ်အာ အခေါၚ်အရာကွေံကွေံ ဟွံသေၚ်ပုဟ်။ ဗော်ပ္တိုန်လဝ်စရၚ်တံလေဝ် သာတုဲဂွံကၠုၚ်အခေါၚ်အရာတံဟွံသေၚ်ပုဟ်” သာ်ဝွံ ညးသ္ဂးရ။
အလဵုအသဳဍုၚ်သ္အာၚ်ဂှ် စပ်ကဵုလ္တူဗော် (၄၀) ဗော် ဒးဒုၚ်ပလီုဂှ်တုဲ ဂွိၚ်ဖေက်သွာၚ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တံ ဍန်ဂြက်ကၠုၚ်တုဲ ပ္ဍဲအရာသောၚ်ကလးပရေၚ်ဍုၚ်သ္အာၚ်တံဂှ် သာတုဲသ္ကဵုခက်ခုဲတဴဂှ် ဌာနကာဍုၚ်သ္အာၚ် မဆေၚ်စပ်တံ လလောၚ်ပ္တိတ်လဝ်ရ။
မွဲလ္ပာ်ပၠန်ဂှ် ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ကၟိန်ဍုၚ်ဂှ်လေဝ် ကြဴနူဒပ်ပၞာန်သီအဝဵုတုဲ ဒဵုကဵုလအ်ကၠုၚ်ၜါသၞာံ ဒးဆေၚ်ဒၟံၚ်မုက် ကုပဋိပက္ခဂမၠိုၚ် ကေုာံ ကုအကာဲအရာပရေံအိုတ် မ္ဒးရုန်ဂ္စါန်ဒၟံၚ်တံရောၚ်ဂှ် တုဲကၠုၚ်ပ္ဍဲဂိတုဂျာန္နဝါရဳတေံ ပ္ဍဲကဵုလိက်ဒုၚ်စဳရေၚ် တိုက်သြန်ဂၠးတိ မလလောၚ်ပ္တိတ်လဝ်ဂှ် ထ္မံက်ထ္ၜးလဝ်ရ။
သ္အာၚ်နူဂှ်ပၠန် ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ကၟိန်ဍုၚ် မ္ဒးဂဗဒၟံၚ်ဒဒှ်ပရေံပရေံ နကဵုပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ကီု၊ ပရေၚ်မၞိဟ်တံကီုဂှ်ဝွံလေဝ် ဟိုတ်နူပဋိပက္ခ မသၠဲလးကၠုၚ်တံ၊ ပၟတ်ဓာတ်လလဳပိုတ်ပၠိုတ်ဂၠိုၚ်ကၠုၚ်တံ ကေုာံ ဟိုတ်နူကဵုကျဗြံ ပ္ဍဲကေၚ်ကာမူဝါဒတံဂှ်တုဲ သာဆောတ်ယောၚ်စှ်ေကၠုၚ်မာန်ရောၚ်ဂှ် သ္ဂးရ။
တၠပညာပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်မွဲတၠဂှ် သွက်ကွပ်မၞိဟ်သ္ဇိုၚ်တံ ယဝ်ရဒးဂွိၚ်ကၠုၚ် ကုပရေၚ်စသုၚ်မံၚ်စံၚ်ဗိုက်လ္တက်တံကွေံကွေံမ္ဂး သ္ကဵုက္တဵုဒှ် အရာဟွံညိၚ်ဝတ်တံဂှ်တုဲ အခိၚ်လၟုဟ်ဂှ်လေဝ် ပရေၚ်ကၠတ်ဂၠံက်ပၠံၚ်ၜးတံဏံ ယဝ်ရပြးထၞာန်အာအလုံဍုၚ်တုဲ အုပ်ဓုပ်ဟွံမာန်မ္ဂး စိုပ်အာကဆံၚ်ဍုၚ်ဟုံဗြံယျဂှ် သ္ၚဳဂၠိပ်လဝ်ရ။
“လၟုဟ်ဂှ် ကွပ်မၞိဟ်သ္ဇိုၚ်တံသၟးဟွံသေၚ်ပုဟ်၊ မၞိဟ်လ္တူလ္တူတံဏံလေဝ် ကြပ်ကၠုၚ်ဒၟံၚ်သိုက်က်ယျ။ အကာဲအရာ မုမှကၠောန်ဟွံဂွံ ရပ်ဟွံဂွံတံ၊ ဆ္ဂး ဗီုလဵုဟီုဟီု လ္တူဏံဂှ်တှ်ေ စိၚ်ဇြာဲၜိုတ်ပြေၚ်ဂှ်သှ်ေတွဵုရဏောၚ်။ ဍေံတံဂှ် သွက်ပရေၚ်စသုၚ်တံဂှ် ဟွံဒးဂွိၚ်ဒဵုကဵုကဆံၚ်ဏံပုဟ်။ နူကဵုသၟဝ်ဏံ ယဝ်ရဒးဂွိၚ်ကၠုၚ် သွက်ပရေၚ်စသုၚ်တံတုဲ ဗီုလဵုမှဟွံဒှ်ရပုဟ်ဟီုမ္ဂး နူကဵုပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ဂှ် စိုပ်ကၠုၚ်လ္ပာ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ဟွံညိၚ်ဝတ်တံဏောၚ်။ လၟုဟ်လေဝ် ဗွဲမဂၠိုၚ်ဂၠေၚ် စိုပ်ကၠုၚ်ယျ။ ညအ်ဂှ် ပြးထၞာန်အာအလုံဍုၚ်မွဲတုဲ ရဲကၠတ်ဂၠံက်ပၠံၚ်ၜးတံ ဂၠိုၚ်ကၠုၚ်တုဲ ပရေၚ်အုပ်ဓုပ်ဟွံမာန်ရပုဟ်ဟီုမ္ဂး ဒှ်ဍုၚ် Fail State ယျ” သာ်ဝွံ သ္ဂးရ။
အတိုၚ်တၚ်လလောၚ်တြး ဂကောံကေၚ်ကာသၟာကမၠောန်ဍုၚ်နာနာ (ILO) ပ္ဍဲသၞာံ ၂၀၂၂ တုဲကၠုၚ်တေံဂှ်မ္ဂး ပ္ဍဲဍုၚ်ဗၟာ ဟိုတ်နူကဝ်ဝေဒ် ကေုာံ ပရေၚ်ပၞာန်သီအဝဵုတံတုဲ လၟိဟ်မၞိဟ် (၁ ဒဿမ ၆) ပြကောဋိကိုဋ် ဒးဆောံလေၚ်ကမၠောန်ကၟိတ်တုဲ ပ္ဍဲကဵုဏံ ကောန်ကလောန်ဇိၚ်ဂၠိက်ယာတ် (၂၂၀၀၀၀) ပြၚ်လေဝ် ဒးဒှ်လဝ်ကမၠောန်ကၟိတ်ဟွံမွဲကီုရ။
မွဲလ္ပာ်ပၠန်ဂှ် ဒပ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန် မ္ၚးနူရပ်ဒက်၊ ပျဲပျာံ၊ ဂစိုတ်ဂယိုၚ်၊ ဖျေံထံၚ် ကုညးမချဳဒရာၚ်ပရေၚ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳ မဒစဵုဒစးလဝ် ပရေၚ်ပၞာန်သီအဝဵုတံဂှ် ပ္ဍဲကဵုတိဍာ်ပရေၚ်ပၠန်ဂတးဇြဟတ်ခိုဟ်တံကဵု ဒေသကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံဂှ်လေဝ် ဝးပ္ကဝ်ဒၟံၚ်အခေါၚ်အရာမၞိဟ်တံ ပရေံကၠုၚ်ဒၟံၚ်ရ။
အတိုၚ်ဂလာန် ဌာနဝန်ဇၞော်အခေါၚ်အရာမၞိဟ် အလဵုအသဳညဳသၟဟ်ဂကူ (NUG) ဂှ်မ္ဂး ကြဴနူဒပ်ပၞာန်သီအဝဵု ဍုၚ်ဗၟာတုဲ ဂဗုတ် မဒးဒုၚ်ဂစိုတ်လဝ် နကဵုဂအုံဗွဝ် လ္တူ (၅) တၠတံဂှ် နွံဒၟံၚ် (၆၀) ပြၚ်တုဲ ဟိုတ်နူလၟေၚ်ဒဒှ်တံဏံတုဲ ကောန်အရာပ် (၇၀၀) ပြၚ် ဒးဆောံလေၚ်လဝ်လမျီုရ။
ဂကောံသုတေသန Data For Myanmar ဂှ်လေဝ် အပ္ဍဲဒပ်ပၞာန်သီအဝဵု ပွိုၚ် (၂) သၞာံဂှ် သ္ၚိဒၟံၚ် ကေုာံ စမြိုၚ်အပံၚ် (၆၀၀၀၀) ပြၚ် ဒးဒုၚ်စံၚ်ပလီုလဝ်ရောၚ်ဂှ် လလောၚ်ပ္တိတ်လဝ်ရ။
ပရိုၚ်−သြၚ်လောန်တိုၚ်(မ်)