နေဗျဳဒဝ်၊ ဨပရဴ (၈)
ၜိုန်ရပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ကၟိန်ဍုၚ် ထ္ပက်စှ်ေဒၟံၚ် ပရေံပရေံကီုလေဝ် ပ္ဍဲဂိတုဨပရဴ (၇) ဂှ် ကံၚ်ဇြဳပၞာန် လလောၚ်ပ္တိတ်လဝ် သၞောဝ်ကိုန်စဳမာန်ကောန်ဂကူ သၞာံဘဏ္ဍာ ၂၀၂၃−၂၀၂၄ မရန်တၟံလဝ် ညံၚ်ၚုဟ်မးကၠောန်ပ္တိတ် ကေုာံ ၚုဟ်မးရေၚ်တၠုၚ် မၞိဟ်မွဲမွဲ (Per Capita GDP) ဂွံဒှ်ကၠုၚ် (၂၄) ကိုဋ်ပြၚ် အတိုၚ်ၚုဟ်နှေန်လၟေၚ်သၞာံတံဂှ်ရ။
သွက်ဍုၚ်ကွာန်ဂွံသာယာဂဵုလဟဵု ကေုာံ သွက်ဇွောံမစၞစဂွံရုမ်ဂပ်တံဂှ်တုဲ ရန်တၟံကဵု သွက်ဘဝပရေၚ်မၞိဟ် ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ညးဍုၚ်ကွာန်တံ ဂွံတောတက်ဂှ်ကီု၊ သ္ပတမ်ကဵုညးဍုၚ်ကွာန်တံတုဲ ညံၚ်သ္ဂောံကလိဂွံ ပရေၚ်ဖောအ်ဗြေဝ်တောတက်ဍာ်ဇမၠိၚ် သီုညးဖအိုတ်ပါလုပ်မာန်တံဂှ်တုဲ ကံၚ်ဇြဳပၞာန် စၞောန်ပျးလဝ် သၞောဝ်ဏံ လ္ဂောံကဵုၝောံပိုဒ် ၄၁၉ သၞောဝ်သ္ဇိုၚ်ဒက်ပ္တန်ဍုၚ်ဂှ်ရောၚ် သ္ဂးရ။
သၞောဝ်ကိုန်စဳမာန်ကောန်ဂကူ သၞာံဘဏ္ဍာ ၂၀၂၃−၂၀၂၄ ဂှ် ပ္ဍဲဂိတုဨပရဴ စၟတ်တ္ၚဲ (၁) စနူသၞာံဏံတုဲ လမျီုလုပ်အာမဒှ်တုဲ သၞာံဘဏ္ဍာဂှ် စၟတ်လဝ် နူကဵုဂိတုဨပရဴမံက် စဵုကဵုဂိတုမာတ်ချ်အိုတ်ရ။
တၚ်ရန်တၟံ ကိုန်စဳမာန်ဂမၠိုၚ်ဂှ် ညံၚ်ဂျဳဒဳပဳ အပ္ဍဲဍုၚ် ဂွံတောတက်တိုန် ၄ ဒဿမ ၁ တၟံကၠံ အတိုၚ်ၚုဟ်နှေန်လၟေၚ်ၚ်တံဂှ်ကီု၊ ပ္ဍဲကဵုဒမြိပ်တောတက် ဗက်အလိုက်ကဏ္ဍတံဂှ် စၟဳစလဝ် ညံၚ်ဂွံတောတက် သဝ်အိုတ် နူ ၂ ဒဿမ ၁ တၟံကၠံ သၠုၚ်အိုတ် စဵုကဵု ၁၇ တၟံကၠံမဒှ်ရ။
ပ္ဍဲဒၞါဲထ္မံက်ရုပ်ရဴ ကိုန်စဳမာန်ဂမၠိုၚ်ဂှ် သွက်ဂွံပလံၚ်ပ္တိတ် ဗၞိက်ပ္တိတ်ဍုၚ်သ္အာၚ် ၚုဟ်မးမၞုံၜိုတ် (၁၆၅၀၀) ပြကောဋိကိုဋ်အမေရိကာန်ဒဝ်ဠာဂှ်ကီု၊ သွက်ဂွံပၠောပ်ပ္တိုန် ဗၞိက်ပၠောပ်နူဍုၚ်သ္အာၚ် ၚုဟ်မးမၞုံ (၁၆၀၀၀) ပြကောဋိကိုဋ်အမေရိကာန်ဒဝ်ဠာဂှ် စၞောန်ပျးလဝ် နဒဒှ်တၚ်ရန်တၟံဂမၠိုၚ်ရ။
ညးလ္ၚတ်သ္ၚဳဂၠိပ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ဒံက်တာသာၚ်ကျဳဇြေန်သဵုဂှ် ပ္ဍဲအကြာအရာဟွံညိၚ်ဝတ် မက္တဵုဒှ်ဒၟံၚ်တံဂှ် နူကဵုဍုၚ်သ္အာၚ်တံ သွက်ဂွံရာန်ပလံၚ်ပ္တိုန် ကုကပေါတ်ဗၞိက်တံဂှ် နွံဆဍုၚ်ဇိုၚ်ဝုတ်ဒိုဟ်တံဓဝ်ရတုဲ သွက်ဂွံကၠောန်ပ္တိတ် အဆက်က် ဝါတ်ဂါတ်ဂှ်ရ ရန်တၟံလဝ် ဒှ်ဟွံမာန်ပုဟ်ဂှ် သ္ၚဳဂၠိပ်လဝ်ရ။
“အတိုၚ်အကာဲအရာလၟုဟ်မ္ဂး ဗၞိက်ပ္တိတ်ဍုၚ်ဗၟာတံ နွံဒၟံၚ် ပ္ဍဲအကြာအကာဲအရာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်၊ အကြာအထုဲအထံၚ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂှ် ဒးဒုၚ်လဝ် ပရေၚ်ကေတ်ဒုဟ်ကၟာတ်လဒဵု နူကဵုဍုၚ်နာနာ ဗွဲမဂၠိုၚ်တံဂှ်ဏောၚ်။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ယဝ်ရသွံ၊ ယဝ်ရပလံၚ် ဗၞိက်တိတ်နူအပ္ဍဲဍုၚ်တံဂှ်မ္ဂး ၜိုတ်ဍုၚ်ဇိုၚ်ဝုတ်ဒိုဟ် ဍုၚ်ကြုက်၊ သေံ ကေုာံ အိန္ဒိယတံဓဝ်ရ စၟဳစဂွံ။ ဍုၚ်တံဏံပၠန်ဂှ်လေဝ် ပါဲနူကဵုကပေါတ်တိတ်နူကတိုၚ်တိသဘာဝတံတုဲ သွက်ဂွံရာန်ကေတ် ဗၞိက်ပ္တိတ်ဍုၚ်ဗၟာတံ သီုစိုတ်သီုစရိုတ်ဂှ် အောန်ဒၟံၚ်ကွေံကွေံဏောၚ်။ ကပေါတ်တိတ်နူကတိုၚ်တိ ဆေၚ်စပ်တံဂှ်လေဝ် ပိုၚ်ခြာသၞောတ်ဗ္ၜတ်လဝ် နွံတၟာဂလိုၚ်ရ။ အရာမဒှ်ဒၟံၚ်ဟွံညိၚ်ဟွံဝတ် ဗီုလၟုဟ်တံ တုဲတှ်ေ ပ္ဍဲကဵုအကြာဒှ်ဒၟံၚ်ပၞာန်တံဂှ် သွက်ဂွံကၠောန်ပ္တိတ် ညိၚ်ၚ်ဝတ်တ် အဆက်က်ဂှ် ဇြိုၚ်သန်ရ။ အေ ဂှ်တှ်ေ ဂွံဒှ်မာန်ဂှ် သ္ၚောဲဒၟံၚ်ကွေံကွေံဏောၚ် ဒးဟီုရ” သာ်ဝွံ ညးသ္ဂးရ။
သ္အာၚ်နူဂှ်ပၠန် ဟိုတ်နူဟွံဂွံပၟတ်ဓာတ်လလဳ အခိၚ်ပေၚ်ၚ်ဂှ်ရ ဗၞိက်ပ္တိတ်အပ္ဍဲဍုၚ် ကဏ္ဍနာနာတံ ဂွံတိုန်ဂှ် ဝါတ်ဂါတ်ဗွဲမလောန်တုဲ သွက်ကမၠောန်ဂွံဂေတ်ဂြိပ် ကေုာံ သွက်သြန်လုပ်ဂွံဂၠိုၚ်ကၠုၚ်ဂှ် ကြက်ဝါတ်ကျာတ်ကၠုၚ်ဏောၚ်ဂှ် ဒံက်တာသာၚ်ကျဳဇြေန်သဵု ထံက်ထ္ၜးလဝ်ရ။
ပ္ဍဲဍုၚ်ဗၟာ အပ္ဍဲကာလဒပ်ပၞာန်သီအဝဵု ပွိုၚ်ၜါသၞာံပြၚ် ပၟတ်ဓာတ်လလဳ ပိုတ်ပၠိုတ် သာပရေံကၠုၚ်တုဲ ပရေၚ်ဓလိုက်တမ်ရိုဟ်ဍုၚ်သ္အာၚ်တံဂှ်လေဝ် ယအ်စှ်ေကၠုၚ်တုဲ ကမ္ပဏဳဍုၚ်သ္အာၚ် မၞုံတုဲတုဲတံဝွံလေဝ် တိတ်စ္ဍးအာဒၟံၚ် သိုက်က်အိုတ်ရ။
ဆ္ဂး ကံၚ်ဇြဳပၞာန်ဂှ် ပ္ဍဲကဵုရးသက်ကိုၚ် ဒၞါဲပေါဲဗ္တိုက်သ္ကာတ်မြဟ်ဒၟံၚ်ဂှ် ၄ တၟံကၠံ၊ ပ္ဍဲရးမဂွဵုဂှ် ၂ ဒဿမ ၅ တၟံကၠံ၊ ပ္ဍဲတွဵုရးချေၚ်ဂှ် ၄ ဒဿမ ၂ တၟံကၠံ၊ ပ္ဍဲတွဵုရးကရေၚ်ဍာဲဂှ် ၄ ဒဿမ ၅ တၟံကၠံ ကေုာံ ပ္ဍဲတွဵုရးကရေၚ်ဂှ် ၃ ဒဿမ ၆ တၟံကၠံ သွက်ဂွံတောတက်တိုန်ဂှ် စၞောန်ပျးလဝ် ပ္ဍဲသၞောဝ်ကိုန်စဳမာန်ဂှ်ရ။
အတိုၚ်လိက်ဒုၚ်စဳရေၚ်တိုက်သြန်ဂၠးတိ မလလောၚ်ပ္တိတ်လဝ် ပ္ဍဲဂိတုဂျာန္နဝါရဳ တုဲကၠုၚ်တေံဂှ်မ္ဂး ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်၊ ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ် ကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာဂှ်ဝွံ ဒပ်ပၞာန်သီအဝဵုတုဲ ဒဵုကဵုလအ်ကၠုၚ်ၜါသၞာံ ဒးဆေၚ်ဒၟံၚ်မုက်ကဵု ပဋိပက္ခ ကေုာံ အကာဲအရာ မ္ဒးရုန်ဂ္စါန်ပရေံအိုတ်တံယျဂှ် သ္ဂးရ။
သ္အာၚ်နူဂှ်ပၠန် ပ္ဍဲပရေၚ်ကၠောန်ပ္တိတ်ဗၞိက်တံဂှ်လေဝ် နူကဵုသၞာံ ၂၀၁၉ တေံဂှ် သဝ်အာဒၟံၚ်ဏီတုဲ ပ္ဍဲသၞာံဘဏ္ဍာ မအိုတ် ပ္ဍဲဂိတုသေပ်တေမ်ဗာ သၞာံ ၂၀၂၃ ဏံဂှ် GDP သၠုၚ်တိုန်ကၠုၚ် ဗၞတ် ၃ တၟံကၠံမာန်တုဲ GDP မၞိဟ်မွဲမွဲတၠဂှ်လေဝ် ယအ်ဒၟံၚ်နူကဵု ၂၀၁၉ တေံ ၁၃ တၟံကၠံဖိုဟ်ဂှ် တိုက်သြန်ဂၠးတိ ချိၚ်ခယျလဝ်ရ။
ပရိုၚ်−သြၚ်လောန်တိုၚ်(မ်)
ဗီုဓာတ်−MBT