နေဗျဳဒဝ်၊ ဂျောန် ၂၀
ပရေၚ်ဆက်ဆောံကလုတ်တမာန် အကြာဍုၚ်ဗၟာကဵု ဍုၚ်ကိုဝ်ရဳယျာသၟဝ်ကျာ ပ္ဍဲလက်ထက်ကံၚ်ဇြဳပၞာန်သီအဝဵုဏံဂှ် နကဵုဂကောံပၠန်ဂတးဂမၠိုၚ် ဒးစွံသတိဏောၚ်ဂှ် ညးခါတ်အကာဲပရေၚ်ပၞာန်ဂမၠိုၚ် ဟီုရ။
အတိုၚ်လိက်ပရိုၚ် ကံၚ်ဇြဳပၞာန် မလလောၚ်ပ္တိတ်လဝ် ပ္ဍဲဂိတုဂျောန် ၁၉ တေံဂှ်မ္ဂး အလဵုအသဳဍုၚ်ဗၟာ ခါန်ကၞက်ပ္တိန်လဝ် မေဿတော ကေန်ချုၚ်အဳ နဒဒှ်အမာတ်ကလုတ် ကၟိန်ဍုၚ်ဒဳမဝ်ကရေတ်တေတ် သမ္မတညးဍုၚ်ကွာန် ကိုဝ်ရဳယျာ မဆေၚ်စပ်ကဵုဍုၚ်ဗၟာဖျေံသ္ဇိုၚ်ဍုၚ်လ္ဂုၚ်ဂှ်ရောၚ် ကဵုကၠုၚ်လဝ်သမ္တီရ။
ကံၚ်ဇြဳပၞာန်ဂှ်တှ်ေ ဒဒှ်ရတုပ်လဝ်စိုတ် မေဿတာ ကေန်ချုၚ်အဳ နူကဵုဍုၚ်ကိုဝ်ရဳယျာသၟဝ်ကျာ နဒဒှ်အမာတ်ကလုတ် မဂွံဒုၚ်ပအပ်ကဵုအဝဵု ဆေၚ်စပ်ကဵုဍုၚ်ဗၟာတုဲယျဂှ် လလောၚ်တြးလဝ်ရ။
ဍုၚ်ဗၟာ ကေုာံ ဍုၚ်ကိုဝ်ရဳယျာသၟဝ်ကျာ ၜါဍုၚ်ဏံဝွံ ဒၟါနူဟိုတ်နာနာသာ်တုဲ ပရေၚ်ဆက်ဆောံကလုတ်တမာန် မပိုတ်သ္ကုတ်ဒၟံၚ်ဂှ် ကြဴနူသၞာံ ၂၀၂၁ သီအဝဵုတုဲဂှ် ဒှ်ကၠုၚ်သ္ဂောံကလေၚ်ဒက်ပ္တန် ပရေၚ်ဆက်ဆောံအကြာၜါဍုၚ်ရ။
စနူအခိၚ်ဒပ်ပၞာန် သီကေတ်အဝဵုကၟိန်ဍုၚ် ကလေၚ်မွဲဝါပၠန်တုဲဂှ် ကံၚ်ဇြဳပၞာန် မဒးဆေၚ်ဒၟံၚ်မုက်ကဵု ပေါဲဗ္တိုက်ရပ်လွဟ်ဂှ်ဝွံ ကလိဂွံဒၟံၚ်အထံက်အပၚ် နူဍုၚ်ဇြဟတ်ဇၞော်လ္ၚဵုတံဂှ်ရောၚ် ညးခါတ်အကာဲဂမၠိုၚ် သ္ဂးရ။
ပ္ဍဲကဵုဏံ နူကဵုဍုၚ်ကြုက်ကဵု ဍုၚ်ရုယှာဂှ် ကလိဂွံဒၟံၚ် နဲကွတ်ပညာ ပါလုပ်သီုကဵုကပေါတ်မဆက်စပ်ကဵုပရေၚ်ပၞာန်တံဂှ်တုဲ ကၠုၚ်စိုပ်ကဵုဒၟံၚ်တန်ဗ္တောန်နဲကွတ်ပညာ စဵုကဵုအပ္ဍဲဍုၚ်ဗၟာလေဝ် နွံဒၟံၚ်ရ။
ဟိုတ်ဂှ်ရ အကြာကိုဝ်ရဳယျာသၟဝ်ကျာကဵု ကံၚ်ဇြဳပၞာန်ဂှ် ပရေၚ်ဆက်ဆောံကလုတ်တမာန်တံ နွံကၠုၚ်တုဲ နကဵုဒပ်ပၞာန် ကလိဂွံကၠုၚ် အရီုဗၚ်နဲကွတ်ပညာ ကေုာံ လွဟ်လက်နက်စပ်ကဵုပရေၚ်ပၞာန်တအ်မာန်ရောၚ် ညးခါတ်အကာဲဂမၠိုၚ် သ္ၚဳဂၠိပ်လဝ်ရ။
ဗိုလ်ဇၞော်ကံၚ်တူဝေန် CDM ဂှ်တှ်ေ ဂွံအာအရီုဗၚ်ပရေၚ်ပၞာန် နူကိုဝ်ရဳယျာသၟဝ်ကျာမာန်ဂှ်ရ ကၠုၚ်ကဵုတန်ဗ္တောန်ကွတ်ပၞာန် အပ္ဍဲဍုၚ်လေဝ် သ္ပကၠုၚ်မာန်ဏောၚ်ဂှ် ဟီုရ။
“နဲကွတ်ပညာ ကိုဝ်ရဳယျာသၟဝ်ကျာလ္ၚဵုဂှ်တှ်ေ ပ္ဍဲကဵုညးတံ မကၠောန်ပ္တိတ်ဒၟံၚ် မကမ်လွဟ်လက်နက်လၟုဟ်တံဂှ် ဆက်စပ်ဒၟံၚ်နွံတုဲ နကဵုညးတံ (စကစ) နဲကွတ်ပညာဇရေၚ်ကိုဝ်ရဳယျာသၟဝ်ကျာဂှ် ဆက်တုဲ ၜိုတ်ဂွံဂှ် သ္ဂောံကေတ်အာဂှ်နွံ။ လ္ၚဵုဂှ်တှ်ေ ဗလးဏာကောန်ဒပ် စကစတအ် ဍုၚ်သ္အာၚ်တုဲ ကဵုဒၟံၚ်ကွတ်ဂှ်နွံတုဲ ကော်နၚ်တၠကွတ်ပညာဍုၚ်သ္အာၚ်တအ် အပ္ဍဲဍုၚ်ဗၟာတုဲ အကာဲအရာဂွံကဵုဂှ်လေဝ် နွံ။ ဗွဲတၟေၚ် ကိုဝ်ရဳယျာသၟဝ်ကျာ ကၠုၚ်စိုပ်ဍုၚ်ဗၟာတုဲ ဂွံကဵုကၠုၚ်ကွတ်သာ်ဏံဂှ် နွံဒၟံၚ်ရ” သာ်ဝွံ သ္ဂးရ။
မေဿတာ ကေန်ချုၚ်အဳ ဒးဒုၚ်ခါန်ကၞက်ပ္တိုန်လဝ် နဒဒှ်အမာတ်ကလုတ်လၟုဟ်ဂှ်ဝွံ ပ္ဍဲသၞာံ ၁၉၈၇ တေံ စယိုက်ဂၠေၚ်လဝ်တာလျိုၚ် နဒဒှ်သၞာဲဒဴ ပ္ဍဲကဵုဌာနကေၚ်ကာအာယှ ဌာနဝန်ဇၞော်ကာဍုၚ်သ္အာၚ် ကိုဝ်ရဳယျာသၟဝ်ကျာတုဲ ပ္ဍဲဌာန်ဂအုပ် ကေုာံ ပ္ဍဲဍုၚ်သ္အာၚ်ဂှ် ဒှ်ညးကေတ်လဝ်တာလျိုၚ် နကဵုကဆံၚ်ဒၞါဲနာနာရ။
ညးဝွံ ပ္ဍဲရုၚ်ကလုတ်ကိုဝ်ရဳယျာသၟဝ်ကျာ မဆက်စပ်ကဵုဍုၚ်ပါကေဿတာန်ဂှ် ကေတ်လဝ်လျိုၚ် နူကဵုနဒဒှ်ဝန်အပ္ဍဲကဆံၚ်တတိယ စဵုကဵုကဆံၚ်ဝန်အပ္ဍဲပထမတုဲ သီုကဵုဒှ်ညးမကေတ်လဝ်တာလျိုၚ် နဒဒှ်သကိုပ်ကလုတ်ရ။
သ္အာၚ်နူဂှ်ပၠန် နူသၞာံ ၂၀၂၂ စဵုကဵုတ္ၚဲဏံဂှ် ကေတ်ဒၟံၚ်တာလျိုၚ် ပ္ဍဲကဵုဌာနဝန်ဇၞော်ကာဍုၚ်သ္အာၚ် ကိုဝ်ရဳယျာသၟဝ်ကျာ ပ္ဍဲဌာနကေၚ်ကာအာယှ − ၂ နဒဒှ်ဒုသ္ကိုပ်စၞောန်ထ္ၜးရောၚ် ထ္မံက်ထ္ၜးလဝ် ပ္ဍဲပရိုၚ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန်ရ။
ဆ္ဂး ကြဴနူပအပ်ကဵုကဆံၚ် နဒဒှ်အမာတ်ကလုတ် မဆက်စပ်ကဵုဍုၚ်ဗၟာဂှ်တုဲ ပရေၚ်ပံၚ်တောဲရေၚ်တၠုၚ် ၜါဍုၚ် သ္ဂောံဆက်ကၠောန်အာ နကဵုပရေၚ်ကလုတ်တမာန်ဂှ်တှ်ေ လ္ပာ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန် ကဵုကၠုၚ်လဝ်သမ္တီဂှ် ဟွံမွဲဏီရ။
နကဵုကံၚ်ဇြဳပၞာန် နူသၞာံ ၂၀၂၃ ဂိတုသေပ်တေမ်ဗာတေံရ ပအပ်ကဵုလဝ်တာလျိုၚ် ကုဥူတေန်မာၚ်ဇြိုဲ အမာတ်ဍုၚ်ဗၟာ မဆေၚ်စပ်ကဵုဍုၚ်ကြုက် သွက်ဂွံပံၚ်တောဲကေတ်အာလျိုၚ် နဒဒှ်အမာတ်ဍုၚ်ဗၟာ မဆေၚ်စပ်ကဵုဍုၚ်ကိုဝ်ရဳယျာသၟဝ်ကျာဂှ်ရ။
ဗိုလ်ဇၞော်ဇြေန်ယဝ် CDM ဂှ်တှ်ေ ညံၚ်ကိုဝ်ရဳယျာသၟဝ်ကျာ ဟွံဂွံထံက်ပၚ်ကဵုလွဟ်လက်နက် ကုကံၚ်ဇြဳပၞာန်ဂှ် နကဵုဂကောံကေတ်လဝ်တာလျိုၚ်ဂမၠိုၚ် ဒးပ္တိတ်အာဇြဟတ် ညံၚ်ဂွံအံၚ်ဇၞး လ္ပာ်ပရေၚ်ကလုတ်တမာန်ဂှ် နွံပၟိက်ရောၚ် ဟီုကဵု ဌာန်ပရိုၚ်သြၚ်လောန်တိုၚ်(မ်) ရ။
“လၟုဟ်ဂှ်လေဝ် ဂွံကၠုၚ်အထံက်အပၚ်လွဟ်လက်နက်တံမာန်ရ။ ဒးဟီုမ္ဂး ဂကောံဇြဟတ်ပၠန်ဂတးတအ် သာတုဲဒးစွံသတိရဏောၚ်။ ဂကောံပၠန်ဂတးလၟုဟ် ဗက်ဟွံမာန်ဂှ်တှ်ေ လ္ပာ်မကမ်လွဟ်လက်နက်တံရဏောၚ်။ အရာမသှ်ေဒၟံၚ် လ္ပာ်စိုတ်ဓာတ်၊ လၟိဟ်မၞိဟ်၊ နဲဗျူဟာတအ်ဂှ်တှ်ေ စိုပ်ကၠုၚ်မံၚ်ကဆံၚ် ခိုဟ်နူကဵုကောန်ပၞာန် ဒးဒုၚ်ပကောံလဝ်မၞိဟ်တၟိတံဂှ် တၟာဂလိုၚ်ရ။ အေ ဂှ်တှ်ေ ညံၚ်ကိုဝ်ရဳယျာသၟဝ်ကျာ ဟွံဂွံထံက်ပၚ်ဂှ် ဂကောံတာလျိုၚ်မၞုံ သှ်ေဒၟံၚ်တအ် နွံပၟိက်ဒးဂ္စါန်အာ လ္ပာ်ကလုတ်တမာန်ရဏောၚ်ဂှ် မိက်ဂွံဟီုရ” သာ်ဝွံ သ္ဂးရ။
ဒပ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန် မဆုတ်ယောၚ်ကၠုၚ်ဒၟံၚ်ဇဳဒိုဟ်ဂှ်ဝွံ ဒးဆေၚ်ဒၟံၚ်မုက်ကဵု ပရေၚ်ဍုၚ်သ္အာၚ်တအ် ကၟာတ်လဒဵုဂှ်တုဲ ပ္ဍဲကဵုဍုၚ် အာတ်အရီုဗၚ်ဂွံ လုပ်တြပ်ဂွံတအ်ဂှ် ဍုၚ်ကိုဝ်ရဳယျာသၟဝ်ကျာ ပိုၚ်ပြဳလဝ် နဲကွတ်ပညာနျူကလဳယျာဂှ်လေဝ် ပါလုပ်ဒၟံၚ်ရ။
ပရေၚ်ဆက်ဆောံ ဍုၚ်ဗၟာကဵုဍုၚ်ကိုဝ်ရဳယျာသၟဝ်ကျာဂှ်ဝွံ စကၠုၚ်နူသၞာံ ၁၉၇၅ တေံကီုလေဝ် ဟိုတ်နူသၟာထံၚ်ပရိုၚ်ကိုဝ်ရဳယျာသၟဝ်ကျာတအ် ဗတိုဟ်ကၠုၚ်ဗုမ် ပ္ဍဲကဵုလၟေၚ်တရဴ သမ္မတကိုဝ်ရဳယျာသၠုၚ်ကျာ ကၠုၚ်စိုပ်ကုန်အာဇာနဲ သၞာံ ၁၉၈၃ ဂှ်တုဲ ပွိုၚ်ၜါစှော်သၞာံပြၚ် ပရေၚ်ဆက်ဆောံပိုတ်အာလဝ်ရ။
ကြဴနူဂှ်တုဲ ပ္ဍဲလက်ထက်တၠအဝဵုတြေံ ဥူတာန်ယှိုဲ သၞာံ ၂၀၀၇ ဂှ် ကလေၚ်ဒက်ပ္တန်လဝ် ပရေၚ်ဆက်ဆောံကလုတ်တမာန်ၜါဍုၚ်တုဲ ကုညးစၞးသၞာဲဒဴဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံဂှ်လေဝ် ပံၚ်တောဲကၠောန်ကၠုၚ်လဝ်ပရေၚ်ပၞာန် နွံရ။
ပ္ဍဲသၞာံ ၂၀၁၇ ဂှ် အမာတ်ကလုတ်ကိုဝ်ရဳယျာသၟဝ်ကျာဝွံ ဟိုတ်နူဆက်စပ်ဒၟံၚ်ကဵုကမ္ပဏဳ နူကဵုကံၚ်ဇြဳဂီုကၠီုကုလသမဂ္ဂ မကေတ်လဝ်အရေဝ်မွဲဂှ်တုဲ ဒးဒုၚ်ဗဒဴကၠေံနူဍုၚ်ဗၟာတုဲ ပရေၚ်ဆက်ဆောံၜါဍုၚ် ဇြဟတ်ဍိုန်အာတုဲ ကြဴနူသီအဝဵုဏံတုဲဂှ် ဇြဟတ်ကလေၚ်ခိုဟ်ကၠုၚ်မွဲဝါပၠန်ရ။
ပရိုၚ်−သြၚ်လောန်တိုၚ်(မ်)
ဗီုရုပ်− TLT