ဒဳပေဝ်ယျေန်၊ ဒဳဇြေန်ဗာ(၁၈)
ပ္ဍဲကဵုရးသေတ်ဂါၚ် ကေုာံရးမဂွေ မဒှ်ဒေသအညာ ကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာသ္ကုတ်လတူဂှ် ပွမဒးဒုၚ်စံၚ်ပလီုသ္ၚိဌာန် လၟိဟ်ဂၠိုၚ်တိုန်ကၠုၚ်ဒၟံၚ် အရိုဟ်ဒဒှ်တ္ၚဲဂှ်ရ ဘဝကေန်ညးဍုၚ်ကွာန် ဟၟဲကဵုသ္ၚိဌာန် ဒးဘဲပၟတ်၊ ပါဲဓလေတ်ဘဲပၞာန်တအ်ဂှ် သွက်ဂွံဒတူလာၚ်မာန် သာတုဲ ခက်ခုဲကၠုၚ်ရဂှ် ညးမကဵုဒၟံၚ်အရီုဗၚ်ပရေၚ်ညးပါဲဘဲပၞာန်ဂမၠိုၚ် ဟီုကဵု ဌာန်ပရိုၚ် သြၚ်လောန်တိုၚ်(မ်)ရ။
ပ္ဍဲကဵုညးဍုၚ်ကွာန် ပါဲနူကဵု တာဲဒၟံၚ်ယာယဳတုဲ ပရေၚ်စသုၚ်၊ ဗွိုက်လတက်၊ ပလောံၜိုဟ်၊ ကၞဴတိက်ကေုာံယာတ်တအ်ကီု သီုကဵုပရေၚ်ရီုဗၚ်ထံက်ပၚ်ပရေၚ်မၞိဟ်မၠိုၚ် နွံဒၟံၚ်ပၟိက်ဇၞော်ကဵုဇြဟတ်ရ။
ကောန်ညးဍုၚ်ကွာန် သ္ၚိဌာန်ဟၟဲတအ်ဂှ် မၞိဟ်ဒးဇူဒီုဗ္ဒာဲဒၟံၚ် ပ္ဍဲကဵုဘာဗ္တောန်လိက် ကေုာံဘာလကျာ် နွံကရပ်တအ်ဂှ်ကီု ကောန်ညးဍုၚ်ကွာန် သ္ၚိဌာန်ဟၟဲတအ် ဒးဂြိပ်တိတ်လဝ် နူကဵုကွာန်တအ်ဂှ် ဒးအာဂြိပ်ဒၟံၚ် ပ္ဍဲကဵုအကြာဂြိုပ်အကြာဒဵုတအ်လေဝ် နွံရ။
နူကဵုဂိတုဒဳဇြေန်ဗာမံက် စဵုကဵုစိုပ်စၟတ်တ္ၚဲ (၁၁) ဂှ် ဟိုတ်နူကောန်ဒပ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန် စံၚ်ပလီုလဝ်တုဲ သ္ၚိဒၟံၚ် ၁၇၀၀ ပြၚ် မၞုံပ္ဍဲကွာန်ဗဒါဲ ၂၀ ကွာန် မၞုံပ္ဍဲရးသေတ်ဂါၚ်၊ ပွိုၚ်ဍုၚ်ဒဳပေဝ်ယျေန်ဂှ် တူပၟတ် ဒးဒှ်အာလဝ်ပတေၚ်ရဂှ် ဂကောံထံက်ပၚ်ညးပါဲဓလေတ်ပၞာန်၊ ပွိုၚ်ဍုၚ်ဒဳပေဝ်ယျေန် လလောၚ်တြးလဝ်ရ။
ပ္ဍဲကဵုကွာန်တအ်ဂှ် ကောန်ညးဒေသ သ္ၚိဒးဒှ်အာပတေၚ် ပ္ဍဲကဵုကွာန် ဒးဒုၚ်စံၚ်ပလီုလဝ်သီုအလုံမွဲကွာန် ညးဗြဴမွဲတၠဂှ် စပ်ကဵုဒဒိုက်ဝါတ်ဂါတ်ခက်ခုဲ ဒးဆေၚ်ဒၟံၚ်မုက်ပြဟ်ဟ်ဏံတုဲ ဟီုသ္ဂးလဝ်သာ်ဏံရ။
“ညးမွဲကဵုမွဲ ရီုညးသ္ကအ်ဟွံမာန်ရ။ ညံၚ်ဂွံရီုညးသ္ကအ်ဟွံမာန်လေဝ် ဍေံတအ်(ကောန်ဒပ်စကစ) ကၠောန်သ္ပဒၟံၚ်ရ။ ဗီုလဵုသ္ပတုဲ ပိုဲဂွံကလေၚ်ပတူပတိုန် တအ်ဏအ်မာန်ရော။ ညးဂှ်ဒှ်ဒှ် ပတေၚ်လဝ်စိုတ်တုဲ ဒးမံၚ်ဒၟံၚ် ပ္ဍဲဒၞာဲကၠောန်လဝ်ကဵုတဲတအ်ဂှ်ရ။ ဍေံတအ် (ကောန်ဒပ်စကစ)ဗက်ကၠုၚ်တှ်ေ ဒးဂြိပ်သီုညးဖအိုတ်ရ ဒးဂြိပ်ဒၟံၚ်ဗီုကၠဵုရ။ ပ္ဍဲကဵုကောန်ၚာ်တအ်တှ်ေ ဂွံဂွံပုၚ်ဂွဳ မွဲဂွဳဍောတ်ဂှ် ဒးရေၚ်ဒၟံၚ် တက် ၁၁ နာဍဳမှ ဂွံစပုၚ်ရ။ ဘဝညးတၞဟ်ဗ္စမှ ဂွံစ။ အရာဏံဂှ် ဗီုလဵုပတုဲ ဂွံကလေၚ်ပတူပတိုန်ကဵုတဲမာန်ရော၊ မုလေဝ်ကၠောန်စဟွံဂွံရ၊ ကွာန်ဂှ်လေဝ် လီုအိုတ်အာယျ”ဂှ် ညးဟီုလဝ်ရ။
ကောန်ဒပ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန်တအ် သီုကဵုဟွံဒှ်ပေါဲဗတိုက်ကဵုဂကောံစဵုဒၞာတအ်မွဲသာ် ကလိလောန်ဒၟံၚ် ပရေၚ်စံၚ်ပလီုသ္ၚိဌာန် စမြာၚ် ကောန်ညးဍုၚ်ကွာန် ပ္ဍဲကဵုကွာန် ပ္ဍဲမွဲဒမြိပ်ဒေသအညာ ပရေၚ်ပၠန်ဂတးသၞောတ်တၠအဝဵုပၞာန် ဇြဟတ်တဴဒမံၚ်ဂှ်ရ။
တုဲကၠုၚ်ဂိတုနဝ်ဝေမ်ဗာ နူကဵုစၟတ်တ္ၚဲ(၁၅) စဵုစိုပ်စၟတ်တ္ၚဲ (၂၇)ဂှ် ကရောၚ်ပၞာန်ကံၚ်ဇြဳပၞာန် ပိကရောၚ်ပၞာန် ဇြဟတ်ပါလုပ် ၂၄၀ ပြၚ်ၚ်ဂှ် စံၚ်ပလီုလဝ်ကွာန် ပ္ဍဲရးသေတ်ဂါၚ်၊ ပွိုၚ်ဍုၚ်ခေန်ဥူ ၁၂ ကွာန် လၟိဟ်သ္ၚိ ၇၇၀ ပြၚ်တုဲ ညးဍုၚ်ကွာန်ကောန်ညးအရာပ် ၂ တၠ ဒးချိုတ်အာလဝ်ရဂှ် ဂွံတီကေတ်နူညးဒေသဂမၠိုၚ်ရ။
ကွာန်မၞုံပ္ဍဲပွိုၚ်ဍုၚ်ခေန်ဥူလ္ၚဵုတအ်ဂှ် ဟိုတ်နူဒးဒုၚ်စံၚ်ပလီုလဝ် သီုအလုံမွဲကွာန်တုဲ ထပက်တာဲရိုက် ယာယဳတုဲ သွက်ဂွံမံၚ်ဂှ် ဟွံပြေပြံၚ်ကီု ဒၟာနူဒှ်ဒၟံၚ်ရာသဳမုဟ်ကျာဂှ်ရ နွံပၟိက်ဒၟံၚ်ကဵု ပလောံၜိုဟ်၊ ယာတ်လတက်တအ်ရဂှ် ညးဒေသမွဲတၠဟီုသ္ဂးလဝ်ရ။
“ကွာန်ဒးဒုၚ်စံၚ်လဝ် ကြပ်အလုံမွဲကွာန်ဂှ်တှ်ေ အရၚ်ဂွံမံၚ်ဓဝ်ဂှ် ဟွံပြေပြံၚ်ပုဟ်။ ပိုဲတှ်ေ စၚ်ဒေဝတဴလေဝ် ဟွံသှ်ေဟဂှ်ရ။ တၞံဆုလေတ်ဟၟဲရပုဟ်တှ်ေ ကွာန်ဂှ် ဒှ်အာသၠာတ်ရ။ အခိၚ်ဂှ်တှ်ေ အာကောံၚ်မံၚ်ပ္ဍဲဘာလကျာ်။ အာကောံမံၚ်ဒၟံၚ် ပ္ဍဲဘာဗ္တောန်လိက် ညးသ္ကအ်ရ။ သ္ၚိဇကုကဵုဇကုဂှ် ဂွံသိုၚ်တာဲဍောတ်တ်တအ်လေဝ် သိုၚ်ဟွံမာန်ဏီရ။ ဂွံသိုၚ်တာဲယာယဳ တာဲကၟဳဗ္ဒၚ်နွံဂှ် ဟွံပြေပြံၚ်ပုဟ်။ ပြဟ်ဟ်ဏံ စိုပ်ကၠုၚ်ရာသဳမုဟ်ကျာဟီုတှ်ေ ဂၠိက်ယာတ်လေဝ် ညးတၞဟ်ကဵုမှ ဒှ်မံၚ် ဘဝဂွံဗိုက်လတက်ရတှ်ေ ယာတ်ပၠန်တှ်ေ သ္ၚောဲရ၊ ယာတ်ဂှ် နွံပၟိက်မံၚ်အဓိကရ”ဂှ် ညးဟီုသ္ဂးလဝ်ရ။
ညးဒေသကောန်ညးဍုၚ်ကွာန်ဂမၠိုၚ်ဂှ် ယဝ်ရကရောန်ပၞာန်ကံၚ်ဇြဳလုပ်ကၠုၚ်တှ်ေ ထောံကၠဟ်သ္ၚိဌာန် ဌာန်ဒၟံၚ်တုဲ ပၠံၚ်လမျီုဒးဂြိပ်ဒၟံၚ်ဂှ်ရ ကပေါတ်ပၟိက်ဇၞော်ကေုာံဂၠိက်ယာတ်ညိညဓဝ်ဟေၚ် မၞိဟ်ကပှ်ကေတ်ဂတာပ်ဂှ် နွံဒၟံၚ်ကီု မၞိဟ်ဒးဂြိပ်ပါဲဓလေတ်မံၚ် နကဵုပလောံမွဲဂတှ်ေကဵု ဇကုမွဲလေဝ် နွံဒၟံၚ်ရ။
မုဟ်ကျာဒေသအညာလေဝ် အခိၚ်တ္ၚဲ ၜိုတ်ဂလိုၚ်ကတူဂှ် စိုပ်အခိၚ်ဗ္တမ်ဒးဂံက်ခတဝ်ဒၟံၚ်ဂှ်ရ ဒှ်ဒၟံၚ်အကာဲအရာ ဒးဒှ်ဂဝိၚ် ဂွိၚ်ကဵု သွက်ပရေၚ်ထတ်ယိုတ် ကောန်ၚာ်သၟတ်ကေုာံ မၞိဟ်အာယုက်ဇၞော် ပါလုပ် ပ္ဍဲညးသ္ၚိဌာန်ဟၟဲ၊ ညးဒးဘဲပၟတ်၊ ညးပါဲဓလေတ် ဘဲပၞာန်တအ်ဂှ်ရ။
ညးဒုၚ်လျိုၚ်ဂကောံမၚ်မွဲရံၚ်စံၚ် ဘဲပၟတ် ဘဲပၞာန် ပရေၚ်ပညာ S&C မသိုၚ်ခၞံကဵုကဵုလဝ်ဒါန် တာဲယာယဳ သွက်ညးပါဲဓလေတ်ဘဲပၞာန်တအ်ဂှ်လေဝ် စပ်ကဵုအကာဲအရာက္တဵုဒှ်ဒၟံၚ်လၟုဟ်တုဲ ဟီုဂးလဝ်သာ်ဏံရ။
“အရာအိုဿီုဂှ် ထေက်ကဵုဒးဒှ်ဂဝိၚ်ရ။ ဆဂးဂှ် ဟွံသိုၚ်လေဝ် ဟွံဂွံပုဟ်။ ဟွံသိုၚ်တှ်ေ ဒၞာဲမံၚ်ဟၟဲပုဟ်လေဝ်။ ပ္ဍဲအခိၚ်မုဟ်ကျာ ကၟဳဟၟဲ ဗ္ဒၚ်ဟၟဲ တုဲပၠန် ကောန်ၚာ်၊ မၞိဟ်အာယုက်ဇၞော်ဇၞော်တအ် နွံဏောၚ်။ ဇီုကပိုက်ဒး ပရေၚ်ထတ်ယိုတ်ဏောၚ်၊ ဂုဏ်နူဂှ်ရ ပိုဲဒးသိုၚ်ကဵုရ။ ပရေၚ်ဍေံတအ် က္လေၚ်ရံၚ်ပရူဗက်လကြဴ၊ က္လေၚ်ကၠုၚ်လကြဴမွဲအလန်ပၠန်ဂှ် ပိုဲသ္ပဂရုဟွံမာန်ရ။ ကမၠောန်နွံတှ်ေ ဒးကၠောန်ရ။ ယဝ်ဟွံသ္ပဗီုဏံတှ်ေ ဒှ်အာဒဒိုက်သီုညးဖအိုတ်ဏောၚ်၊ လတူနူဏံလေဝ် အကာဲအရာပရေံကၠုၚ်မာန်ရ”ဂှ် ညးဟီုသ္ဂးလဝ်ရ။
ဂကောံမၚ်မွဲရံၚ်စံၚ် ဘဲပၟတ် ဘဲပၞာန် ပရေၚ်ပညာ S&Cဂှ်မ္ဂး တာဲယာယဳမွဲမ ပါလုပ်သီုၚုဟ်စရိတ်ဏာနၚ်ဂှ် ဒုၚ်လဝ်ဒါန် ၜါကိုတ်ကဵုပိလက်တုဲ သိုၚ်ကဵုဒၟံၚ်ကုကောန်ညးဒေသဂမၠိုၚ်တအ်ရ။
ပ္ဍဲကဵုရးသေတ်ဂါၚ်ဂှ် စဳဇန်ဒၟံၚ် သွက်ဂွံသိုၚ်ကဵုအာဒါန် တာဲရိုက်ယာယဳ အပံၚ်လၟိဟ် စဵုကဵုလ္ၚီမ သွက်ညးဍုၚ်ကွာန် ဟၟဲကဵုသ္ၚိဌာန်၊ ညးဒးလဝ်ဘဲပၟတ်၊ ညးပါဲဓလေတ်ဘဲပၞာန် ပြဟ်ဟ်တုဲ လၟုဟ်ဏံဂှ် တာဲရိုက် လၟိဟ်ၜိုတ် (၈၀) မ သိုၚ်ခၞံတုဲဒှ်အာလဝ်ရဂှ် ဟီုသ္ဂးလဝ်ရ။
ရးသေတ်ဂါၚ် ကေုာံရးမဂွေတအ်ဂှ် နူကဵုအခိၚ်ဒပ်ပၞာန်သီအဝဵုတုဲ စဵုကဵုတ္ၚဲဏံ ပ္တိတ်ဒၟံၚ်ဇြဟတ် သွက်ဂွံကုတ်ထပိုတ်ရိုဟ်ကၞက် သၞောတ်တၠအဝဵုပၞာန် နကဵုပရေၚ်ရပ်လွဟ်ပၞာန်ပၠန်ဂတး မွဲဂကောံမွဲကရောံကဵု ပရေၚ်ထ္ၜးဆန္ဒပ္ဍဲကဵုဗလးတိ မွဲစွံရ။
ကံၚ်ဇြဳပၞာန်သီအဝဵုဂှ် ညံၚ်ညးဍုၚ်ကွာန် ဒေသအညာဂမၠိုၚ်ဟွံဂွံကဵုရီုဗၚ်ကဵု ဂကောံဇြဟတ်ပရေၚ်ပၠန်ဂတးဂှ် ကွာန်စံၚ်လဝ်တုဲတုဲတအ်ဂှ်လေဝ် ထပ်တုဲကလေၚ်ကၠောန်သ္ပဒၟံၚ် ပွစံၚ်ပလီုပၠန်ရ။
အတိုၚ်စရၚ်တၚ်ဂၞၚ် Data for Myanmar ဂှ်မ္ဂး စတမ်နူ အခိၚ်ဒပ်ပၞာန်သီအဝဵုတုဲ စဵုကဵုဂိတုနဝ်ဝေမ်ဗာအိုတ်ဏံ ဟိုတ်နူကဵုကံၚ်ဇြဳပၞာန်ကေုာံ ဂကောံသၟဝ်တဲကံၚ်ဇြဳပၞာန်တအ် စံၚ်ပလီုလဝ်တုဲ ပ္ဍဲကဵုရးသေတ်ဂါၚ်ကေုာံရးမဂွေဂှ် လၟိဟ်သ္ၚိပံၚ် စဵုကဵု(၃၅၀၀၀)ပြၚ် ဒးလီုလာ်ဆောံလေၚ်လဝ်ရ။
ပရိုၚ် – သြၚ်လောန်တိုၚ်(မ်)