မတ်မလီု၊ ဒဳဇြေမ်ဗာ (၁၀)
ဟိုတ်နူသၞောဝ်အက်ဥပဒေ စဵုဒၞါကောန်ဂကူ အလဵုအသဳအမေရိကာန် (NDAA) မစၞောန်ပျးစုတ်လဝ် Burma Act စပ်ကဵုပရေၚ်ဍုၚ်ဗၟာဂှ်တုဲ မၞိဟ်မိက်သ္ဂောံသ္ပ CDM အပ္ဍဲဒပ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန်တံ သာဂၠိုၚ်ကၠုၚ်ဂှ် သၞာဲဒဴ CDM တံကဵု ကောန်ပၞာန်တံ ဟီုကဵု ဌာန်ပရိုၚ်သြၚ်လောန်တိုၚ်(မ်) ရ။
ပ္ဍဲဂိတုဒဳဇြေမ်ဗာ (၂၃) သၞာံတုဲကၠုၚ်တေံ သမ္မတအမေရိကာန်ဗိုၚ်ဒေန် သ္ပဒတန်ထ္ပက်လဝ်စၟတ်တဲ သၞောဝ် NDAA မထံက်ပၚ်ကဵုအာ ကွတ်နဲပညာ လွဟ်လက်နက်ဟွံသေၚ် ကေုာံ အရာမသ္ကဵုမၞိဟ်တံချိုတ်ကၠေံ ဟွံမွဲတံ ကုဒပ်ရပ်လွဟ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ် (EAO) တံကဵု ဒပ်စဵုဒၞါကောန်ဂကူ (PDF) တံဂှ်ရ။
ပ္ဍဲကဵုသၞောဝ်ဏံဂှ် အစဳဇန်ထံက်ပၚ်ကဵုအာ အလဵုအသဳညဳသၟဟ်ဂကူ (NUG) ၊ ကံၚ်ဇြဳကဵုကသပ်ကောန်ဂကူ (NUCC) ၊ ကမ္မတဳသ္ပစၞး ကၠတ်ထဝ်ကၟိန်ဍုၚ် ( CRPH) ကေုာံ ကုရဲသ္ပလဝ် CDM ပရေၚ်ချဳဒရာၚ် ဟွံကလၚ်အမိၚ်တံလေဝ် ပါလုပ်ရ။
သ္အာၚ်နူဂှ်ပၠန် သီုကဵုစုတ်လဝ် ပရေၚ်ရီုဗၚ်ထံက်ပၚ် စပ်ကဵုကောန်ပၞာန်တြေံ မသ္ပလဝ် CDM မကဵုဇြဟတ် သွက်ဂွံကလေၚ်ဒက်ပ္တန် ပရေၚ်အုပ်ဓုပ်အရာပ်တုဲ မဒစဵုဒစး ပရေၚ်သီအဝဵုတံဂှ်ကီုရ။
ကြဴနူသ္ပဒတန်သၞောဝ် NDAA တုဲ ဒဒှ်ရ မၞိဟ်မဆက်စၠောံကၠုၚ် သွက်ဂွံသ္ပ CDM တံ ဂၠိုၚ်ကၠုၚ်ဂှ်ကဵု ပ္ဍဲကဵုဒပ်ဂှ်လေဝ် ကၟာတ်လဝ် အခေါၚ်အာကၠုၚ်တရဴ သၞာဲဒဴဂမၠိုၚ် လ္ပာ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန်တံဂှ်တုဲ သီုကဵုကၠောန်သ္ပသီဂိုၚ်လဝ် တၞးကာဒ်ကောန်ဍုၚ်တံရောၚ်ဂှ် အကြာပ်ဒပ်ဇၞော် CDM ဇြေယျ မကေၚ်မံၚ်လဝ်ကြပ်ပ်ကဵု က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ပၞာန်ဂှ် ဟီုရ။
“မၞိဟ်မဆက်စၠောံကၠုၚ် ဂကောံပိုယ်တံလေဝ် နွံရ၊ ဆ္ဂး အခက်အခုဲဂှ်တှ်ေ ပ္ဍဲကဵုဒပ်ဂှ် သီလဝ် စနူကဵုတၞးကာဒ်ကောန်ဍုၚ်တံဏောၚ်၊ တုဲတှ်ေ ပြံၚ်လဝ် စရၚ်လၟိဟ်ဂြောဝ်ဂတာ ဒပ်တံဂှ်ဏောၚ်၊ အရာတံဏံဂှ် သွက်ပရေၚ်အာကၠုၚ်ဍေံတံဂှ် သ္ကဵုက္တဵုဒှ်ကၠေံ အခက်အခုဲတၟာဂလိုၚ်ရ၊ အရာတံဏံဂှ် ဒှ်အခက်အခုဲဍေံတံ မ္ဒးဂဗဒၟံၚ်ရ၊ ဗီုဟီုနူကၠၚ်ဂှ်ရ ကဆံၚ်မၞိဟ်လေပ်ပညာ ပ္ဍဲကဵုဒပ်တံဂှ်တှ်ေ ဍေံတံ ဂ္စါန်ဒၟံၚ် သွက်ဂွံရုန်တိတ်အိုတ်ရ” သာ်ဝွံ သ္ဂးရ။
သၞောဝ်အက်ဥပဒေ စဵုဒၞါကောန်ဂကူ အလဵုအသဳအမေရိကာန် NDAA ဂှ် လ္ပာ်ကံၚ်ဇြပၞာန်တံ နကဵုဗီုပြၚ်သုၚ်စောဲဟွံဂွံ တြးဒၟံၚ်ဝါဒ အပ္ဍဲဒပ်တံကဵု အကံက်ထလဳဂရာမ် ညးထံက်ဂလာန်တံဂှ် နွံဒၟံၚ်ရ။
မွဲလ္ပာ်ပၠန်ဂှ် ညးထံက်ဂလာန်ဒပ်ပၞာန်တံ ကြဴနူသ္ပဒတန် သၞောဝ် NDAA တုဲဂှ် ကၠောန်သ္ပဒၟံၚ် ပရေၚ်ထ္ၜးဆန္ဒ လ္တူအလဵုအသဳအမေရိကာန် အလုံကၟိန်ဍုၚ်မွဲရ။
ညးမၞုံအခေါၚ်ဟီုဂး ရုၚ်သမ္မတအလဵုအသဳညဳသၟဟ်ဂကူ (NUG) ဥူကျဝ်ဇြဝ်ဂှ် သွက်ဂွံရီုဗၚ်ကဵု CDM မထပ်တိတ်ကၠုၚ် နူကဵုဒပ်ပၞာန်တံ စပ္တံနူကဵုပရေၚ်ဂီုကၠီု ကေုာံ ပရေၚ်မံၚ်စံၚ်စသုၚ်တံဂှ် စဳဇန်လဝ်ရောၚ် ဟီုကဵု ဌာန်ပရိုၚ်သြၚ်လောန်တိုၚ်(မ်) ရ။
“အခိၚ်လၟုဟ်ဂှ် ဍေံတံ သာ်လဵုရီုဗၚ်ရောဟီုဂှ် ဟွံဂွံတီကေတ် ဗွဲလစှ်ေဏီရ၊ ပ္ဍဲသၞောဝ်ဂှ်တှ်ေ သွက်ဂွံရီုဗၚ်ဍေံတံ ကဵုလဝ်အခေါၚ်ဂှ် ဂွံဆဵုကေတ်ရ၊ ဟီုမ္ဂးတှ်ေ တၚ်နၚ်ဗွဲလစှ်ေဂှ် ဆက်တုဲ ပ္ညဳပ္ညပ်ရေၚ်တၠုၚ်အာဏောၚ် ကၠိုဟ်လဝ်ရ၊ ဗၠာဲသၟိၚ် ကောန်ပၞာန် CDM မကၠုၚ်နူဒပ်တံဂှ် ၜိုတ်သၟဟ်ရထ ညံၚ်ဂွံဒှ်ဂီုကၠီုအိုတ်ဂှ် ပိုယ်တံ ရီုဗၚ်ကဵုရ၊ စပ္တံနူ ပရေၚ်စသုၚ်မံၚ်စံၚ်ဗိုက်လ္တက်ရ၊ ပိုယ်တံ သွက်ဂွံရီုဗၚ်ကဵု CDM မကၠုၚ်နူဒပ်ပၞာန်တံဂှ် ဖျေံလဝ် အစဳဇန်တံနွံရ၊ နူကဵု NDAA တံ Burma Act တံ ကဵုကၠုၚ်အရီုဗၚ်ဏောၚ်ဟီုမ္ဂးလေဝ် ပိုယ်တံ ရီုဗၚ်ရေၚ်တၠုၚ်ကဵုတုဲ ဟိုတ်နူဂွံကၠုၚ်အဆက်တံ ဂၠိုၚ်ကၠုၚ်ဏောၚ်ဂှ်ရ အစဳဇန်ပိုယ်တံ သာအံၚ်ဇၞးကၠုၚ်ဏောၚ်” သာ်ဝွံ ဟီုလဝ်ရ။
သၞောဝ်အက်ဥပဒေ စဵုဒၞါကောန်ဂကူ အလဵုအသဳအမေရိကာန် (NDAA) မစၞောန်ပျးစုတ်လဝ် Burma Act စပ်ကဵုပရေၚ်ဍုၚ်ဗၟာဂှ်ဝွံ ဒွံဒးဒၟံၚ်ကဵု အဝဵုအပိုၚ်အခြာရောၚ် ဌာနဝန်ဇၞော်ကာဍုၚ်သ္အာၚ် ကံၚ်ဇြဳပၞာန် လလောၚ်ပ္တိတ်လဝ် ပ္ဍဲဂိတုဒဳဇြေမ်ဗာ (၂၇) တေံရ။
သၞောဝ် NDAA ဝွံ မ္ၚးနူကဵု လုပ်စိုပ်ပထုဲပလာပ် ပရေၚ်အပ္ဍဲဍုၚ်ကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာဂှ် ပွမရီုဗၚ်ထံက်ပၚ်ကဵု NUG, NUCC, CRPH ကေုာံ PDF တံဂှ်ဝွံ တုပ်တဴညံၚ်ရဴ ကဵုဇြဟတ် ကုပွပကီုပရာပ်တံရောၚ်ဂှ် ကံၚ်ဇြဳပၞာန် သ္ဂးလဝ်ရ။
သ္အာၚ်နူဂှ်ပၠန် နကဵုအလဵုအသဳကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာဂှ် ကၠောန်သ္ပကဵုဒၟံၚ် ကိစ္စပရူပရာ စပ်ကဵုပရေၚ်ဗ္စာရဏာမၞိဟ်တံ နူကဵုဇဳဒိုဟ်တုဲ ဒစဵုဒစး လ္တူအမေရိကာန် မထံက်ပၚ်သြန် ကုယန္တယာပရေၚ်ဂၠိုက်ဂၠါဲစၟဳစၟတ် ဗၠးဗၠးၜးၜး စပ်ကဵုဍုၚ်ဗၟာ (Independent Investigate Mechanism for Myanmar- IIMM) ဂှ် လလောၚ်ပ္တိတ်လဝ်ရ။
ဟိုတ်ဂှ်ရ စပ်ကဵုပရေၚ်ဍုၚ်ဗၟာ နူကဵု NDAA ဂှ်တုဲ ကလိဂွံအာ အရီုဗၚ်နူသၞာံ ၂၀၂၃ စဵုကဵု ၂၀၂၇ တေံ မဒှ်တုဲ သွက်ပၠန်ဂတးက္ညၚ် သ္ဂောံပလှ်ဖျေံ သၞောတ်တၠအဝဵုပၞာန်ဂှ် ဒှ်လဂါံဇိုၚ် တောတက်မွဲရောၚ် ဂကောံဇြဟတ်ပၠန်ဂတးတံ သ္ဂးလဝ်ရ။
ပရိုၚ်−သြၚ်လောန်တိုၚ်(မ်)