မတ်မလီု၊ ဂျူလာၚ် (၂၆)
လ္တူသြန်ဂၠေံ ကံၚ်ဇြဳပၞာန်သီအဝဵု မပ္တိတ်ဓလေံကဵုဂှ် ဟွံစၟဳစပုဟ်ဂှ် တၠကမၠောန်ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်တံ ဟီုကဵု ဌာန်ပရိုၚ်သြန်လောန်တိုၚ်(မ်) ရ။
သြန်ဒ္ကေဝ် (၄၀၀) ဗဳလျာန် နူသြန်ဂအုံကဝ်ဝေဒ်ဂှ် ပ္တိတ်ဂလေံကဵုအာ ဇရေၚ်ကမၠောန်ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်အပ္ဍဲကၟိန်ဍုၚ်တံ နကဵုနှေန်အိက်သြန် ဗွဲမသံက်သာရောၚ်ဂှ် ဌာနဝန်ဇၞော်ကိုန်အစဳဇန် ကေုာံ ပရေၚ်ဘဏ္ဍာ ကံၚ်ဇြဳပၞာန် လလောၚ်ပ္တိတ်လဝ် ပ္ဍဲဂိတုဂျူလာၚ် (၂၃) တုဲကၠုၚ်တေံရ။
နူကဵုကမ္မတဳဗဟဵု ကဆံၚ်ကောန်ဂကူ ပရေၚ်စဵုဒၞါ၊ ထိၚ်ဒဝ်၊ လွဳလွတ် ကဝ်ဝေဒ်−၁၉ ကံၚ်ဇြဳပၞာန်ဂှ် သၞာံဏံ စဵုကဵု ဂိတုဂျူလာၚ် (၁၄) ဂှ် သြန်ဂအုံသၟေဟ် (၄၉၀) ဗဳလျာန်ပြၚ် မၞုံဒၟံၚ်တုဲ အပ္ဍဲကဵုဂှ် သြန်ဂအုံဗွဲတၞဟ်ခြာ (၄၀၀) ဗဳလျာန်ဒ္ကေဝ် ပ္တိတ်ဂလေံကဵုအာရောၚ်ဂှ် သ္ဂးရ။
သြန်ဂၠေံ ကံၚ်ဇြဳပၞာန် မပ္တိတ်ဂလေံကဵုအာဂှ်ဝွံ ဟိုတ်နူတၚ်ပိုၚ်ကၞာတ်တံ ဂၠိုၚ်ဒၟံၚ်ဂှ်ရ သ္ဂောံဂွံဂှ် ဟွံစၟဳစလဝ်ရောၚ် တၠကမၠောန်ပရေၚ်လွဳလွတ်စာၚ်အဒါမွဲတၠ ဟီုရ။
“ဂလေံကဵုမ္ဂး ဂွံတှ်ေ မိပ်စိုတ်ကွေံကွေံရ၊ ဗွဲမဂၠိုၚ် ပ္တိတ်ဂလေံကဵုဂှ် တၚ်ဒုၚ်လျိုၚ်ဂှ်တှ်ေ ဟိုတ်နူအာတ်မိက် ဂရာန်သ္ၚိ၊ ဂရာန်တိ သာ်ဏံတံတုဲ တၠကမၠောန်ပရေၚ်လွဳစာၚ်အဒါ ပ္ဍဲကဵုဒေသပိုယ်တံဂှ် တၚ်နွံပၟိက်တံကဵု အရာမနွံဒၟံၚ်တံဂှ် ဟွံကိတ်ညဳတုဲ ဟွံဂွံဂှ်ရဂၠိုၚ်၊ အေဂှ်တှ်ေ လ္ပာ်နေဝ်ပိုယ်တံဏံ ဟွံစွံလဝ် တၚ်စၟဳစ လ္တူဏံပုဟ်ဂှ် ထေၚ်ရ” သာ်ဝွံ ဟီုကဵု ဌာန်ပရိုၚ်သြၚ်လောန်တိုၚ်(မ်) ရ။
ကံၚ်ဇြဳပၞာန်ဂှ် သြန်ဂၠေံလၟုဟ်ဏံဂှ် ပ္တိတ်ဂလေံကဵုအာ ကမၠောန်စပ်ကဵု ကွတ်ဇိုၚ်ကွတ်တဲတံ၊ ကမၠောန်ကၠောန်ပ္တိတ် ကပေါတ်ဗၞိက်ဂမၠိုၚ် မဒုၚ်သ္ဇိုၚ်ကဵု ပရေၚ်တဵုလွဳ ကေုာံ ပရေၚ်စာၚ်အဒါတံရောၚ်ဂှ် လလောၚ်ပ္တိတ်လဝ်ရ။
ကမၠောန်ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ဏံဂှ်ဝွံ ဒှ်ကမၠောန်ပၟိက်ဇၞော် သွက်ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ကၟိန်ဍုၚ် သ္ဂောံတောတက် ဗွဲမညဳကဵု တၚ်ပ္တဝ်က္ဍိုပ် ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ် ကံၚ်ဇြဳပၞာန် မလးဖျေံရေၚ်တၠုၚ်ဒၟံၚ်တံရဂှ် သ္ဂးရ။
တၠကမၠောန်ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ် မွဲတၠဂှ် ကမၠောန်ကံၚ်ဇြဳပၞာန် ပ္တိတ်ကဵုသြန်ဂၠေံတံဂှ် ၜိုန်ရကၞာတ်သမ္တီလဝ်ကီုလေဝ် ဟွံစၟဳစၟတ် ချိုတ်တ်ပၠိုတ်တ်တုဲ ကမၠောန်မထေက်ကဵုဂွံတံဂှ် ဂွံအာဟွံသေၚ်ပုဟ်ဂှ် ဟီုရ။
“ဍေံတံ ဟီုထ္ၜး က္ဍိုပ်ပရူပရာ ကဵု ဂိုက်လာၚ် (တၚ်စၞောန်ထ္ၜး) တံဂှ်တုဲ ပ္ဍဲသ္ဇိုၚ်ဏံဂှ် ဒှ်ဒၟံၚ်မွဲဗီု၊ ဟွံစၟဳစၟတ်စိစောတ် ချိုတ်တ်ပၠိုတ်တ်ဂှ်ရ ၜိုတ်သၟာစက်သ္ၚုတံဂှ်လေဝ် ဟွံပါပုဟ်၊ လ္ၚဵုတံဂှ် သၟာစက်သ္ၚု၊ လ္ၚဵုမ္ဂး ကမၠောန်မဆက်စပ်ကဵု ပရေၚ်တဵုလွဳတံ အေမၞိဟ်တံဏံမွဲမှ ဟွံဂွံတုဲ ဗီုကဵုဆေၚ်ဍာ်လက်ဖက်တံ၊ ဆေၚ်စသုၚ်တံဂှ်ဏောၚ် ဂွံအာရ၊ အဲတှ်ေ ပ္တိုန်လဝ်ၜါ၊ မွဲလေဝ်ဟွံဂွံရ၊ ဆ္ဂး အကာဲအရာဏံဂှ်လေဝ် ဂွံကၠောန်ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ကွေံကွေံဂှ် ကြေပ်ဒၟံၚ်၊ ပိုယ်တံတှ်ေ နှေန်လှာဲလှုဲ နကဵု (၁၈၅၀) ဂှ်မ္ဂး ကမၠောန်တံဂှ် တၟော်ဟွံကိတ်ပုဟ်၊ ၜိုတ်မၞိဟ်မကၠောန်ဒၟံၚ် သြန်ဇကုကဵုဇကုရဂှ် ဟွံကိတ်ပုဟ်၊ ကဵုသြန်ဂၠေံဏံဟီုတှ်ေ သီုကဵုဗၠိုက်အာခတှ်ဏီဟာဂှ် ဟွံတီကေတ်ရ” သာ်ဝွံ သ္ဂးရ။
ကံၚ်ဇြဳပၞာန်ဂှ် အပ္ဍဲကၟိန်ဍုၚ် ဟိုတ်နူပွမက္တဵုဒှ်ကဝ်ဝေဒ် စှ်ေအာတုဲဂှ်ရ ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ကၟိန်ဍုၚ် မဇီုကပိုက်သဝ်စှ်ေအာလဝ်တံ သ္ဂောံကလေၚ်ယိုပ်ယာမာန်ပၠန်ဂှ် ဂ္စါန်ရေၚ်တၠုၚ်အာ နူကဵုဒိုဟ်ဇဳရောၚ်ဂှ်လေဝ် သ္ဂးရ။
နကဵုကောပ်ကာဲ ဌာနဝန်ဇၞော်ကိုန်အစဳဇန် ကေုာံ ပရေၚ်ဘဏ္ဍာကံၚ်ဇြဳပၞာန်တံဂှ် စၟဳစၟတ်ပ္တိတ်ကဵုအာ သြန်ဂၠေံဂှ်ရောၚ် ၜိုန်ရဟီုဂးလဝ်ကီုလေဝ် ကမၠောန်သာ်လဵုဂှ် သြန်ဂၠေံမူစိ ပ္တိတ်ကဵုဂှ်ကီု၊ ၚုဟ်နှေန်အိက်သြန် မူစိရောဟီုတံဂှ် ထ္မံက်ထ္ၜးလဝ် ဟွံမွဲရ။
အခိၚ်လၟုဟ်ဂှ် တၠကမၠောန်ပရေၚ်ိပုန်ဒြပ်တံဝွံ မ္ၚးနူအပိုၚ်အခြာ သြန်ဒဝ်ဠာ ကံၚ်ဇြဳပၞာန်တံဂှ် သီုကဵု ပတေၚ်ဓရတ်လဝ် စေဝ်ပၞောန်တံဂှ်ရ ဆၜိုတ်ဂွံဆက်ကၠောန် ကမၠောန်တံရဂှ် ဒးဆေၚ်ဒၟံၚ်မုက် အခက်အခုဲနာနာတုဲ ကမၠောန်လ္ၚဵုတံမ္ဂး စဒေါအ်ဇူဒၟံၚ်အိုတ်ရ။
ပရိုၚ်−သြၚ်လောန်တိုၚ်(မ်)