မတ်မလီု၊ ဒဳဇြေမ်ဗာ ၂၄
နကဵုကံၚ်ဇြဳပၞာန် အပ္ဍဲသၞာံ ၂၀၂၄ ဏံ ဟိုတ်နူပၞာန်ထ္ပက်အလုံဍုၚ်မွဲတုဲ ဒးဆေၚ်လဝ်မုက်ကဵုကျဗြံ ပ္ဍဲပရေၚ်ပၞာန်တံဂှ်တုဲ သီုကဵုဒးဗလးလဝ်တဲ တိဍာ်အုပ်ဓလီုဗွဲမဂၠိုၚ်ဂှ် သၠုၚ်ပ္တိုန်အသိၚ် ဒစးဒုၚ်ပလေဝ်ပလေတ်ကၠုၚ်လဝ် သွက်ပေါဲရုဲမာဲ မသ္ဂောံကၠောန်ဗဒှ်အာ သၞာံဂတဏံဂှ်ရ။
ပရေၚ်ပၞာန် ၁၀၂၇ မပြံၚ်လှာဲကၠေံ ဝၚ်ဒပ်ပၞာန်မွဲပ္ၚံက်ဂှ်ဝွံ ဟိုတ်နူကြုက်လုပ်စိုပ်ပ္ညဳပ္ညပ်အကြာတုဲ ပ္ဍဲသၞာံ ၂၀၂၄ ဂိတုဂျာန္နဝါရဳ ၁၁ ဂှ် နကဵုတၚ်တုပ်စိုတ်ဟိုၚ်ဂေန်ဂှ် ဒေါအ်ဒေၚ်အာမွဲအံၚ်တုဲ သွက်ဂွံကၠောန်ဗဒှ်ပေါဲရုဲမာဲသၞာံဂတဏံဂှ် ကၠောန်ဒၟံၚ်ပရေၚ်ဒစးဒုၚ်ပလေဝ်ပလေတ်တံယျဂှ် သၞာံဏံ ပ္ဍဲဂိတုဂျောန် ၁၅ ဂှ် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ပၞာန် ဟီုပ္တိတ်လဝ်ရ။
ကြဴနူဂိတုဂျောန်တုဲဂှ် ဂကောံပံၚ်ကောံ ဂကောံတအာၚ် TNLA တံ ထ္ပက်ပၞာန်ဗ္တိုက်လဝ် ဗ္ဒိုပ်ဒပ်သှ်ေဒၟံၚ် ပ္ဍဲရးသေံ ဗွဲဒိုဟ်ဨသာန်တံဂှ်တုဲ ဂကောံကဝ်က MNDAA ဂှ်လေဝ် ပ္ဍဲဂိတုဂျူလာၚ်မံက်ဂှ် စဗ္တိုက်လဝ် ပွဳပွူဍုၚ်လာယှိုဝ်ဂှ်ရ။
အပ္ဍဲကာလဏံ အခိၚ်ပေါဲဗ္တိုက်သ္ကာတ်မြဟ်ဒၟံၚ်ဂှ် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန် ကဆံၚ်လ္တူၜါတၠဝွံ အခိၚ်ဆဵုဂဗကဵု ညးတာလျိုၚ်အလဵုအသဳကြုက်ဂှ် သဳကၠဳလဝ် အကာဲအရာဂွံကၠောန်ဗဒှ်ပေါဲရုဲမာဲတံဂှ်ဏီရ။
မွဲအဆက်ဓဝ် ကဝ်မယှေန်ပေါဲရုဲမာဲကၟိန်ဍုၚ်ဂှ်လေဝ် ဂွံကၠောန်ဗဒှ်ပေါဲရုဲမာဲမာန် အရာမဒးပလေဝ်ပလေတ်နွံတံဂှ် သၠုၚ်ပ္တိုန်အသိၚ်နူလၟုဟ်တုဲ ညံၚ်ဂွံဒှ်ဒၟံၚ်ဒတုဲ သွက်ဂွံကၠောန်သ္ပလဝ်အိုတ်ဂှ် ဖ္တိုက်ဖ္အောဝ်လဝ် သ္ဇိုၚ်ဝန်ဂမၠိုၚ်ရ။
ညးလ္ၚတ်သ္ၚဳဂၠိပ်ပရေၚ်ဍုၚ်ဗၟာ ဖျေံသ္ဇိုၚ်ဍုၚ်ကြုက် ဒံက်တာလှကျဝ်ဇြဝ်ဂှ်တှ်ေ အရာမပလေဝ်ပလေတ် စပ်ကဵုပေါဲရုဲမာဲဂှ်တုဲ ကံၚ်ဇြဳပၞာန် ကၠောန်ဒၟံၚ်ၜိုတ်ထ္ၜးစရဂှ် သ္ၚဳဂၠိပ်လဝ်ရ။
“ ဒပ်ပၞာန်ဂှ်တှ်ေ အခိၚ်လဵုမှ ဟွံပတှ်ေကၠုၚ်လဝ် ပေါဲရုဲမာဲပုဟ်။ စနူပေါဲရုဲမာဲ ဗိုလ်နေဝေန် မကၠောန်ကၠုၚ် နူသၞာံ ၁၉၆၀ တေံဂှ်ရ ဟွံဒးကဵုအခိုက်မ္ဂး ဍေံတံကလေၚ်သီ(အဝဵု) ပၠန်ရ။ အေဂှ်တှ်ေ ညအ်ဂှ် ဒှ်ဟိုတ်ဍေံတံ မကဵုကၠုၚ်ဂှ်ရ။ အခိၚ်တေံဂှ် (တ္ၚဲသီအဝဵု ၂၀၂၁) သီလဝ်ဏောၚ်ဂှ် ဟွံရပ်စပ်လဝ်ပုဟ်၊ စကာကၠုၚ်လဝ် မအရေဝ်ထိၚ်အဝဵုရဏောၚ်။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ပေါဲရုဲမာဲဂှ်တှ်ေ ၜိုတ်ကၠောန်ထ္ၜးစရဏောၚ်” သာ်ဝွံ သ္ဂးရ။
ပ္ဍဲဂိတုအဝ်ဂါတ်မံက်တေံဂှ် ဟိုတ်နူပၞာန်ထ္ပက် ပရေၚ်ပၞာန် ၁၀၂၇ ကလေၚ်မွဲဝါပၠန်တံဂှ်တုဲ ဌာန်ဂအုပ်ပၞာန်ရးဨသာန် ဖျေံသ္ဇိုၚ်ဍုၚ်လာယှိုဝ် ပ္ဍဲကဵုလၟေၚ်အၚ်္ဂပၞာန် နွံဂၞန်ပိဂှ်ဝွံ အပ္ဍဲပွိုၚ်မဂၠိုၚ်ကဵုစှော်သၞာံဂှ် ဒးဗလးလဝ်တဲ ပထမကိုပ်ကၠာအိုတ်တုဲ နူကဵုရးသေံသ္ကုတ်သၟဝ်ကျာဂှ် ကံၚ်ဇြဳပၞာန် ဒးဆောံလေၚ်လဝ် ကြပ်ဍုၚ်သီုဖအိုတ်ရ။
အပ္ဍဲတွဵုရးရခေၚ်ဂှ် ပၞာန်ထ္ပက်ဒပ်ပၞာန်ရခေၚ် AA ဂှ်လေဝ် အသိၚ်ဟွံပိုတ်သ္ကုတ် နွံဒၟံၚ်ဂှ်တုဲ သၞာံဏံ ဗွဲကြဴဏံဂှ် ကံၚ်ဇြဳပၞာန် ထပ်ဒးဗလးလဝ်တဲ သီုကဵုဌာန်ဂအုပ်ပၞာန်ရးပလိုတ်ရ။
သ္အာၚ်နူဂှ်ပၠန် ကုဗ္ဒိုပ်ဒပ် ကေုာံ ဍုၚ်ကွာန် မသှ်ေဒၟံၚ်သ္ဂောံဗ္တိုက်သီ ပ္ဍဲကဵုတိဍာ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန်အုပ်ဓလီု နွံဒၟံၚ်ပ္ဍဲကချေၚ်ကဵုချေၚ်တံဂှ် ပၞာန်ထ္ပက်ဂကောံပၠန်ဂတးရပ်လွဟ် ကောန်ဂကူအပ္ဍဲဒေသတံဂှ်လေဝ် သၠုၚ်ပ္တိုန်ကၠုၚ်ဒၟံၚ်အသိၚ်ကီုရ။
ဗိုလ်ဇၞော် ကံၚ်တူဝေန် သ္ပလဝ်ဇြဳဒဳအာမ်ဂှ် အပ္ဍဲသၞာံဏံ ဟိုတ်နူဂွံဆဵုကၠုၚ်လဝ် ပရေၚ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန် ဒးကျဗြံတံ နမတ်ဂှ်တုဲ သၞာံဂတဏံ တိဍာ်ထိၚ်ဒက်တံ ဍန်စှ်ေကၠုၚ်မာန်ဂှ် သ္ၚဳဂၠိပ်လဝ်ရ။
“ကံၚ်ဇြဳပၞာန်ဂှ်တှ်ေ တိဍာ်ဍေံတံထိၚ်ဒက်လဝ်ဂှ် မွဲသၞာံတုဲမွဲသၞာံအောန်စှ်ေတုဲ ဍန်တဴဍန် ဒှ်ကၠုၚ်ဏောၚ်။ အစောံဍေံတံကၠောန်မာန်တံဂှ်လေဝ် မွဲသၞာံတုဲမွဲသၞာံ အောန်ကၠုၚ်ဏောၚ်။ အေ ဂှ်တှ်ေ ကံၚ်ဇြဳပၞာန်ဝွံ ဒေသညံၚ်ရဴနေဗျဳဒဝ် နွံဒၟံၚ်လ္ပာ်အပ္ဍဲတေံဂှ် ဆုဲလုပ်အာလ္ပာ်တံဏံသိုက်က်ဏောၚ်” သာ်ဝွံ သ္ဂးရ။
အတိုၚ်စရၚ် ဂကောံ BNI Myanmar Peace Monitor ပ္ဍဲဂိတုဒဳဇြေမ်ဗာ ၈ ဂှ်မ္ဂး အပ္ဍဲကာလသီအဝဵုဏံ အလုံဍုၚ်မွဲဂှ် ဂကောံပံၚ်ကောံပၠန်ဂတးတံကဵု ဂကောံရပ်လွဟ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ ထိၚ်ဂွံလဝ် ၈၆ ဍုၚ်ရ။
ပ္ဍဲကဵုဏံ ပ္ဍဲကဵုတိဍာ်ထိၚ်ဒက် နွံပ္ဍဲရးသေံသၟဝ်ကျာ၊ ရခေၚ်၊ ကချေၚ်၊ ကရေၚ်ဍာဲ၊ ချေၚ်၊ ကရေၚ်၊ သက်ကိုၚ် ကေုာံ နွံပ္ဍဲမာန္တလေဝ် ၅၆ ဍုၚ်ဂှ် အပ္ဍဲသၞာံ ၂၀၂၄ ပွိုၚ်မွဲသၞာံဂှ် ကံၚ်ဇြဳပၞာန် ဒးဗလးလဝ်လၟိဟ်ဂၠိုၚ်အိုတ်ရ။
စဵုကဵုဂိတုဒဳဇြေမ်ဗာ သတ္တာဟလက္ကရဴအိုတ်ဏံ ပ္ဍဲကဵုတွဵုရးရခေၚ် ဍုၚ်မထပ်သီဂွံလဝ် ဍုၚ်အာမ်ဂှ်ကီု၊ နူတွဵုရးချေၚ် မေန်တိတ်၊ ကာန်ပက်လက်တံဂှ် ထပ်ပံၚ်စုတ်မ္ဂး အပ္ဍဲသၞာံဏံ ဒးဆောံလေၚ်လဝ် ကြပ် ၆၀ ဍုၚ်ရ။
ဟိုတ်နူပၞာန်ထ္ပက် ဂကောံပၠန်ဂတးသၞောတ်တၠအဝဵုပၞာန်တံဂှ်တုဲ နကဵုကံၚ်ဇြဳပၞာန် ကြေပ်ကၠုၚ်ဒၟံၚ်ပ္ဍဲပရေၚ်ပၞာန်ဂှ်တှ်ေ ဂၠါဲသွဟ်ဆဵုဂဗသဳကၠဳ နကဵုနဲကဲပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂှ်ဟေၚ် အံၚ်ဇၞးမာန်ဂးတုဲ ဟီုကြီုကၠုၚ်ဒၟံၚ်လၟိုန်ရ။
ကဵုဂကောံရပ်လွဟ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ ကေုာံ PDF တံ ထောံကၠေံလွဟ်တုဲ သွက်ဂွံသောၚ်ကလးပြသၞာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် နူကဵုဂၠံၚ်တရဴကၠတ်ထဝ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂှ် ကံၚ်ဇြဳပၞာန် ပ္တိတ်လဝ်ဇြဟတ်ကီုလေဝ် ဟွံအံၚ်ဇၞးလဝ်ရ။
ဆ္ဂးလေဝ် ဂွံကၠောန်ဗဒှ်ပေါဲရုဲမာဲမာန်ဂှ် ဖန်ဇန်ဒၟံၚ်တုဲ ညံၚ်ဂွံမၞုံကဵုပရေၚ်ကၠးမှးဂှ် ကော်ဘိက်အာ ဂကောံမၚ်လ္ၚတ်ဍုၚ်သ္အာၚ်တံဏောၚ်ဂှ် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ပၞာန် ဟီုလဝ်ရ။ စပ်ကဵုပရေၚ်ဏံတုဲ ကြုက် ကေုာံ ရုယှာတံ ကဵုအာအရီုဗၚ်ဏောၚ် သ္ဂးရ။
ဗွဲကြဴဏံဂှ် ဂကောံဒေါအ်ပန်ပှော် EAO တံကီု ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ဖျေံကဵုလဝ်အခေါၚ်ဒက်ပ္တန်ဗော် ၅၀ ပြၚ်တံဂှ်ကဵု ကမ္မတဳပ္ညဳပ္ညပ်ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ် NSPNC ၊ ကမ္မယှေန်ပေါဲရုဲမာဲကၟိန်ဍုၚ်တံ ဆဵုဂဗသဳကၠဳဒၟံၚ်ညးသ္ကအ် စေအ်ကၠုၚ်ရ။
ပေါဲရုဲမာဲဂှ်တှ်ေ ပ္ဍဲကဵုဒေသဆန္ဒမာဲ နွံအလုံဍုၚ်မွဲဂှ် သွက်ဂွံကၠောန်ဗဒှ်အာ ပ္ဍဲကဵုပွိုၚ်ဍုၚ် ၁၆၁ ပွိုၚ်ဍုၚ်ဂှ် ရန်လဝ်ရောၚ် လ္ပာ်ကမ္မယှေန် ဟီုလဝ် ကုဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂမၠိုၚ် အပ္ဍဲဂိတုဒဳဇြေမ်ဗာ သတ္တာဟပထမတေံရ။ ဣဏံဝွံ ပ္ဍဲဍုၚ်ဗၟာ ပွိုၚ်ဍုၚ်နွံ ၃၃၀ ဂှ် ဒှ်ဒၟံၚ်အကာဲအရာကၠောန်ဗဒှ်အာ ၜိုတ် ၄၉ တၟံကၠံဓဝ်ရမာန် မဒှ်ရ။
ဥူတာန်သဵုနာၚ် ညးလ္ၚတ်သ္ၚဳဂၠိပ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂှ် သွက်ဂွံကၠောန်ဗဒှ်ပေါဲရုဲမာဲဂှ် တိဍာ်နွံဒၟံၚ်ညိရတုဲ ဂွံဗဗွဲဓဝ်ဂှ် ဒှ်ဟွံမာန်ပုဟ်ဂှ် သ္ၚဳဂၠိပ်လဝ်ရ။
“တိဍာ်ညးတံကၠောန်ဗဒှ်မာန် တိဍာ်အဝဵုသြဇာညးတံတဴဂှ် ဟွံပဵုနူကဵု ၄၀ တၟံကၠံပုဟ်။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ပေါဲရုဲမာဲဗဗွဲဓဝ်မွဲဂှ် သာ်လဵုမှဒှ်ကၠုၚ်ဟွံမာန်ပုဟ်။ တုဲပၠန် ညးဂှ် ညံၚ်ဗော်ပျဳခိုၚ်ဖျဵု ဂွံဂွံအဝဵု ကၠောန်အာဏောၚ်။ အခါဂှ်မှ ညးတံ (စကစ/မအလ) ဂွံဒုၚ်ရုဲစှ်ဏောၚ်။ တုဲပၠန် ထံက်ဂလာန်ကုပေါဲရုဲမာဲဏံဟီုဂှ် ညံၚ်ရဴဍုၚ်ကြုက် ဂ္စါန်ဒၟံၚ်ဂွံဂွံပရဲနူကဵုဍုၚ်ဗၟာ မးမးတံဂှ်ရဏောၚ် ထံက်ဒၟံၚ်ဂလာန်။ ဍုၚ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳလဵုမွဲမှ ဟွံသ္ပစၟတ်သမ္တီ ဟွံဒုၚ်တဲ ပေါဲရုဲမာဲဂှ်ပုဟ်” ဂှ် သ္ဂးရ။
စရၚ်လၟိဟ်မၞိဟ်အလုံဍုၚ်မွဲ မကံက်ကေတ်လဝ် သွက်စရၚ်ပေါဲရုဲမာဲဂှ်လေဝ် အပ္ဍဲပရေၚ်သီအဝဵုဏံ ကၠောန်ကၠုၚ်လဝ် နကဵုဗ္ၜတ်အလုံဍုၚ်မွဲကီုလေဝ် ပေၚ်ၚ်ဂှ် ကံက်ကၠုၚ်ဟွံမာန် ဒှ်အာလဝ်ရ။
ဟိုတ်နူပၞာန်ထ္ပက် ကေုာံ သီုကဵုဒးဆောံလေၚ်လဝ်တိဍာ်တံဂှ်တုဲ ပ္ဍဲကဵုပေါဲရုဲမာဲ မကၠောန်ဗဒှ်အာကဵုဒကုတ်တံဂှ် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ပၞာန် ပံက်ဟီုကၠုၚ်လဝ် ကု EAO ဒေါအ်ပန်ပှော်တံ သွက်ဂွံကေတ်ကဵုဂီုကၠီုတံဂှ်တုဲ ဥက္ကဌ NSPNC ဂှ်လေဝ် သွက်ဂွံကေတ်ကဵုဂီုကၠီု နကဵုဇြဟတ်မွဲဠက် မကဵုလဝ်တန်ဗ္တောန်ဂှ် ဟီုဂးလဝ်ကဵု ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တံရ။
NUCC ကေုာံ NUG ဂှ်တှ်ေ လုကဴဒပ်ပၞာန်ပါလုပ်ဒၟံၚ် ပ္ဍဲပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂှ်မ္ဂး ကဵုတိုၚ်ပ္ကဴကၟိန်ဍုၚ်ပံၚ်ကောံဖေဝ်ဒရာဒဳကရေဇြဳ ညးဍုၚ်ကွာန်တံ မနွံဒၟံၚ်ပၟိက်တံဂှ် သ္ၚောဲဒၟံၚ်ဏီဏောၚ်တုဲ ပရေၚ်ပၠန်ဂတးညးဍုၚ်ကွာန်တံဂှ်လေဝ် အာဒၟံၚ်ကဵုအသိၚ်ဏီဏောၚ်ဂှ် ပ္ဍဲဂိတုဒဳဇြေမ်ဗာ ၂၅ တေံ ကဵုလဝ်သမ္တီရ။
ညးခါတ်အကာဲပရေၚ်ပၞာန်တံဂှ်တှ်ေ သၞာံဂတဏံ လ္ပာ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန် ဆက်ကၠောန်သ္ပအာ ပရေၚ်ပန်ပှော်လွဟ်ဇၞော် ကေုာံ ပရေၚ်ဗ္တိုက်ထောံမခတိုဟ်နကဵုပၞာန်ကျာ သီုကဵုအမှုရာဇဝတ်ပၞာန် ကုပၞာန်ထ္ပက်လ္ပာ်ပၠန်ဂတးတံဂှ်ဏောၚ်ဂှ် သ္ၚဳဂၠိပ်လဝ်ရ။
ပရိုၚ်−သြၚ်လောန်တိုၚ်(မ်)
ဗီု−MOI