မတ်မလီု၊ မာတ် ၂၀
ပဋိပက္ခမက္တဵုဒှ်ဒၟံၚ်လၟုဟ်ကဵု ပရေၚ်ဗ္တိုက်ရပ်လွဟ်တံဂှ်ဝွံ ဒုၚ်သ္ဇိုၚ်ကဵုလညာတ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ဟွံတုပ်သၟဟ်တုဲ ဟိုတ်နူကဵုကၠုၚ်က္ဍိုပ် စိုတ်မိက်ဂွံဒတူလိုၚ်တၞဟ်ခြာကဵု အတ္တသွက်ဖဵုဂုန်တံဂှ်ဏောၚ်ဂှ် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ပၞာန် ဟီုလဝ်ရ။
ဟီုစုတ်လဝ် ပ္ဍဲလိက်သဝဏ် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ပၞာန်သီအဝဵု သ္ကိုပ်ပၞာန်ဇၞော် မေန်အံၚ်လှာၚ် မပလံၚ်ဗစိုပ်လဝ် ပ္ဍဲအသေအဟာန်တ္ၚဲတွဵုရးဍုၚ်မန် မရနုက်ကဵု ၅၁ ဝါ ပ္ဍဲဂိတုမာတ် ၁၉ ဂှ်ရ။
ဒံက်တာသဳရိမန်ဆာန် ညးမၞုံအခေါၚ်ဟီုဂး ကရောၚ်ပၞာန်ရာမညဂှ်တှ်ေ အကာဲအရာက္တဵုဒှ်ဒၟံၚ်ဂှ်ဝွံ ဗီုက္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ပၞာန် ဟီုဒၟံၚ်ဂှ်ဟွံသေၚ် ဟိုတ်နူဒုၚ်သ္ဇိုၚ်ကဵု လ္တူလညာတ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ဟွံတုပ်သၟဟ်တံဂှ်ဏောၚ်ဂှ် ဟီုကဵု ဌာန်ပရိုၚ်သြၚ်လောန်တိုၚ်(မ်) ရ။
“လညာတ်ပထမဂှ်တှ်ေ ဒှ်လညာတ်အတ္တသွက်ဖဵုဂုန် ဒုၚ်သ္ဇိုၚ်ကဵုသၞောတ်တၠအဝဵုကဵု သၞောတ်တၠအဝဵုပၞာန် ကံၚ်ဇြဳပၞာန်တံ မရပ်စပ်လဝ်ဂှ်တုဲ လညာတ်ဒုတိယဂှ်တှ်ေ ဟိုတ်နူကဵုလညာတ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ဖေဝ်ဒရာကဵု ဒဳမဝ်ကရေဇြဳ ညးဍုၚ်ကွာန်အလုံဍုၚ်မွဲတံကဵု ဂကောံဇြဟတ်ပၠန်ဂတးဂမၠိုၚ် ပါလုပ်သီုကဵုကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ မဒုၚ်ဂိုၚ်ကေတ်လဝ်ဂှ်ဏောၚ်တုဲ က္တဵုဒှ်ဒၟံၚ်ရ” သာ်ဝွံ သ္ဂးရ။
ပ္ဍဲဍုၚ်ဗၟာ ပရေၚ်သီအဝဵု က္တဵုဒှ်ကၠုၚ်ဒၟံၚ် ခေတ်အဆက်က်ဂှ် ၜိုန်ရအလဵုအသဳဒဳမဝ်ကရေဇြဳၜါအဆက် မံက်ကၠုၚ်လဝ်ကီုလေဝ် ဟိုတ်နူကဵုတၚ်ထ္ၜးဟိုတ် မမာဲဟွံဗဗွဲဓဝ် ပ္ဍဲပေါဲရုဲမာဲဂှ်တုဲ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာ ကလေၚ်သီကေတ်လဝ်အဝဵုကၟိန်ဍုၚ် ပ္ဍဲသၞာံ ၂၀၂၁ ဂိတုဖေဖဝ်ဝါရဳဂှ်ရ။
ညးဍုၚ်ကွာန် ထ္ၜးလဝ်ဆန္ဒ ကုပရေၚ်ပၞာန်သီအဝဵု ဗွဲမၜိုဟ်လလမ်ဂှ် ဟိုတ်နူဒပ်ပၞာန် ပါ်ထ္ကးပကီုပရာပ် ပန်ဂစိုတ် ရပ်ဒက်လဝ်ဂှ်တုဲ နူကဵုပၠန်ဂတးရပ်လွဟ်ဂှ် ဓရိုဟ်ပလံၚ်ဏာလဝ် စဵုကဵုသ္ဂောံထပိုတ်ရိုဟ်ကၞက်သၞောတ်တၠအဝဵုပၞာန်ရ။
နူဏံမွဲကဆံၚ် သွက်ဂွံဒက်ပ္တန်ကၟိန်ဍုၚ်ပံၚ်ကောံဖေဝ်ဒရာဒဳမဝ်ကရေဇြဳ မဍိုက်ပေၚ်ကဵုအခေါၚ်တုပ်သၟဟ်ကောန်ဂကူ ကေုာံ အခေါၚ်စၞောန်ပျးအပိုၚ်တံဂှ် ဂကောံရပ်လွဟ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံလေဝ် ပါလုပ်လဝ်ကီုရ။
က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ပၞာန်ဂှ်တှ်ေ ပ္တိုန်လဝ်ဒုဟ် ဟိုတ်နူမိက်ဂွံဒတူလိုၚ်တၞဟ်ခြာ ကေုာံ ဟိုတ်နူအတ္တသွက်ဖဵုဂုန်တံဏောၚ် မဒှ်ရ။
ဒံက်တာသဳရိမန်ဆာန်ဂှ်တှ်ေ ယဝ်ဒှ်ဒၟံၚ်ဂုန်ဖဵုသီုၜါလ္ပာ်မ္ဂး တွဵုရးကောန်ဍုၚ်အရၚ်လဵုမွဲမှ မိက်ဂွံဒတူလိုၚ်တၞဟ်ခြာ နူကဵုကၟိန်ဍုၚ် ဟွံသေၚ်ပုဟ်ဂှ် ဟီုရ။
“တွဵုရးကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံဂှ်တှ်ေ အတိုၚ်သၞောတ်ဖေဝ်ဒရာဒဳမဝ်ကရေဇြဳ မဍာံပြဂှ်မ္ဂး တွဵုရးကီု ကၟိန်ဍုၚ်ကီု ယဝ်ဒှ်ဂုန်ဖဵုသီုၜါလ္ပာ်မ္ဂး တွဵုရးကောန်ဍုၚ်အရၚ်လဵုမွဲမှ မိက်ဂွံပါ်တိတ်နူကၟိန်ဍုၚ်တုဲ မိက်ဂွံဒတူလိုၚ်အာတၞဟ်ခြာဟွံသေၚ်ပုဟ်။ ရံၚ်အာအကာဲအရာပထဝဳပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂၠးတိလၟုဟ်ကီု သီုကဵုအကာဲအရာပထဝဳပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဒေသန္တရတံဂှ်မ္ဂး ယဝ်ဒှ်ဂုန်ဖဵုသီုၜါလ္ပာ်မ္ဂး ကောန်ဍုၚ်အရၚ်လဵုမွဲမှ မိက်ဂွံပါ်တိတ်အာ နူကၟိန်ဍုၚ်ပံၚ်ကောံ ဟွံသေၚ်ပုဟ်” ဂှ် သ္ဂးရ။
အတိုၚ်စၟတ်သမ္တီ ဂကောံသုတေသနဗၠးၜးတံဂှ်မ္ဂး အပ္ဍဲပရေၚ်သီအဝဵုဏံ ဂကောံရပ်လွဟ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ ထိၚ်ဒက်ဂွံလဝ် ၉၅ ဍုၚ်တုဲ ကံၚ်ဇြဳပၞာန် ဒးဗလးလဝ် ဌာန်ဂအုပ်ပၞာန်ရး ၂ ကဵု ဗ္ဒိုပ်ဒပ်ဗွဲမဂၠိုၚ်ရ။
က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ပၞာန်ဂှ်တှ်ေ ပ္ဍဲကဵုတိဍာ်ဂမၠိုၚ်ဂှ် ဟိုတ်နူဂကောံရပ်လွဟ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံကဵု ဂကောံ PDF တံ ဗ္တိုက်ကၠုၚ်ဂှ်တုဲ စမြိုၚ်သ္ဇိုၚ်ကၟိန်ဍုၚ် ကေုာံ ပိုန်ဟာန်ဒြပ်ရတ်ညးဍုၚ်ကွာန်တံ လီုလာ်တုဲ ဒှ်ဒၟံၚ်ဒဒိုက်ရောၚ် စောဲစပ်လဝ်ရ။
ဟိုတ်ဂှ်ရ ဂကောံရပ်လွဟ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ် ထ္မံက်ဒၟံၚ်ပေါဲဗ္တိုက်တံကဵု ဂကောံမဆက်စပ်ဂမၠိုၚ်လေဝ် ပြဝညးဍုၚ်ကွာန်တံ ဒှ်ဒဒိုက်တုဲ ဍုၚ်ကွာန်ဂွံဒှ်အန္တရာယ်တံဂှ် ရန်ကဵုဒတုဲဖဵုကၟိန်ဍုၚ် ကေုာံ ညးဍုၚ်ကွာန်တံတုဲ သွက်ဂွံဒေါအ်ဒေၚ်ကဵုဂှ် ဟီုလဝ်ရ။
ညးလ္ၚတ်ဂမၠိုၚ်ဂှ်တှ်ေ နကဵုက္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ပၞာန် ပေါဲဗ္တိုက်ရပ်လွဟ်က္တဵုဒှ်ဒၟံၚ်လၟုဟ်တံကဵု ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဒးဂိဒၟံၚ်ဂှ်ဝွံ ဒှ်ဟိုတ်နူဂကောံရပ်လွဟ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံကဵု ဂကောံပၠန်ဂတးတံဏောၚ်ဂးတုဲ ပ္တိုန်ဒၟံၚ်ဒုဟ်လၟိုန်ရောၚ် ထံက်ထ္ၜးလဝ်ရ။
အတိုၚ်တၚ်နၚ် Data For Myanmar ဂှ်မ္ဂး နူသၞာံ ၂၀၂၁ ဂိတုမေ စဵုကဵုသၞာံဏံ ဂိတုဂျာန္နဝါရဳဂှ် ဟိုတ်နူကံၚ်ဇြဳပၞာန်ကဵု ဂကောံသၟဝ်တဲဂမၠိုၚ် စံၚ်ယတ်ပလီုပလာ်ကၠုၚ်တုဲ သ္ၚိကောန်အရာပ် လၟိဟ်မွဲကိုဋ်မွဲဠက်ပြၚ် ဒးလီုဆောံလေၚ်အာလဝ်ရ။
မွဲလ္ပာ်ဂှ်ပၠန် ကံၚ်ဇြဳပၞာန် ကၠောန်ဗဒှ် ပေါဲရုဲမာဲဒဳမဝ်ကရေဇြဳဗော်ဇဳ ဗၠးၜးဗဗွဲဓဝ် ဗွဲမဗဗွဲကဵုလၟေၚ်ကမၠောန်အဓာန်ဂတ ၅ သာ်ဂှ်တုဲ အလဵုအသဳမမံက်ဂတဝ်ကၠုၚ်ဂှ် လှဲပြံၚ်အာကဵုတာလျိုၚ်ဏောၚ် သ္ဂးရ။
ဟိုတ်ဂှ်ရ ဂွံကၠောန်ဗဒှ်ပေါဲရုဲမာဲမာန် ညံၚ်အလုံဍုၚ်မွဲ ဂွံၜိုဟ်သြိုဟ်ညိၚ်ဝတ်ဂှ် ညးဍုၚ်ကွာန်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်ဂမၠိုၚ် သွက်ဂွံဘိုၚ်ရေၚ်တၠုၚ်ပ္တိတ်ကဵုဇြဟတ်အိုတ်ဂှ် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ပၞာန် ဖ္တိုက်ဖ္အောဝ်လဝ် ပ္ဍဲလိက်သဝဏ်ရ။
မေန်တာန်လွေန် ညးဒုၚ်တာလျိုၚ် ဇြဟတ်ရာမညဖေဝ်ဒရာခေတ်တၟိ NRFF ဂှ်တှ်ေ ဒပ်ပၞာန်မရပ်စပ်စကာဒၟံၚ်ညးဍုၚ်ကွာန်တံ အခိၚ်နွံပၟိက်မွဲဗီု အခိၚ်ဟွံမွဲပၟိက်မွဲဗီုဂှ် ဂွံကၠောန်ဗဒှ်ပေါဲရုဲမာဲမာန် သွက်ပရေၚ်ဟွံညိၚ်ဝတ် မက္တဵုဒှ်ဒၟံၚ် ဟိုတ်နူဍေံတံဂှ် ဖ္တိုက်ဖ္အောဝ်အာ ညးဍုၚ်ကွာန်တံမ္ဂးလေဝ် တၟေၚ်အာဟွံသေၚ်ပုဟ်ဂှ် ဟီုရ။
“ ဒပ်ပၞာန်ဂှ်တှ်ေ ညံၚ်အဝဵုဍေံဂွံတန်ကြန်ဂှ် ကၠောန်ဗဒှ်ပေါဲရုဲမာဲပ္တောံဏံတုဲ နွံပၟိက်တှ်ေမွဲဗီု ဟွံမွဲပၟိက်တှ်ေမွဲဗီု ဆက်ဆောံဒၟံၚ် လ္တူညးဍုၚ်ကွာန်တံဏောၚ်။ သီဒၟံၚ်အဝဵု မွဲဏှမွဲဏှ။ ဒပ်ပၞာန်ပြိုက်ဂစိုတ်ဒၟံၚ်ညးဍုၚ်ကွာန်တံ၊ ဒပ်ပၞာန် မဟီုကၠုၚ်လဝ် ဒပ်ပၞာန်ဂှ်ဟေၚ်ဒှ်အဓိကဏံဂှ် ဟိုတ်နူဍေံတံတုဲ ပရေၚ်ဟွံညိၚ်ဝတ် မက္တဵုဒှ်ဒၟံၚ်ဏံဂှ် ဖ္တိုက်ဖ္အောဝ်ညးဍုၚ်ကွာန်တံလေဝ် မုတၟေၚ်ကၠုၚ်ဟွံသေၚ်ပုဟ်ဂှ် မိက်ဂွံဟီုရ။ ဒပ်ပၞာန်ရပ်ဒက်သၟာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တံတုဲ စုတ်လဝ်ထံၚ်ဂှ် လ္တူနူပေါဲရုဲမာဲဒဳမဝ်ကရေဇြဳဗော်ဇဳ ဍေံတံမဟီုဒၟံၚ်ဂှ် ဂွံကၠောန်အာပေါဲရုဲမာဲပ္တောံရနွံဏောၚ်” သာ်ဝွံ သ္ဂးရ။
ပေါဲရုဲမာဲဂှ် စဳဇန်လဝ် သ္ဂောံကၠောန်ဗဒှ်အာ သၞာံဏံ ပ္ဍဲဂိတုဒဳဇြေမ်ဗာ ဟွံသေၚ်မ္ဂး သၞာံဂတ ပ္ဍဲဂိတုဂျာန္နဝါရဳတေံဂှ်တုဲ ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် လုပ်စိုပ်ပြိုၚ်ပ္ကာန်အာဂှ်တှ်ေ ပၠောပ်လဝ်စရၚ် ၅၃ ဗော်ရောၚ် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ပၞာန် ဟီုပ္တိတ်လဝ်ရ။
ဂကောံပၠန်ဂတးရပ်လွဟ်ဖျေံသ္ဇိုၚ်တွဵုရးဍုၚ်မန်ဂှ်တှ်ေ ဟိုတ်နူပေါဲရုဲမာဲတုဲ ညးစၞးဗော်လုပ်စိုပ်ပြိုၚ်အာတံကဵု အကြာဂကောံပၠန်ဂတးတံဂှ် ပဋိပက္ခတံ နွံကၠုၚ်မာန်ရောၚ် ဟီုလဝ်ကဵု ဌာန်ပရိုၚ်သြၚ်လောန်တိုၚ်(မ်) ရ။
ပရိုၚ်−သြၚ်လောန်တိုၚ်(မ်)
ဗီု−MOI