ဖာက၊ ဂျာန္နဝါရဳ (၁၂)
ကံၚ်ဇြဳပၞာန်သီအဝဵုဂှ် ၜိုန်ရလလောၚ်တြးလဝ် ဒေါအ်ပန်ပှော် အပ္ဍဲသၞာံ ၂၀၂၃ ဏံကီုလေဝ် ပွမဗ္တိုက်ဂြာတ်မခတိုဟ် နူကဵုတရဴကျာ ကုဌာန်ဂအုပ်ဂကောံရပ်လွဟ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ် (EAOs) တံဂှ်ကဵု ဒၞါဲဗ္ဒိုပ်ဒပ်တံဂှ် ကၠောန်သ္ပဒၟံၚ်အဆက်က်ရ။
တုဲကၠုၚ် ဂိတုဂျာန္နဝါရဳ (၉) ၜိုတ်ဇိုၚ်သဝ်တ္ၚဲ (၄) နာဍဳဂှ် ဒပ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန်တံ ဗ္တိုက်ဂြာတ်လတ် မခတိုဟ် နကဵုက္ၜၚ်ကျာပိဖ္ဍိုက် ကုဒပ်မဟာ (၂) KIA မၞုံပွိုၚ်ဍုၚ်တနာၚ် ကေုာံ ဗ္ဒိုပ်ဒပ် နူတမ်ဒပ် (၁၄) သီုကဵုပါလုပ် ဗ္ဒိုပ်ဒပ် မၞုံပ္ဍဲတမ်ဒပ်ၜါဒပ် နူဒပ်မဟာ (၉) ဒပ်ပၞာန်ဗၠးၜးကောန်ဂကူကချေၚ် (KIA) နူပွိုၚ်ဍုၚ်ဖာက၊ ပွိုၚ်ဍုၚ်ကချေၚ်တံဂှ်ရ။
သ္အာၚ်နူဂှ်ပၠန် ဂိတုဂျာန္နဝါရဳ (၁၀) ဇိုၚ်သဝ်တ္ၚဲ ပွဳပွူ ၜိုတ် (၄) နာဍဳကဝိုက်ဂှ်လေဝ် ဒပ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန် ဟိုတ်နူဗ္တိုက်ဂြာတ်လဝ် မခတိုဟ် နကဵုက္ၜၚ်ကျာ ကုဗ္ဒိုပ်ဌာန်ဂအုပ်ဝိတဝ်ရဳယ ဒပ်ပၠတရဴကောန်ဂကူချေၚ် (CNF) တံဂှ်ရ ကောန်ဂကောံဒပ် (၅) တၠ ဒးပြဟ်လလုဲအာလဝ်ရ။
က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ပၞာန် သ္ကိုပ်ပၞာန်ဇၞော်မေန်အံၚ်လှာၚ်ဂှ် သွက်ဂွံဒေါအ်ဒေၚ် ဖအောန်ဖျေံ ပွပကီုပရာပ်တံကဵု ပွမဗ္တိုက်ရပ်လွဟ်တံဂှ် နွံမံၚ်ပၟိက်ယျ ရဴဝွံ ဟီုဂးလဝ် ပ္ဍဲကဵုလိက်သဝဏ် တ္ၚဲတွဵုရးကချေၚ် မဒှ်ပ္ဍဲဂိတုဂျာန္နဝါရဳ (၁၀) တေံဂှ်ရ။
ဆ္ဂး လဟီုက္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ပၞာန်ကဵု တၚ်လလောၚ်တြး ဒေါအ်ပန်ပှော်တံဂှ်ဝွံ စေတနာဟွံဍာံတုဲ ဒှ်ဒၟံၚ်လဟီုမွဲဗီု ကလောန်မွဲဗီုဏောၚ်ဂှ် သၟာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဝှ်ကြံၚ်ဥူဖေတာန် ပါ်ပါဲလဝ်ရ။
“ ဣဏံဂှ် သရောပ်တုဲဒးဟီုမ္ဂး စေတနာဟွံဍာံ ကွေံကွေံပုဟ်၊ ဍေံတံ (စကစ) ဂှ် လဟီုမွဲဗီု ကမၠောန်မွဲဗီု စေတနာဟွံဍာံပုဟ်၊ ကတိဟွံဗိုန်ပုဟ်၊ အတိုၚ်ကတိဟွံကၠောန်ပုဟ်၊ ဇၞးဏောၚ်ထေၚ်မ္ဂး ဗီုဇၞးဂှ် ဂွံအခေါၚ်အရာတှ်ေ ဗီုဂွံဂှ် လေပ်ကၠောန်တဴ ဒမၠိရ၊ ဟီုမ္ဂး ဗီုတံဏံဂှ် လ္ပာ် EAO တံ သွက်ဂွံမံၚ်ကဵုသတိဂှ် နွံပၟိက်ရ၊ ဗီုကၠတအ် ဟွံစဖျုန်ပုဟ်ဟီုဂှ် ပိုယ်တံလေဝ် ပတှ်ေဣဏံ ဟွံဂွံပုဟ်လေဝ်၊ နကဵုဒ္ဂေတ်စရိုတ်ဍေံ အကာဲအရာဍေံလၟုဟ်ဂှ် ဗီုပြၚ်ဒပ်ပၞာန်ဗၟာဍေံတံ မကၠောန်တံဂှ် အခါလဵုမှ နကဵုလစွံစိုတ်သၠဲသၠဲလးလးဂှ် ဆက်ဆောံအာ လ္တူ EAO တံ ဟွံသေၚ်ပုဟ်၊ သွက်ဍေံတံ သ္ဂောံကလိဂွံအံၚ်ဇၞးဂှ်ရ ဟီုကြီုလဝ် ပေါဲသဳကၠဳတံ ပရေၚ်ဒေါအ်ပန်ပှော်တံ ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်တံကီုလေဝ် ဍာံဍာံတေံ နတဲဂှ် အရာတံဏံဝွံ ဒှ်ဆပြဝ လ္တူကျာဖအိုတ်ရ၊ အကာဲအရာ သ္ဂောံဂွံသွဟ်ဍာံမာန်ဂှ်လေဝ် ဟွံမွဲပုဟ်၊ ညံၚ်ဂွံဂွံဂှ်လေဝ် ဟွံသဳကၠဳပုဟ်” သာ်ဝွံ ညးသ္ဂးရ။
သ္အာၚ်နူဂှ်ပၠန် ထောံဖျေံမခတိုဟ် ကုဗ္ဒိုပ်ဌာန်ဂအုပ်တံဂှ်ဝွံ ညံၚ်က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်လ္ပာ်လ္တူဂမၠိုၚ် ဂွံပြဟ်လလုဲ ယဝ်ရကၠောန်မာန်မ္ဂး အပ္ဍဲဂကောံတံ ဇြဟတ်ဍိုန်စှ်ေအာဏောၚ် ကံၚ်ဇြဳပၞာန်တၟော်သာ်ဏံတုဲ ဒှ်သဘဴထောံလဝ်မခတိုဟ်ဏောၚ်ဂှ်လေဝ် ဥူဖေတာန် သ္ပလဝ်တၚ်စၟတ်ရ။
ကံၚ်ဇြဳပၞာန်ဂှ် မ္ၚးနူပရေၚ်ကိစ္စ စပ်ကဵုအုပ်ဓုပ် ကေုာံ ပရေၚ်စဵုဒၞါကၟိန်ဍုၚ်ဂှ် ပါဲနူကဵုအခိၚ်ဗ္တိုက် ပလာပ်ပထုဲဒွံဒး ကုယန္တယာ ပရေၚ်အုပ်ဓုပ် ကေုာံ ပရေၚ်ဂီုကၠီု အလဵုအသဳကၟိန်ဍုၚ်တုဲမ္ဂး ပွချဳဒရာၚ်ပရေၚ်ပၞာန်တံဂှ် ထပ်သၠုၚ်ပ္တိုန် ဒေါအ်ဒေၚ်အာ နူဂိတုဂျာန္နဝါရဳ (၁) စဵုကဵု ဂိတုဒဳဇြေမ်ဗာအိုတ် သၞာံ ၂၀၂၃ ဂှ်ရောၚ် ပ္ဍဲဂိတုဒဳဇြေမ်ဗာ (၃၁) တုဲကၠုၚ်တေံ လလောၚ်တြးလဝ်ရ။
ဗိုလ်ဇၞော်ဒပ်ကျာ CDM ဇြေတူအံၚ်ဂှ် ကံၚ်ဇြဳပၞာန် လလောၚ်တြး ပရေၚ်ဒေါအ်ပန်ပှော်ဂှ်ဝွံ သဳကၠဳဒၟံၚ်ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ် ကဵုဂကောံရပ်လွဟ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံတုဲ မွဲလ္ပာ်ပၠန်ဂှ် ကုဂကောံဟွံသဳကၠဳတံဂှ် ကဵုဇြဟတ်ဂရိုဟ်ဗ္တိုက်လဝ်ရောၚ် ပါ်ပါဲလဝ်ရ။
“ကံၚ်ဇြဳပၞာန် ဒေါအ်ပန်ပှော်ဂးတုဲ လလောၚ်တြးလဝ်ဂှ် မိက်ဂွံဖအောန်ဖျေံ ဇြဟတ်ဂရိုဟ်ဍုၚ်သ္အာၚ် ဟွံသေၚ်ပုဟ်၊ နကဵုဍေံတံ (စကစ) ဂှ် သွက်ဂွံဒေါအ်ပန်ပှော်မာန် ကုကောန်ဍုၚ်အရၚ် (EAO/ERO) တံဂှ် သဳကၠဳဒၟံၚ်၊ ကၠောန်ဒၟံၚ် လၟေၚ်ကမၠောန် ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်တံဂးတုဲ ဍေံတံ ဟီုရ၊ ဂကောံမဒှ်ဒၟံၚ် Align (မပ္ညဳဒၟံၚ်) ကုဍေံတံဂှ်လေဝ် ကော် ပ္ဍဲကဵုဒၞါဲ ဗီုကဵုနေဗျဳဒဝ်ဂှ်တုဲ သဳကၠဳဒၟံၚ် ကိစ္စပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ် ကုကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံဂးတုဲ ထ္ၜးစရ၊ မွဲလ္ပာ်ဂှ်ပၠန် ဂကောံဟွံပ္ညဳကဵုဍေံတံဂှ် ထောံလဝ်မခတိုဟ်၊ ကဵုဇြဟတ်ဂရိုဟ်၊ ဗ္တိုက်တံရ၊ ကၠောန်ဗီုတံဏံဂှ် အဲချိၚ်ခယျကေတ်ရ” သာ်ဝွံ ညးသ္ဂးရ။
ကြဴနူဒပ်ပၞာန်သီအဝဵုတုဲ ဒဵုကဵုအခိၚ်လၟုဟ် ဂကောံရပ်လွဟ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ် ထ္ပက်လဝ်စၟတ်တဲဒေါအ်ပန်ပှော်ကဵု ဂကောံရပ်လွဟ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ် ဟွံဂွံထ္ပက်လဝ်စၟတ်တဲ (၁၀) ဂကောံတံဝွံ ကၠောန်သ္ပလဝ် ပရေၚ်ဆဵုဂဗသဳကၠဳ ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ် ကုကံၚ်ဇြဳပၞာန် ဟွံအောန်နူကဵု (၂) ဝါရ။
ဂကောံဗၠးၜးကချေၚ် (KIO) ၊ ဒပ်ပၠတရဴကောန်ဂကူချေၚ် (CNF) ၊ ဗော်တောတက်ကောန်ဂကူကရေၚ်ဍာဲ (KNPP) ၊ ဒပ်ပၞာန်ကွးဘာ (ABSDF) ကေုာံ ဗော်သွးကောန်ဂကူကရေၚ် (KNU) တံဂှ် ဆက်က္တဵုဒှ်လဝ် ပေါဲဗ္တိုက် ကုဒပ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန်ရ။
ကံၚ်ဇြဳကဵုကသပ်ဂၞန်ကောန်ဂကူချေၚ် (ICNCC) ဂှ် ပွမဗ္တိုက်ထောံမခတိုဟ် နူကဵုတရဴကျာဂှ်ဝွံ ဒှ်ပြဝဟွံမွဲကဵုဓဝ်ဗ္စာရဏာတုဲ မွဲလ္ပာ်တေံ တၚ်ဟီုဂးထ္မံက်ပ္တိတ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန် ဒေါအ်ပန်ပှော် စဵုကဵု သၞာံ ၂၀၂၃ အိုတ်ဂှ်ဝွံ ဒှ်ဆအလီ သက်သက်ရောၚ်ဂှ် လလောၚ်ပ္တိတ်လဝ်ရ။
စပ်ကဵုဒပ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန် ဗ္တိုက်ဂြာတ်လဝ်မခတိုဟ် နကဵုက္ၜၚ်ကျာဂှ်တုဲ နူကဵုသြၚ်လောန်တိုၚ်(မ်) သွက်ဂွံသၟာန်သှ်ဆက်စၠောံ ကုညးမၞုံအခေါၚ်ဟီုဂး ဒပ်ပၠတရဴကောန်ဂကူချေၚ် (CNF) ကဵု ဂကောံဗၠးၜးကချေၚ် (KIO) တံဂှ် ဂ္စါန်လဝ်ကီုလေဝ် ဒုၚ်တဲသှ်ကဵုလဝ် ဟွံမွဲရ။
ပရိုၚ်−သြၚ်လောန်တိုၚ်(မ်)