အပ္ဍဲပေါဲဗ္တိုက်တံဂှ် ကံၚ်ဇြဳပၞာန် စွံစိုတ် ကုစမြိုၚ်လ္ပာ်အရာပ်တံ သာ်လဵုရော

လွိုၚ်ကဝ်၊ ဒဳဇြေမ်ဗာ ၂

ပ္ဍဲအရာပရေၚ်ပၞာန် ကံၚ်ဇြဳပၞာန် သရိုဟ်စှ်ေကၠုၚ်ဒၟံၚ် သိုက်က်ဂှ်ဝွံ အပ္ဍဲပေါဲဗ္တိုက်တံ ယဝ်ရဂကောံဒပ်ပၠန်ဂတးရပ်လွဟ်တံ လုပ်စိုပ်ဗ္တိုက်ကၠုၚ် နူကဵုစမြိုၚ်လ္ပာ်အရာပ်တံဂှ်မ္ဂး ပြံၚ်လှာဲအာ နဒဒှ်စမြိုၚ်စပ်ကဵုလ္ပာ်ပၞာန်တံဏောၚ်ဂှ် ဟီုပ္တိတ်ကၠုၚ်ရ။

အပ္ဍဲပေါဲဗ္တိုက် နူကဵုတွဵုရးကရေၚ်ဍာဲကဵု တွဵုရးရခေၚ်တံဂှ် ဂကောံဒပ်ပၠန်ဂတးဂမၠိုၚ်ဝွံ မ္ၚးနူကဵုစမြိုၚ်ညးဍုၚ်ကွာန်ပိုၚ်တံဂှ် ကေတ်စဵုဒၞါကဵု စမြိုၚ်ပရေၚ်ထတ်ယုက်၊ ပရေၚ်ပညာတံတုဲ ဗ္တိုက်ဒၟံၚ်ရောၚ် ညးမၞုံအခေါၚ်ဟီုဂး ကံၚ်ဇြဳပၞာန် သ္ကိုပ်ဗိုလ်ဇြဝ်မေန်ထောန် စောတ်စောဲလဝ်ရ။

ပ္ဍဲဂိတုနဝ်ဝေမ်ဗာ ၃၀ တေံ စပ်ကဵုလၟေၚ်ဒဒှ် ပေါဲဗ္တိုက်မက္တဵုဒှ်လဝ် ဗ္ဒါဲဘာတန်သၠုၚ် ဍုၚ်ပံက်တဝ် တွဵုရးရခေၚ်ဂှ်ကဵု ဗ္ဒါဲဘာတန်သၠုၚ် ဍုၚ်လွိုၚ်ကဝ် တွဵုရးကရေၚ်ဍာဲတံဂှ်တုဲ ဟီုဂးကၠုၚ်လဝ် လစွံစိုတ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန် စပ်ကဵုစမြိုၚ်လ္ပာ်အရာပ်တံရ။

လ္ဂောံကဵုသၞောဝ် ကေုာံ အကာဲအရာ စပ်ကဵုပရေၚ်ပၞာန်တံဂှ်တုဲ နကဵုဒပ်ပၞာန် ဒၞါဲမစၟတ်လဝ် စမြိုၚ်လ္ပာ်အရာပ်တံဂှ်ဝွံ လုကဴသၞတံ ဟွံပန်ဇကုတံမ္ဂး ဒှ်ဒၟံၚ်စမြိုၚ်လ္ပာ်အရာပ်ရဏောၚ်ဂှ် သ္ဂးရ။

ဆ္ဂး ယဝ်ရသၞတံ ပ္တဝ်ကၠုၚ် ကုဇကုတံတုဲ ပန်ပှော်ကၠုၚ်မ္ဂး ပြံၚ်လှာဲအာ နဒဒှ်စမြိုၚ်စပ်ကဵုလ္ပာ်ပၞာန်တံဏောၚ်ဂးတုဲ သ္ကိုပ်ဗိုလ်ဇြဝ်မေန်ထောန် ကဵုလဝ်သမ္တီ ဟီုဂးလဝ် ပ္ဍဲကဵုလိက်ပရိုၚ်တြးဝါဒဒပ်ပၞာန်တံရ။

ဗိုလ်ဇၞော် CDM လေန်ထက်အံၚ်ဂှ် နကဵုဒပ်ပၞာန် လုပ်စိုပ်ကေတ်ဒၞါဲ ပ္ဍဲကဵုစမြိုၚ် မဆေၚ်စပ်ကဵုညးဍုၚ်ကွာန်ဂမၠိုၚ်တံဂှ်တုဲ ကလေၚ်ပလီုပလာ်လဝ်ဂှ် မိက်ဂွံကၟာတ်လဒဵုတုဲ ဟီုကၠုၚ်လဝ်သာ်ဏံရောၚ်ဂှ် သ္ၚဳဂၠိပ်လဝ်ရ။

“အဓိကဂှ်တှ်ေ ပ္ဍဲလွိုၚ်ကဝ်ဂှ် ယဝ်ရရံၚ်အာ ရပ်ဂွံဂၠုဲပၞာန်တံဂှ်မ္ဂး ဒပ်ပၞာန်တံ ဖျေံလဝ်ဒပ် ပ္ဍဲကဵုတက္ကသိုလ်လွိုၚ်ကဝ်ဂှ်ဏောၚ်။ ပ္ဍဲကဵုဒၞါဲတၞဟ်ဟ်တံဂှ်လေဝ် တုပ်သာ်ဏံကီုရ။ လၟုဟ်မ္ဂး ကေတ်လဝ်ဒၞါဲ ပ္ဍဲကဵုဘာ၊ ပ္ဍဲကဵုဍုၚ်တံ၊ ပ္ဍဲကဵုဘာလကျာ်တံဂှ်ရ။ ပ္ဍဲကဵုပရေၚ်ဒဒှ် က္တဵုဒှ်လဝ် ဗွဲမဂၠိုၚ်ဂှ် ရပ်လဝ်မၞိဟ်တံ နကဵုဂအုံဗွဝ်တုဲ လၟေၚ်ဒဒှ်စၟဳတ်လဝ် ပ္ဍဲကဵုဘာလကျာ်တံ။ ရံၚ်အာလၟေၚ်ဒဒှ်တံဏံမ္ဂး ပ္ဍဲကဵုဗလးတိဏံဂှ် ဒပ်ပၞာန်ကေတ်လဝ်ဒၞါဲ ပ္ဍဲကဵုဒၞါဲဟွံဆေၚ်စပ်ကဵု ပေါဲပၞာန် မပ္တံကဵုဘာဗ္တောန်လိက်တံ၊ စမြိုၚ်ဘာသာတံဂှ် ဍေံတံရ ကေတ်လဝ်ဒၞါဲ။ တုဲပၠန် ဒၞါဲတံဏံဂှ် ဍေံတံရ ကလေၚ်ပလီုဏာပၠန်။ ဟိုတ်နူမိက်ဂွံကၟာတ်လဒဵုပြဝတံဏံတုဲ ဟီုဂးကၠုၚ်သာ်ဏံဂှ် နကဵုအဲ ညာတ်ရ” သာ်ဝွံ သ္ဂးရ။

အတိုၚ်လိက်ဒုၚ်စဳရေၚ် ဂကောံသုတေသန ညာန်လေန်တေတ် မလလောၚ်ပ္တိတ်လဝ် ပ္ဍဲဂိတုအံက်တဝ်ဗာတေံဂှ်မ္ဂး နူဂိတုဖေဖဝ်ဝါရဳ ၂၀၂၁ စဵုကဵုဂိတုအဝ်ဂါတ် သၞာံ ၂၀၂၃ ဂှ် ဟိုတ်နူပရေၚ်ဗ္တိုက်တရဴကျာ ကံၚ်ဇြဳပၞာန်တုဲ ရုၚ်ဂဥုဲ ၂၆ မ၊ ဘာဗ္တောန်လိက် ၅၄ မ ကေုာံ စမြိုၚ်သာသနာ ၈၆ မ ဒးလီုလာ်လဝ်တုဲ ကောန်အရာပ် ၆၈၀ ပြၚ် ဒးချိုတ်အာလဝ်ရ။

ကံၚ်ဇြဳပၞာန်ဝွံ အပ္ဍဲအခိၚ်သီအဝဵုဏံ ပ္ဍဲကဵုဒေသပရေၚ်ပၞာန်သ္ကာတ်မြဟ် ပၠန်ဂတးတဝ်စၞေဟ် ဂကောံဒပ်စဵုဒၞါညးဍုၚ်ကွာန်တံ ဇြဟတ်ခိုဟ်ဂှ် ဖျေံလဝ်ဒပ် ပ္ဍဲကဵုရုၚ်ဂဥုဲ၊ ဘာဗ္တောန်လိက် ကေုာံ ပ္ဍဲစမြိုၚ်ဘာသာတံ နွံလဝ်ရ။

ဆ္ဂး အခိၚ်သီအဝဵု ကြပ်ပေၚ်ပိသၞာံဂှ် ကောန်ဂကောံဒပ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန် မကျကၠုၚ်ဒၟံၚ်ပရေၚ် အပ္ဍဲပရေၚ်ပၞာန်ပေါဲဗ္တိုက်သီဍုၚ် ဂကောံဇြဟတ်ပၠန်ဂတးတံဂှ်ဝွံ စဖျေံကၠုၚ်ဒပ် ပ္ဍဲကဵုတက္ကသိုလ် ဘာဗ္တောန်လိက် လ္တူဍုၚ်တံဂှ်ရ။

ကိုဝ်ဗညာ ဒါရိုက်တာ ဂကောံအခေါၚ်အရာမၞိဟ်ကရေၚ်ဍာဲဂှ်လေဝ် ကံၚ်ဇြဳပၞာန်ဂှ် ကေတ်ဒၞါဲ ပ္ဍဲကဵုစမြိုၚ်မဆေၚ်စပ်ကဵု ညးဍုၚ်ကွာန်ဂမၠိုၚ်တံဂှ်တုဲ ဟိုတ်နူကၠောန်ကၠုၚ် နဒဒှ်ပၞာန်ဒုၚ်ဂှ်ရ လၟေၚ်ဒဒှ် ဒးဒုၚ်ဗ္တိုက်ပန်ပှော် နူကဵုလ္ပာ်ဂကောံဒပ်ပၠန်ဂတးတံ နွံလဝ်ဂှ် ဟီုကဵု ဌာန်ပရိုၚ်သြၚ်လောန်တိုၚ်(မ်) ရ။

“ကံၚ်ဇြဳပၞာန်ဂှ် ကေတ်ကၠုၚ်ဒၞါဲ ပ္ဍဲကဵုစမြိုၚ်ဘာသာ ပ္ဍဲဘာဗ္တောန်လိက်တံ ပ္ဍဲစမြိုၚ်အလဵုအသဳတံဂှ်တုဲ ကၠောန်ကၠုၚ် နဒဒှ်ပၞာန်ဒုၚ်ဂှ် နွံရ။ ချိုတ်ပၠိုတ်မွဲဂှ် ကံၚ်ဇြဳပၞာန် ဟိုတ်နူကၠောန်ကၠုၚ်ပၞာန်ဒုၚ် ပ္ဍဲကဵုစမြိုၚ်တံဏံဂှ်တုဲ လၟေၚ်ဒဒှ်လ္ၚဵု လ္ပာ်ပိုယ်တံ ဒးပန်ပှော်ဗ္တိုက် စမြိုၚ်တံဂှ် နွံရ။ ညအ်ဂှ် သာ်လဵုမှ ပါဲဟွံဗၠးပုဟ်။လ္ပာ်ပိုယ်တံ သ္ပပၞာန်ဒုၚ်သာ်ဏံတုဲ ဗ္တိုက်ဂှ် ဒဵုကဵုအခိၚ်လၟုဟ် ဟွံမွဲဏီပုဟ်” သာ်ဝွံ သ္ဂးရ။

စနူဂိတုနဝ်ဝေမ်ဗာ ၁၁ တုဲကၠုၚ်တေံတုဲ ပ္ဍဲပေါဲဗ္တိုက်အပ္ဍဲဍုၚ်လွိုၚ်ကဝ် မက္တဵုဒှ်လဝ်ဂှ် လ္ပာ်ဂကောံဇြဟတ်ပၠန်ဂတးတံ ဟွံဗ္တိုက်လဝ် ကုဂကောံဒပ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန် မလုပ်စိုပ်ဖျေံလဝ်ဒပ် အပ္ဍဲတက္ကသိုလ်တံ ပိုတ်တ်မွဲသာ် ကဵုပစူအလာံဗုတုဲ ရပ်ဒက်လဝ် နဒဒှ်ဂၠုဲပၞာန်ရ။

အတိုၚ်တၚ်နၚ် ဂကောံဇြဟတ်ညးဍုၚ်ကွာန်ကရေၚ်ဍာဲ တောတက်တံဂှ်မ္ဂး နူစဒပ်ပၞာန်သီအဝဵု စဵုကဵုဂိတုနဝ်ဝေမ်ဗာ ၃၀ သၞာံဏံ ပ္ဍဲကရေၚ်ဍာဲ ဟိုတ်နူပရေၚ်ဗ္တိုက် ဒပ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန်တံတုဲ စမြိုၚ်သာသနာ ၄၀ ပြၚ်၊ ဘာဗ္တောန်လိက် ၂၀ ၊ သ္ၚိဌာန် ၂၁၉၀ ပြၚ် ကေုာံ ရုၚ်ဂဥုဲ၊ ဗ္ဒမ်ဂဥုဲ ၁၄ မ လီုလာ်အာလဝ်ဂှ် ပ္ဍဲဂိတုဒဳဇြေမ်ဗာ ၁ တေံ လလောၚ်ပ္တိတ်လဝ်ရ။

ရံၚ်အာပေါဲဗ္တိုက် အပ္ဍဲဒေသ မက္တဵုဒှ်လဝ် ပြဟ်ဟ်ဏံဂှ်မ္ဂး ကံၚ်ဇြဳပၞာန်ဝွံ ကၠောန်သ္ပဗ္တိုက်ကၠုၚ် နကဵုက္ၜၚ်ကျာ ကုဘာဗ္တောန်လိက်၊ စမြိုၚ်သာသနာ၊ ရုၚ်ဂဥုဲ ဗ္ဒမ်ဂဥုဲ ကေုာံ သ္ၚိဒၟံၚ်ကောန်အရာပ်တံ တီတီဂှ် အကာဲအရာဗလးတိတံ ထ္မံက်ထ္ၜးဒၟံၚ်ရ။

အတိုၚ်လိက်ဒုၚ်စဳဗရၚ် ဂကောံဂၠိုက်ဂၠါဲစၟဳတ်ဗၠးၜးစပ်ကဵုဍုၚ်ဗၟာ (IIMM) ဂှ်မ္ဂး ဒပ်ပၞာန်ဗၟာဝွံ ဒၞါဲပွန်ကောန်အရာပ် ညံၚ်ရဴဘာဗ္တောန်လိက် ကေုာံ ဘာလကျာ်တံဂှ် ထ္ၜးဟိုတ် နဒဒှ်ပွန်သၞတံတုဲ ဗ္တိုက်လဝ် နူကဵုတရဴကျာဂှ် ဂွံလဝ် သက်သဳသာဓကဗွဲမဂၠိုၚ်ဂၠေၚ်ရောၚ် ပ္ဍဲဂိတုအဝ်ဂါတ် သတ္တာဟဒုတိယတေံ လလောၚ်ပ္တိတ်လဝ်ရ။

ပရိုၚ်−သြၚ်လောန်တိုၚ်(မ်)

ဗီု−Getty Image