မတ်မလီု၊ သေပ်တေမ်ဗာ (၁၂)
ပ္ဍဲကဵု “The Diti Dialogue Forum 2022” မကၠောန်ဗဒှ်လဝ် ပ္ဍဲဍုၚ်တဳမဝ်ဗၟံက်ဂှ် ဟိုတ်နူကဵုလဝ်အခေါၚ်တိုန်စိုပ် ကံၚ်ဇြဳပၞာန်သီအဝဵု သ္ပစၞး ကံၚ်ဇြဳပရိုၚ်မဳဒဳယျာကၟိန်ဍုၚ်ဗမာဂှ်ရ ဂကောံပရိုၚ်မဳဒဳယျာ မဗၠးၜး (၃၃) ဂကောံတံ ဒစဵုဒစးလဝ်ရ။
ပ္ဍဲဂိတုအဝ်ဂါတ် (၂၅) ကဵု (၂၆) တုဲကၠုၚ်တေံ ပ္ဍဲကဵုပေါဲမကၠောန်ဗဒှ်လဝ် နကဵုက္ဍိုပ်လိက် ပွမကော်ဆဴမဳဒဳယျာ ပ္ဍဲကၟိန်ဍုၚ်တဳမဝ်ဗၟံက်တံဂှ် ကောန်ဥူသဵုတုၚ် မဒှ်ကောန်ရဲဒပ်ပၞာန်ဂှ်ဝွံ တိုန်စိုပ်ဗှ်လဝ်လိက်စံၚ် နဒဒှ်ကောန်ဂကောံ ကံၚ်ဇြဳပရိုၚ်မဳဒဳယျာ ကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာရ။
ဥူဨဆာန် ညးမဗှ်လိက်စံၚ် နဒဒှ်ကောန်ဂကောံ ကံၚ်ဇြဳပရိုၚ်မဳဒဳယျာကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာဂှ်ဝွံ ဟီုဂးလဝ် နကဵုက္ဍိုပ် ပွမကော်ဆဴမဳဒဳယျာ ကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာတံတုဲ အရာညးမဟီုဒၟံၚ်တံဂှ်ဝွံ သက်သဳဟွံမွဲ ဟီုဂးဒၟံၚ် ကြာန်န်ရောၚ်ဂှ် သ္ကိုပ်ညးဒါန်လိက် Karen Information Center (KIC) နာန်ဖအ်ဂေ ဟီုလဝ်ဗီုဏံရ။
“သၟာပရိုၚ်မဳဒဳယျာဟွံသေၚ်ဂှ် ပါဲနူပရေၚ်လလောၚ်ပရိုၚ် ကံၚ်ဇြဳပၞာန်တုဲ မဳဒဳယျာမသှ်ေဒၟံၚ်တံ ချူဒၟံၚ်ပရိုၚ်ဗၠေတ်ရောၚ် စောတ်စောဲတုဲ သက်သဳဟွံမွဲ တၚ်နၚ်ခိုၚ်ၚ်ကၠိုက်က်ဟွံထ္ၜးမွဲသာ် ဟီုဒၟံၚ်ကြာန်န်ရ၊ ဣဏံရ အာပရးဒၟံၚ် ပရိုၚ်ဗၠေတ် ကုမဳဒဳယျာဍုၚ်သ္အာၚ်တံဂှ် မိက်ဂွံစၟတ်ကေတ်ရ” သာ်ဝွံ ဟီုရ။
သ္အာၚ်နူဂှ်ပၠန် ကံၚ်ဇြဳမဳဒဳယျာကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာ သၟဝ်တဲကံၚ်ဇြဳပၞာန်ဝွံ ဒှ်ကံၚ်ဇြဳမဳဒဳယျာ ဟွံလုပ်သၞောဝ် ကဵုပရိုၚ်ဍာံဍာံ ကုညးဍုၚ်ကွာန်တံ ဟွံမာန်ရဂှ် ညးဟီုလဝ်ဏီရ။
ဂလာန်လဟီု ဥူဨဆာန်ဂှ်ဝွံ ပရေၚ်ပၞာန်သီအဝဵုဂှ် ဒှ်ဗဗွဲဓဝ်တုဲ မဳဒဳယျာကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာ မဗၠးၜးတံ ပတိုန်ထ္ၜးဒၟံၚ်ပရိုၚ်တံဂှ်ဝွံ ဒှ်ပရိုၚ်ပ္တောံ၊ ပရိုၚ်ဗၠေတ်တံတုဲ ညံၚ်အကာဲအရာကၟိန်ဍုၚ် ဂွံသာပရေံကၠုၚ်ဂှ် ကၠောန်သ္ပဒၟံၚ်တုဲ ဒုၚ်သ္ဇိုၚ်ကဵု တၚ်နၚ်ဟွံဍာံပြတံတုဲ ကၠောန်သ္ပဟီုဂးလဝ် ကြာန်န်ရောၚ်ဂှ် ဂကောံမဳဒဳယျာဗၠးၜးတံ လလောၚ်ပ္တိတ်လဝ်ရ။
“ဍေံဟီုဏာဖအိုတ်ဂှ် ပရူအခက်အခုဲ ပရိုၚ်မဳဒဳယျာတံ ဟွံသေၚ်တုဲ ကုအခက်အခုဲကံၚ်ဇြဳပၞာန်တံဂှ် ဟီုဂးဏာလဝ် နကဵုတၚ်နၚ်ဗၠေတ်တ်၊ တၚ်နၚ်ပ္တောံတံရ” ဂှ် သ္ကိုပ်ညးဒါန်လိက် Mizzima Media ဥူသဵုမျေတ် ဟီုကဵု ဌာန်ပရိုၚ်သြၚ်လောန်တိုၚ်(မ်) ရ။
လိက်စံၚ်ဂှ်ဝွံ ထ္မံက်ထ္ၜးလဝ် အကာဲအရာဒတူလိုၚ် ပရိုၚ်မဳဒဳယျာ မဗၠးၜး၊ အကာဲအရာအခေါၚ်ပရိုၚ်ဗၠးၜး နူကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာတံဂှ် ဟွံမွဲတုဲ တြးလဝ်အရေဝ်ပရိုၚ် ဂလာန်ကံၚ်ဇြဳပၞာန် မဟွံဍာံပြတံရဂှ် သ္ဂးလဝ်ရ။
ကံၚ်ဇြဳပရိုၚ်မဳဒဳယျာ ကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာတံဝွံ ကြဴနူဒပ်ပၞာန်သီအဝဵုတုဲဂှ် တၚ်နၚ်ပရိုၚ်နူဗလးတိ မဍာံပြချိုတ်ပၠိုတ်ခိုၚ်ကၠိုက် နူတွဵုရး ကေုာံ ရးဒေသဇၞော်တံကဵု ပွမဝးပ္ကဝ်အခေါၚ်အရာမၞိဟ် စပ်ကဵုစိုတ်၊ခန္ဓကာယ ညးဍုၚ်ကွာန်တံ မဒးဆေၚ်ဒၟံၚ်မုက်တံဂှ် သ္ပလဝ်မၛ္ဇဟ်တုဲ ပ္ဍဲဖိုဝ်ရာမ်မဳဒဳယျာ မကၠောန်သ္ပလဝ် ပ္ဍဲဍုၚ်တဳမဝ်ဗၟံက်ဂှ် ပ္တိုန်ထ္ၜးလဝ် နကဵုက္ဍိုပ်လိက် ပွမကော်ဆဴမဳဒဳယျာဗၟာတံဂှ်ဝွံ ပရးဒၟံၚ်ပရိုၚ်ဗၠေတ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန် ကုပရိုၚ်မဳဒဳယျာကၟိန်ဍုၚ်သ္အာၚ်တံရောၚ်ဂှ် ထံက်ထ္ၜးလဝ်ရ။
“နကဵုဂကောံပရိုၚ်မဳဒဳယျာ ကၟိန်ဍုၚ်သ္အာၚ်တံလေဝ် မၞိဟ်ဍာံဒၞါဲဍာံ ဟွံသေၚ် ပွမကော်ဘိက်ဒၟံၚ်တံဂှ် နွံပၟိက်ဒးစွံသတိဗွဲတၟေၚ်တုဲ ညးသ္ပစၞး ဗွိုၚ်မဳဒဳယျာကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာ ဍာံဍာံပြပြတံဂှ် ရုဲစှ်ချိုတ်တ်ပၠိုတ်တ်တုဲ ထေက်ကဵုဒးကော်ဘိက်ရ၊ ဒဒှ်မကော်ဘိက်ထောံ ပူဂဵု နူကဵုဂကောံမသ္ကဵုလီုလာ်ကၠေံ သဗ္ဗအိုဿီု အလုံကၟိန်ဍုၚ်တုဲ ဝးပ္ကဝ်ဒၟံၚ်အခေါၚ်အရာမၞိဟ် ညးဍုၚ်ကွာန်တံဂှ်ဝွံ ပ္ဍဲကဵုတၚ်ကော်ဆဴမဳဒဳယျာကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာတံဂှ် ဒှ်တဴမွဲတၚ်ရဂှ် မိက်ဂွံဟီုရ” သာ်ဝွံ သ္ကိုပ်ညးဒါန်လိက် Karen Information Center (KIC) နာန်ဖအ်ဂေ ဟီုကဵု ဌာန်ပရိုၚ်သြၚ်လောန်တိုၚ်(မ်) ရ။
နကဵုဂကောံမဳဒဳယျာ မဗၠးၜးတံဂှ် သွက်ဂွံဗ္တိုက်ပလီု ပရိုၚ်ဗၠေတ် ကေုာံ ပရိုၚ်ဗဒှ်ကေတ် နူကဵုကံၚ်ဇြဳပၞာန်သီအဝဵုတံ မတြးဒၟံၚ်ဂှ်ဝွံ အစဳဇန်သွက်ဂွံပံၚ်တောဲ ကဵုကံၚ်ဇြဳပရိုၚ်မဳဒဳယျာ ကၟိန်ဍုၚ်အာယှဒိုဟ်အဂၞဲတံ နွံတုဲ သွက်ဂွံကဵု အထံက်အပၚ်သွက်ဏံဂှ်လေဝ် အာတ်မိက်လဝ်ရ။
ကောန်ဂကောံ သၟာပရိုၚ်မဳဒဳယျာကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာ (၂၇) တၠ မရုဲစှ်ပ္တိုန်လဝ် နကဵုဆန္ဒညးဂမၠိုၚ်တံဂှ်ဝွံ ဟိုတ်နူကၠောန်သ္ပ အတိုၚ်ပၟိက် ကံၚ်ဇြဳပၞာန်ဟွံမာန်တုဲ နူကဵုဂိတုဖေဖဝ်ဝါရဳ သၞာံ ၂၀၂၁ တေံ နုက်တိတ်လဝ် မွဲအခိၚ်ဓဝ်တုဲ ထ္မံက်ထ္ၜးလဝ် အကာဲအရာဟွံသၟဟ်ရထ သွက်ဂွံဆက်ကၠောန်သ္ပ မပ္တံကဵု စဵုဒၞါအခေါၚ်ဗၠးၜးပရိုၚ်တံ၊ ထိၚ်ဒက်သၞောတ်ဗ္ၜတ် ဒ္ဂေတ်ဝတ်မဳဒဳယျာတံ ကေုာံ တာလျိုၚ်မၚ်မွဲစဵုဒၞါ သၟာပရိုၚ်ညးကၠောန်မွဲစွံတံ ဒှ်တမ်ရ။
ဂကောံမဳဒဳယျာမဗၠးၜး နူကဵုကၟိန်ဍုၚ်သ္အာၚ်တံ၊ အ္စာပရိုၚ်တံ ကေုာံ ကံၚ်ဇြဳမဳဒဳယျာတံ သွက်ဂွံထံက်ပၚ်ဒတူလိုၚ်ကဵု အခေါၚ်ဗၠးၜးမဳဒဳယျာ ဂကောံပရိုၚ်မဳဒဳယျာ ကၟိန်ဍုၚ်ဗမာ မဗၠးၜးတံကီု၊ ပွမဂ္စါန်ဒၟံၚ် ညံၚ်သ္ဂောံဂွံဒဳမဝ်ကရေဇြဳ ကေုာံ ညံၚ်ကၟိန်ဍုၚ်ပံၚ်ကောံဖေဝ်ဒရာ ဂွံမံက်ဂတဝ်တံဂှ်လေဝ် အာတ်မိက်လဝ်ရ။
ဗွဲကြဴဒပ်ပၞာန်သီအဝဵု ကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာတုဲဂှ် ပွမရုပ်သီလာၚ်ဇြေန်ကမၠောန် ဂကောံပရိုၚ်မဳဒဳယျာ မဗၠးၜး (၁၁) ဂကောံတံကီု တၚ်ထ္ၜးဟိုတ် ပြာပြာကတ်တ်ဟွံမွဲမွဲသာ် ပွမရပ်ဒက်ပျဲပျာံ အ္စာပရိုၚ် (၁၄၀) ပြၚ်တံကီုဂှ်တုဲ အ္စာပရိုၚ် (၄) တၠ ဒးချိုတ်အာလဝ်ရ။
ပရိုၚ်−သြၚ်လောန်တိုၚ်(မ်)