မတ်မလီု၊ မေ ၃၀
ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ဍုၚ်ဗၟာ ထ္ပက်စှ်ေကၠုၚ်ဒၟံၚ် အခိၚ်ပရေၚ်ပၞာန်သီအဝဵုဏံဂှ်ဝွံ ဟိုတ်နူကံၚ်ဇြဳပၞာန် ဂလိုၚ်ပ္တိုန်ခရိတ်အရပ်စပ်ပၞာန်ကီု သီုကဵုမူဝါဒဗၠေတ်တ်တံဂှ်တုဲ အလုံသွာၚ်ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်မွဲ သရိုဟ်စှ်ေအာမာန်ရောၚ် တၠပညာပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်တံ ကဵုလဝ်သတိရ။
ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ဍုၚ်ဗၟာ အရာဟွံချိုတ်ပၠိုတ် က္တဵုဒှ်ဒၟံၚ်တုဲ မထ္ပက်စှ်ေဒၟံၚ် ဇၞော်ကဵုဇြဟတ်ဂှ်ဝွံ သီုကဵုနွံပၟိက်ကၠုၚ် သြန်ဒဝ်ဠာ ဂၠိုၚ်ကၠုၚ်ဂှ် ၚုဟ်မးသြန်ဗၟာလေဝ် စှ်ေကၠုၚ်အဆက်က်တုဲ ဒးဆေၚ်ဒၟံၚ်မုက်ကဵု အကာဲအရာဟွံကေၚ်ဂဗမွဲလှ်ေ မွဲဒမြိပ်ပ္ဍဲဝၚ်တံဂှ်ရ။
အပ္ဍဲဂိတုမေဏံ ၚုဟ်ဒဝ်ဠာ သၠုၚ်တိုန်ကၠုၚ်ဒၟံၚ်သိုက်က်ဂှ်ဝွံ ဂိတုမေ ၂၉ ဂှ် မွဲဒဝ်ဠာ ၚုဟ်တိုန်ကၠုၚ် စဵုကဵု ၄၅၀၀ ဒ္ကေဝ်ပြၚ်တုဲ ၚုဟ်ထဝ်အပ္ဍဲဍုၚ်ဂှ်လေဝ် ၚုဟ်ထ္ပက်တိုန်ကၠုၚ်ဒၟံၚ် စဵုကဵု ၅၇ ကိုဋ်ဒ္ကေဝ်ပြၚ်ရ။
ၚုဟ်ဒဝ်ဠာ သၠုၚ်တိုန်ကၠုၚ်ဂှ်ဝွံ လ္ပာ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန် ဟွံပ္တိတ်သွံကဵုဒဝ်ဠာကီု၊ အပ္ဍဲဍုၚ် နွံပၟိက်ကုဒဝ်ဠာ ဂၠိုၚ်တိုန်ကၠုၚ်ကီု၊ နူကဏ္ဍဗၞိက်ပလံၚ်ဂှ် ကလိဂွံသြန်ဍုၚ်သ္အာၚ် အောန်စှ်ေကၠုၚ်တီတီတံ မဒှ်ရောၚ်ဂှ် တၠပညာပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်တံ ထံက်ထ္ၜးလဝ်ရ။
တၠပညာပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်မွဲတၠဂှ် ၚုဟ်မးသြန်ဗၟာ စှ်ေကၠုၚ်အဆက်က်တုဲ ၚုဟ်ဒဝ်ဠာ သၠုၚ်တိုန်ကၠုၚ်ဂှ်ဝွံ ဟိုတ်နူမူဝါဒကံၚ်ဇြဳပၞာန် ဗၠေတ်တ်တံရောၚ် မဒှ်တုဲ အလုံသွာၚ်ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ဍုၚ်ဗၟာမွဲ ဒတုံဒၟံၚ်ဗြံၚ်ယျဂှ် ဟီုကဵု ဌာန်ပရိုၚ်သြၚ်လောန်တိုၚ်(မ်) ရ။
“အဓိကဂှ်တှ်ေ ဒၟါနူမူဝါဒဗၠေတ်တ်တံရဏောၚ်။ ဍေံတံ (စကစ) ကၟာတ်ထောံ ဒဝ်ဠာ ညံၚ်ဂွိုအ်တိတ်မ္ဂး ပြေပြံၚ်ဏောၚ်ဂှ် ထေၚ်ဒၟံၚ်။ ဍာံဍာံဂှ် ညံၚ်ဂွိုအ်တိတ် ဒးကၟာတ်ဟွံသေၚ်ပုဟ်။ ညံၚ်ဂွံလုပ်ဂၠိုၚ်ၚ် ဒးကဵုမက်ဂၠက်ဏောၚ်။ ကၠာတေံလေဝ် ကေၚ်ဟီုမံၚ်ရ။ အာကၟာတ် ဗၞိက်ပလံၚ်တံဏံကီု၊ အာပတ်ကအ် သၟာဗၞိက်ပလံၚ်တံဂှ် နူကဵုဏံဂှ် စဗၠေတ်အာယျ။ အေ ဂှ်တှ်ေ ၚုဟ်မးသြန်စှ်ေ အဓိကဂှ် ဟိုတ်နူမူဝါဒဗၠေတ်တ်တံဏံ အကာဲအရာဂှ်တှ်ေ ဗီုဟီုနူကၠၚ်ဂှ်ရ ဒတုံဒၟံၚ်ဗြံၚ်ယျ။ ဗီုလဵုဂွံဟံၚ်ရဂှ် ဒးချပ်ရဏောၚ်” သာ်ဝွံ သ္ဂးရ။
သ္အာၚ်နူဂှ်ပၠန် ၚုဟ်ဒဝ်ဠာလၟုဟ် သၠုၚ်တိုန်ကၠုၚ်ဂှ်ဝွံ သွက်ကမၠောန်ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်အပ္ဍဲဍုၚ်ဂှ် ပရေၚ်ဇီုကပိုက်ဇၞော်ဒၟံၚ်တုဲ ယဝ်ရထိၚ်ဒက် ဗွဲမပြဟ်ဟွံမာန်မ္ဂး ကမၠောန်ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်တံလေဝ် သရိုဟ်စှ်ေအာ မြက်ဇက်ကၠုၚ်ဏောၚ်ဂှ် ညးဆက်ဟီုရ။
တၠပညာပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်မွဲတၠဂှ်လေဝ် အခိၚ်လၟုဟ် လ္ပာ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန် ဟွံကဵုလဝ်အခေါၚ်သွံရာန် သြန်ဍုၚ်သ္အာၚ်တံ ဗွဲမဗၠးၜးဂှ်ရ ဗွဝ်ဖျာကၠေံတုဲ ဒးဂဗဒၟံၚ်ကဵုအကာဲအရာ ၚုဟ်ဗၞိက်ဖျာ သၠုၚ်တိုန်ကၠုၚ် ကဵုဆဏောၚ်ဂှ် ဟီုရ။
“အကာဲအရာတိုန်ကၠုၚ်ဂှ်တှ်ေ အဓိကဂှ် ဍေံတံ (စကစ) ကလေံထောံလဝ် ဗွဝ်ဖျာရ။ သြန်ဍုၚ်သ္အာၚ်ဟီုဂှ်လေဝ် ဒၞါဲလှာဲလှုဲ သွံကဵုဒၟံၚ်ၚုဟ် ဂၠိုၚ်နူကဵုၚုဟ်ဍေံတံခုတ်လဝ်တံသီုဖအိုတ်ဂှ် ကၟာတ်ထောံအိုတ်ရ။ လၟုဟ်လေဝ် စပ်ကဵုထဝ်တုဲ သွံဂၠိုၚ်နူဏံဟွံဂွံ ခုတ်ပ္တန်ထောံတုဲ ဗွဝ်ဖျာဂှ် ကလေံအာဟဂှ်ရ။ ဗွဝ်ဖျာကၠေံတုဲ ပရေၚ်ဇီုကပိုက်ဂှ်တှ်ေ ၚုဟ်ပဵုတိုန်ဏောၚ်။ ဟိုတ်နူသြန်ဖောဝ်တုဲ တိုန်ကၠုၚ်ဟီုတှ်ေ ညအ်ဂှ် ကပေါတ်သီုဖအိုတ် ပါအာဏောၚ်၊ ဒဝ်ဠာဂှ်တှ်ေ ပြသၞာနွံဒၟံၚ်” သာ်ဝွံ သ္ဂးရ။
ၚုဟ်ဒဝ်ဠာ ဆက်သၠုၚ်တိုန်ဒၟံၚ်ဂှ်ရ ကမၠောန်အပ္ဍဲဍုၚ်လ္ၚဵု ဂွံဂေတ်ဂြိပ် ဍာ်ဇမၠိၚ်ဂှ် ဝါတ်ဂါတ်ကၠုၚ်တုဲ ဒးဒေါအ်ဇူကမၠောန်ကီု၊ ဖအောန်ဖျေံကၠုၚ်တံ နွံကၠုၚ်ဂှ်ရ ဇီုကပိုက်ကဵုပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ကၟိန်ဍုၚ်တုဲ စဵုကဵုအကာဲအရာ GDP စှ်ေကၠုၚ်မာန် နွံဒၟံၚ်ရောၚ် ဂွံတီကေတ်ရ။
အတိုၚ်ဂလာန် တၠပညာပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်တံဂှ်မ္ဂး ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ဍုၚ်ဗၟာစှ်ေဂှ်ဝွံ ဟိုတ်နူပေါဲဗ္တိုက်တုဲ ပရေၚ်သွံရာန်ဗၞိက်ပယျဵု စှ်ေကၠုၚ်ကီု၊ ပရေၚ်ဓလိုက်တမ်ရိုဟ်ဍုၚ်သ္အာၚ် လုပ်စိုပ် အောန်စှ်ေကၠုၚ်ကီု၊ လ္ပာ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန် ဟွံပ္တိတ်သွံကဵုဒဝ်ဠာကီု၊ ပံက်ကဵုတန်ဗ္တောန်ကွတ်ပၞာန်တံဂှ်ကီု၊ ဟိုတ်နူဂလိုၚ်ပ္တိုန်ခရိတ်အရပ်စပ်ပၞာန်တံဂှ် မဒှ်ရောၚ် ထံက်ထ္ၜးလဝ်ရ။
တိုက်သြန်ဂၠးတိဂှ်လေဝ် အပ္ဍဲကာလသီအဝဵုဏံ အကာဲအရာပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ဍုၚ်ဗၟာဝွံ ဒမြိပ်တောတက် သ္ဇက်သ္ဂောံဂွံဇြဟတ် ဟွံမွဲ စှ်ေဒၟံၚ်ဏီဏောၚ်တုဲ စဵုကဵုသၞာံ ၂၀၂၅ ကၠုၚ်စိုပ်ဏံဂှ် ဟွံချိုတ်ပၠိုတ်ဏီပုဟ်ဂှ် ကဵုလဝ်သတိရ။
အတိုၚ်ဌာနသုတေသန မူဝါဒစၞစသုၚ်ဍုၚ်သ္အာၚ် IFPRI ကံက်ကပှ်လဝ်တၚ်နၚ်ဂှ်မ္ဂး ဂြောဝ်ဂတာပ္ဍဲဍုၚ်ဗၟာ ၄၀ တၟံကၠံဂှ်ဝွံ သြန်လုပ်စှ်ေဒၟံၚ် နူကဵုကၠာတေံတုဲ အကာဲအရာပရေၚ်ပိုန်ဒြပ် သာပရေံကၠုၚ်တုဲ အရာဟွံညိၚ်ဝတ် သွက်အနာဂတ်တေံ ဂၠိုၚ်ကၠုၚ်ဂှ် ကၞောတ်သၞာံတုဲကၠုၚ်တေံ လလောၚ်ပ္တိတ်လဝ်ရ။
ဂကောံထံၚ်ပရိုၚ်ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ် ဖျေံသ္ဇိုၚ်လာန်ဒါန် EIU ဂှ် အပ္ဍဲကာလသီအဝဵုဏံ ကရောံပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ဍုၚ်ဗမာ စှ်ေကၠုၚ်ဂှ် အသိၚ်အလိုန်ၚုဟ်မးသြန်ဍုၚ်ဗမာစှ်ေ ဇၞော်ဒၟံၚ်တုဲ သြန်ဒ္ကေဝ်ဗၟာ ၚုဟ်မးစှ်ေကၠုၚ်ဂှ် ၆၀ တၟံကၠံပြၚ် နွံဒၟံၚ်ယျရောၚ် သၞာံတုဲကၠုၚ် ဂိတုဒဳဇြေမ်ဗာ ၁၃ တေံ လလောၚ်ပ္တိတ်လဝ် လိက်ဒုၚ်စဳရေၚ်ရ။
ပရိုၚ်−သြၚ်လောန်တိုၚ်(မ်)
ဗီု−CJ