မတ်မလီု၊ ဖေဖဝ်ဝါရဳ ၁၅
သၞောတ်တၠအဝဵုပၞာန် ညံၚ်သ္ဂောံကျဟုံဗြမ်ဂှ် ဂ္စါန်အာတုဲ အတိုၚ်တၚ်ရန်တၟံလဝ် တိုၚ်ပ္ကဴပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်မန် မၞုံကဵုအခေါၚ်အရာတုပ်သၟဟ် ကေုာံ အခေါၚ်ဖန်ဖက်ကံကုသဵုဇကုဇကု ညံၚ်သ္ဂောံမံက်တိုန်မာန်ဂှ် ဂိုတ်ဂ္စါန်လွဳပရာအာဏောၚ်ဂှ် ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ AD ဟီုရ။
ပ္ဍဲအရာပ္တိတ်ဇြဟတ်သာ်ဏံဂှ် ပံၚ်တောဲကဵု ကောန်ဍုၚ်အရၚ်ဘဝတုပ်တအ် ကေုာံ ဂကောံဇြဟတ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳတအ်ဏောၚ်ဂှ် လလောၚ်ပ္တိတ်ကၠုၚ်လစွံစိုတ် ပ္ဍဲတ္ၚဲဒက်ပ္တန်ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ ဗ္တိုက်သရိုဟ်တၠအဝဵုပၞာန် NMSP AD ပေၚ်မွဲသၞာံ ပ္ဍဲဂိတုဖေဖဝ်ဝါရဳ ၁၄ ဂှ်ရ။
ဒပ်ပၞာန် သ္ပစၞးဂကူမန် မွဲဒပ် ညံၚ်သ္ဂောံမံက်တိုန်ကီု၊ ဆိုက်ဗ္ဒက်အာ နနဲတွဵုရးဇြဟတ်ခိုဟ်မှ ကၟိန်ဍုၚ်ပံၚ်ကောံဇြဟတ်ခိုဟ်တုဲ ညံၚ်သ္ဂောံဒက်ပ္တန်ကၟိန်ဍုၚ်ဖေဝ်ဒရာဂှ် ဂ္စါန်ရေၚ်တၠုၚ်အာဏောၚ်ဂှ် သ္ဂးရ။
နာဲဂံၚ်သကာ ညးမၞုံအခေါၚ်ဟီုဂး ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ AD ဂှ်တှ်ေ ပ္တိတ်ဒၟံၚ်ဇြဟတ် ညံၚ်ဇြဟတ်ပၠန်ဂတးမန်တံ ဂွံဒှ်မွဲဂှ်တုဲ အပ္ဍဲသၞာံဏံ ရုပ်ရဴဂွံမံက်ကၠုၚ်နွံဂှ် ဟီုကဵု ဌာန်ပရိုၚ်သြၚ်လောန်တိုၚ်(မ်) ရ။
“ပံၚ်တောဲကဵု ဂကောံဇြဟတ်ပၠန်ဂတးကောန်ဍုၚ်အရၚ်တၞဟ်သ္အာၚ်တံတုဲ ဆက်ဂ္စါန်အာ နနဲတွဵုရးဇြဟတ်ခိုဟ် မအာကၟိန်ဍုၚ်ဇြဟတ်ခိုဟ် (Bottom-up Federalism Approach) တံဂှ်တုဲ ပ္ညဳပ္ညပ်ရေၚ်တၠုၚ်ဒၟံၚ်ဂှ်နွံရ။ မွဲလ္ပာ်ဂှ်ပၠန် ဇြဟတ်ပၠန်ဂတး အပ္ဍဲဒေသမန် ဂကူမန်ပိုယ်တံဂှ်ကဵု ဇြဟတ်ပၠန်ဂတးမန်တၞဟ်ဟ်တံ ဂွံဒှ်ကၠုၚ်မွဲဂှ် အပ္ဍဲသၞာံဏံ ဂ္စါန်အာဒၟံၚ်ရ။ ရုပ်ရဴဂွံမံက်ကၠုၚ်ဂှ် နွံ” သာ်ဝွံ သ္ဂးရ။
အပ္ဍဲပရေၚ်သီအဝဵုဏံ အကြာဒပ်ရပ်လွဟ်မန် မမံက်ကၠုၚ် နဗီုပြၚ်ညးကဵုညးတံဂှ် ပ္ညဳပ္ညပ်တုဲ ဒှ်အကာဲအရာပံၚ်တောဲကၠောန်ၜိုတ်ဒၟံၚ်တုဲ ဂွံတတ်ၜက်အာမာန်ဂှ် ဒးကေတ်ဒၟံၚ်အခိၚ်ဏီဏောၚ်ဂှ် ညးဆက်ဟီုရ။
အခိၚ်လၟုဟ် ညံၚ်ဒပ်ပၞာန် သ္ပစၞးဂကူမန် မွဲဒပ် ဂွံမံက်တိုန်ကၠုၚ်ဂှ် ကဆံၚ်ပထမဂှ်တှ်ေ ပ္ဍဲဂိတုဂျာန္နဝါရဳတုဲကၠုၚ်တေံဂှ် ဒပ်ရပ်လွဟ်မန်ပန်ဒပ် ပါလုပ်သီုကဵုဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ AD ဂှ် ဒက်ပ္တန်လဝ် ကရောၚ်ပၞာန်ပံၚ်တောဲရာမညရ။
ရန်ကဵုသ္ဂောံဗ္တိုက်သ္အးကၠေံသၞောတ်တၠအဝဵုပၞာန် ကေုာံ သွက်ကၟိန်ဍုၚ်ပံၚ်ကောံဖေဝ်ဒရာ ဂွံမံက်ဂတဝ်ကၠုၚ်ဂှ် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်၊ ကောန်ဗော်၊ သ္ကိုပ်ဒပ်၊ ကောန်သ္ဂံၚ် ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ၊ ညးဆာန်ဂကူ မၞုံကဵုတၚ်ဒုၚ်ဂိုၚ်ကေတ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တုပ်တအ် ပံၚ်တောဲတုဲ သွက်ဂွံပၠန်ဂတး ကုကံၚ်ဇြဳပၞာန်ဂှ် ဒက်ပ္တန်လဝ် ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ AD ရ။
တိဍာ်ချဳဒရာၚ်ဂှ်တှ်ေ ပ္ဍဲတွဵုရးဍုၚ်မန် ပွိုၚ်ဍုၚ်ကျာ်မြဟ်၊ မုဟ်ဍုၚ်၊ ဇြပ်ဗု ကေုာံ ပွိုၚ်ဍုၚ်ရေဝ်၊ ပ္ဍဲကဵုဒေသမဆက်စပ် တွဵုရးကရေၚ်ဂှ်တှ်ေ ပွိုၚ်ဍုၚ်လှာဒကှ်ကဵု ပွိုၚ်ဍုၚ်ကအ်ကြိက်၊ ရးတၞၚ်သဳဂှ်တှ်ေ ပွိုၚ်ဍုၚ်ဍာ်ဗုတံ ပါလုပ်ရ။
အပ္ဍဲပွိုၚ်မွဲသၞာံဏံ လုပ်မံၚ်ပေါဲဗ္တိုက် သွက်ကံၚ်ဇြဳပၞာန်သ္ဂောံကျဟုံဗြမ်သၟးဟွံက၊ ညံၚ်ဗော်ကေုာံဒပ် သ္ဂောံခိုၚ်တိုန်မာန်ကီု၊ ပံၚ်တောဲကဵု ဂကောံပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂမၠိုၚ်ကီု၊ ကုညးဍုၚ်ကွာန်မှာဇန်တအ်လေဝ် နကဏ္ဍညးကုညး ပံၚ်တောဲရေၚ်တၠုၚ်ကၠောန်ၜိုတ်မာန်ကၠုၚ်နွံဂှ် ကဵုလဝ်သမ္တီရ။
စပ်ကဵုပရေၚ်ပၞာန်တုဲ ထ္မံက်ကၠုၚ်ပေါဲဗ္တိုက်မာန်ကီုလေဝ် ဒဵုကဵုအကာဲအရာသီဍုၚ်သီဗ္ဒိုပ်မာန်ဂှ် ဟွံစိုပ်ဏီပုဟ်ဂှ် နာဲဂံၚ်သကာ ဟီုရ။
“ ဂကောံပိုယ်မွဲဂကောံဓဝ်ဒှ်ဒှ် ပံၚ်တောဲကဵုဂကောံဇြဟတ်ပၠန်ဂတးမဟာမိတ်တၞဟ်ဟ်တံတုဲ ထ္မံက်ကၠုၚ်လဝ်ပေါဲဗ္တိုက်မာန်ဂှ်နွံ။ ညအ်ဂှ်တှ်ေ စဵုကဵုအကာဲအရာပိုယ်တံမၞုံပၟိက်ဂှ် ဟွံသေၚ်ဏီရ။ အကာဲအရာ ပိုယ်တံသီဍုၚ် သီဗ္ဒိုပ်မာန်ဂှ် ဟွံစိုပ်ဏီပုဟ်။ မူဟိုတ်ရောတှ်ေ အခိၚ်ကာလဏံ ဂွံပကောံပကေဝ်ဂှ်လေဝ် နွံပၟိက်။ တမ်ရိုဟ်တၞဟ်ဟ်တံဂှ်လေဝ် ဂွံပကောံပ္ကေဝ်ဂှ် ဒးကဵုဒၟံၚ်အခိၚ်ဏီဏောၚ်။ ညအ်ဂှ် လ္ပာ်ပရေၚ်ပၞာန်ပိုယ်ရ” သာ်ဝွံ သ္ဂးရ။
ကံၚ်ဇြဳပၞာန်ဝွံ စွံပွန်ကဵုညးဍုၚ်ကွာန်မှာဇန်တအ်တုဲ ကလိလောန်ဒၟံၚ်ပရေၚ်ဗ္တိုက်နာနာသာ် မဟွံမွဲကဵုပရေၚ်ဗ္စာရဏာမၞိဟ်တံဂှ်ကီု၊ ကုသၟတ်မၞုံအပ္ဍဲဒေသမန်တအ်ဂှ်လေဝ် ကရေပ်ဓရတ်တံၚ်ဂြဲဏာဒၟံၚ် သွက်ဂွံဗပေၚ်ဇြဟတ်ပၞာန်ဍေံ နနဲအဓမ္မ အဆက်က်နွံရောၚ်ဂှ် ထ္မံက်ထ္ၜးလဝ် ပ္ဍဲတၚ်လလောၚ်တြးဂှ်ရ။
နကဵုညးဍုၚ်ကွာန်မန်တအ်ဂမၠိုၚ် ကုတၠအဝဵုပၞာန် မပကီုပရာပ်၊ ဍဵုဍိုက်၊ ဂစိုတ်မံၚ်ညးဍုၚ်ကွာန်ဂှ် စၟတ်သမ္တီထောံ နဒဒှ်သၞဂအုံကောန်ဂကူတုဲ သွက်ဂွံဗ္တိုက်သရိုဟ်အာ သၞောတ်တၠအဝဵုပၞာန်ဂှ် ပါလုပ်ပံၚ်တောဲ မွဲကရောံ NMSP-AD အိုတ်ညိဂှ် ကော်ဘိက်လဝ်ရ။
သ္အာၚ်နူဂှ်ပၠန် နကဵုသၟတ်မန်ဂမၠိုၚ် ပၠန်ဂတးညံၚ်သ္ဂောံတုဲပြဟ်ဟ်မာန် နကဵုတီတာလျိုၚ် ကောန်ဂကူ ညံၚ်သ္ဂောံယိုက်ဂၠေၚ်အာတာလျိုၚ်ပ္ဍဲပၠန်ဂတးတုဲ ကောန်ဂကူမန် စိုပ်ဌာန်ကြပ်သ္ၚောဲတအ်လေဝ် ကဏ္ဍညးကုညး ညံၚ်သ္ဂောံရီုဗၚ်၊ ထံက်ရီုနဲကဲပညာ သွက်ပၠန်ဂတးဂှ် ဖ္တိုက်ဖ္အောဝ်ဏာလဝ်ရ။
ပရိုၚ်−သြၚ်လောန်တိုၚ်(မ်)
ဗီု−NMSP