ဟာခါ၊ ဖေဖဝ်ဝါရဳ (၈)
ကံၚ်ဇြဳပၞာန် မထပ်ပပဵုပ္တိုန်လဝ် အာယုက်ကာလကာတၟေၚ် (၆) ဂိတုဂှ် ပ္ဍဲဂိတုဖေဖဝ်ဝါရဳ (၂) တေံ လလောၚ်ပ္တိတ်လဝ် ပရေၚ်အုပ်ဓုပ်ပၞာန် (Martial Law) ပ္ဍဲကဵုပွိုၚ်ဍုၚ် (၃၇) ပွိုၚ်ဍုၚ် နူရးဒေသ ကေုာံ တွဵုရး (၈) တံရ။
ပွိုၚ်ဍုၚ်ဂမၠိုၚ် မၞုံအပ္ဍဲတွဵုရးချေၚ်၊ တွဵုရးကရေၚ်ဍာဲ၊ တွဵုရးကရေၚ်၊ တွဵုရးဍုၚ်မန် မပါလုပ် သီုကဵုရးသက်ကိုၚ်၊ သက်မဂွဵု ရးဗဂေါ ကေုာံ ရးဒေသတၞၚ်သဳ မဒးဒုၚ်လလောၚ်တြးလဝ် သွက်ဂွံဒ္ဂေတ်ဗက်ရပ်စပ်အဝဵု ပရေၚ်အုပ်ဓုပ်ပၞာန်တံဂှ်ဝွံ ဒှ်ဒေသပဋိပက္ခပရေၚ်ပၞာန် သ္ကာတ်မြဟ်တံရ။
ကံၚ်ဇြဳပၞာန်ဂှ် သွက်ဂွံရေၚ်တၠုၚ် ပရေၚ်ဂီုကၠီု၊ ပရေၚ်သၞောဝ်ဥပဒေအုပ်လဒံ ကေုာံ ပရေၚ်တိဍာ်ၜိုဟ်သြိုဟ်သာယာတံ ဗွဲမစိုပ်တရဴမာန်ဂှ် ဒ္ဂေတ်ဗက်အဝဵုပရေၚ်အုပ်ဓုပ်ပၞာန် (Martial Law) စပ်ကဵုပရေၚ်အုပ်ဓုပ်တံကဵု ပရေၚ်ကုတ်သၞောဝ်ဒန်သၞောဝ်တံရောၚ်ဂှ် လလောၚ်တြးလဝ်ရ။
ပ္ဍဲကဵုပွိုၚ်ဍုၚ် မဒးဒုၚ်လလောၚ်တြးလဝ် သွက်ဂွံဒ္ဂေတ်ဗက်အဝဵုပရေၚ်အုပ်ဓုပ်ပၞာန်တံဂှ် နဒဒှ်ပရေၚ်အုပ်ဓုပ်ဂှ် ပရေၚ်ဂီုကၠီု၊ ပရေၚ်မၞိဟ်၊ ပရေၚ်ကူသာန်သွံရာန်တံသၟးဟွံက သီုကဵုပရေၚ်ပလံၚ်ဗစိုပ်တံဂှ် ကဵုလဝ်အခေါၚ်ကၠောန် ကုသ္ကိုပ်ရးပၞာန် ကေုာံ သ္ကိုပ်ကောပ်ကာဲဒေသ မဆက်စပ်တံရ။
လအာတုပ်သာ်ဂှ်ကီု ပ္ဍဲကဵုပရေၚ်ကုတ်သၞောဝ်ဒန်သၞောဝ်တံဂှ်လေဝ် ဒက်ပ္တန်ရုၚ်သၞောဝ်ဓဝ်တံ၊ စၟဳစၟတ်နကဵု ရုၚ်သၞောဝ်ဓဝ်ပၞာန်ကီု၊ ဖျေံဒုဟ်ဒဏ်မ္ဂး ဒဏ်ဂစိုတ်၊ ဒဏ်ထံၚ်မွဲအာယုက်တံ မပါလုပ် သွက်ဂွံဖျေံစၟတ်ဒုဟ်ဒဏ်သၠုၚ်အိုတ်တံ ကေုာံ အခေါၚ်အာတ်ဒုၚ်ဂုဏ်ဟွံမွဲတံဂှ် စၞောန်ထ္ၜးလဝ်ရ။
ညးမၞုံအခေါၚ်ဟီုဂး ဒပ်ပၠတရဴကောန်ဂကူချေၚ် (CNF) သလိုၚ်ထက်နဳဂှ် ဒဒှ်မလလောၚ်တြးပရေၚ်အုပ်ဓုပ်ပၞာန်ဂှ်ဝွံ နကဵုကံၚ်ဇြဳပၞာန် ဟိုတ်နူအုပ်ဓုပ်တိဍာ် နကဵုပရေၚ်ပၞာန် ဟွံမာန်လးလးဂှ်ရ ပၠောပ်ဓဝ်ဖေက် ကုညးဍုၚ်ကွာန်တံတုဲ ကၠောန်ညံၚ်အဝဵုဂွံတန်ကြန်ရောၚ်ဂှ် ဟီုကဵု ဌာန်ပရိုၚ်သြၚ်လောန်တိုၚ်(မ်) ရ။
“မွဲလ္ပာ်တေံဂှ် ဒၞါဲဍေံတံနွံဂှ် သွက်ဂွံပျဲပျာံညးဍုၚ်ကွာန်တံရ၊ အဓိကဂှ် ညအ်ရနွံ။ ပ္ဍဲကဵု ၇၀ တၟံကၠံ တွဵုရးချေၚ်ဂှ် ဂကောံဒပ်စဵုဒၞါ ဂကောံဒပ်ပၠန်ဂတးပိုယ်တံ ကေတ်လဝ်ဒၞါဲတုဲ ပရေၚ်အုပ်ဓုပ်ပၞာန် ဍေံမကၠောန်မာန်ဂှ်တှ်ေ ၜိုတ်လ္တူဍုၚ်သၟးရ ကၠောန်မာန်ဏောၚ်။ အဓိကဂှ်တှ်ေ နကဵုပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်မ္ဂး ဍေံဂှ် ဒဵုကဵုတ္ၚဲဏံ ဇြဟတ်ဂှ် ဆုတ်ယောၚ်ဒၟံၚ်ရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ဍေံ ပၠောပ်ဓဝ်ဖေက်ကုညးဍုၚ်ကွာန်တံတုဲ နကဵုပရေၚ်အုပ်ဓုပ်ပၞာန်ဂှ် ပကီုပရာပ်ညးဍုၚ်ကွာန်တံတုဲ သွက်အဝဵုဍေံ ဂွံဆက်တန်ကြန်မာန်ဂှ် ကၠောန်လဝ်ဗီုဏံဏောၚ် ညာတ်ရ” သာ်ဝွံ ညးသ္ဂးရ။
ပ္ဍဲတွဵုရးချေၚ်ဂှ် ပ္ဍဲကဵုပွိုၚ်ဍုၚ် မၞုံ (၉) ပွိုၚ်ဍုၚ်ဂှ် သွက်ဂွံဒ္ဂေတ်ဗက်အဝဵုပရေၚ်အုပ်ဓုပ်ဂှ် ပွိုၚ်ဍုၚ် (၇) ပွိုၚ်ဍုၚ် ပါလုပ်ဒၟံၚ်တုဲ ဒေသတံဏံဝွံ သီုကဵုပါလုပ်ဒပ်ပၠတရဴကောန်ဂကူချေၚ် (CNF) ဂကောံဒပ်ပံၚ်ကောံစဵုဒၞါဒေသတံကဵု ဒပ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန်တံဂှ် ပေါဲဗ္တိုက်တံ က္တဵုဒှ်ဒၟံၚ်ရ။
လ္တူပွမလလောၚ်တြးပရေၚ်အုပ်ဓုပ်ပၞာန်ဂှ် ညးအုပ်ကာ(၂) ဗော်တောတက်ကောန်ဂကူကရေၚ်ဍာဲ (KNPP) ဥူအံၚ်သာန်မျေတ်ဂှ်လေဝ် နဒဒှ်ပြဟ်ဒုၚ်စဵုဒၞါ ညံၚ်သက်သဳ ကုအမှုရာဇဝတ် စပ်ကဵုဂကူမၞိဟ် လ္ပာ်ဒပ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန်တံ မကလိလောန်လဝ်တံ ဟွံဂွံမွဲဂှ်ကဵု ဆက်တုဲသွက်ဂွံထပ်ဍဵုဍိုက်ပျဲပျာံ လ္တူနူဏံမာန်ဂှ် ကၠောန်ဒၟံၚ်ဗီုလၟုဟ်ရောၚ် သ္ၚဳဂၠိပ်လဝ်ရ။
“နူစသီအဝဵုတုဲဂှ် ဍေံ (စကစ) ဂှ် စွံလဝ်ပွန် ကုညးဍုၚ်ကွာန်တံတုဲ ဗ္တိုက်သၠေက်ဒၟံၚ်ဂှ် နွံရ။ လၟုဟ် အခါမဗ္တိုက်ကၠုၚ်သာ်ဏံဂှ် နူကဵုဍုၚ်သ္အာၚ်ဂမၠိုၚ် လ္ဂောံကဵုရာဇဝတ်စပ်ကဵုဂကူမၞိဟ်တံကီု၊ နကဵုအမှုဂစိုတ်ကမၠက်ဂကူမၞိဟ်တံဂှ် ညံၚ်သက်သဳသာဓက စောဲဂဗုတ် ကုဍေံ (စကစ) ဟွံဂွံမွဲဂှ် နဒဒှ်ပြဟ်ဒုၚ်စဵုဒၞါတုဲ တိဍာ်တံဏံဝွံ ဒှ်တိဍာ်ပရေၚ်အုပ်ဓုပ်ပၞာန်ရ။ တုဲမှ ပ္တိတ်ထောံလဝ် မာယှေဝ်လဝ်ရ၊ ဗီုဍေံမိက်ဂွံကၠောန်ဂှ်ရ။ သွက်ဂွံဍဵုဍိုက်ပျဲပျာံ ညးဍုၚ်ကွာန်တံ လ္တူနူဏံမာန်ဂှ် ဒှ်သဘဴစဵုဒၞါပ္တိတ်ထောံလဝ်ရ” သာ်ဝွံ ညးသ္ဂးရ။
ပ္ဍဲကဵုတွဵုရးကရေၚ်ဍာဲ ပွိုၚ်ဍုၚ်မၞုံ (၇) ဂှ် သွက်ဂွံဒ္ဂေတ်ဗက်အဝဵုပရေၚ်အုပ်ဓုပ်ပၞာန်ဂှ် (၄) ပွိုၚ်ဍုၚ် ပါဒၟံၚ်ကီုလေဝ် ဒှ်ဒေသ နကဵုကံၚ်ဇြဳပၞာန် ရေၚ်တၠုၚ်ပရေၚ်အုပ်ဓုပ် ကေုာံ ပရေၚ်စဳရေၚ်ရေၚ်ဂဗုတ်ဟွံမာန်တံရောၚ်ဂှ် ဥူအံၚ်သာန်မျေတ် ထံက်ထ္ၜးလဝ်ရ။
မွဲလ္ပာ်ပၠန်ဂှ် ကံၚ်ဇြဳပၞာန်ဂှ် ဆက်ရေၚ်တၠုၚ်အာ လၟေၚ်ကမၠောန် ပရေၚ်ဒက်ပ္တန်ကၟိန်ဍုၚ်ပံၚ်ကောံ မဒုၚ်သ္ဇိုၚ်ကဵု သၞောဝ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳ ကေုာံ ဖေဝ်ဒရာ ကဵု သွက်ပရေၚ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳဗော်ဇဳ ဂွံခိုၚ်ကၠိုက်တံရောၚ်ဂှ် စုတ်လဝ် ပ္ဍဲကဵုလၟေၚ်ကမၠောန်အဓာန်ဂတ (၅) သာ်ဂှ်ရ။
ကောန်ကမ္မတဳသ္ကိုပ်သ္ကဗဟဵု ဒပ်ပၠန်တရဴဒဳမဝ်ကရေတ်တေတ်ကွးဘာ အလုံမွဲကၟိန်ဍုၚ် (ABSDF) သလိုၚ်ယဝ်အံၚ်ဂှ် ဍုၚ်ကွာန်ဟွံညိၚ်ဝတ်ဂှ်ဝွံ ဟိုတ်နူဒပ်ပၞာန်သီလဝ်အဝဵုမဒှ်တုဲ ကၠောန်ကဵုညံၚ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳ ဂွံတန်ဒှ်ရောၚ်ဟီုဂှ် ဒုၚ်တဲဟွံဂွံပုဟ်ဂှ် ကလေၚ်ဟီုလဝ်ရ။
“ဒှ်ဒၟံၚ်ဟွံညိၚ်ဟွံဝတ်ဗီုဏံဂှ် ဟိုတ်နူဒပ်ပၞာန်သီလဝ်အဝဵုတုဲ ဒှ်ဒၟံၚ်ဏောၚ်။ ဟိုတ်နူဒပ်ပၞာန်တုဲ ဒှ်ရ။ ယဝ်ရဍေံ မံၚ်ဒၞါဲဍေံတံရဟီုမ္ဂး သ္ဇက်ဂွံဒှ်ကၠုၚ် ဗီုဏံဂှ် ဟွံမွဲပုဟ်။ အေ ဂှ်တှ်ေ ညးမပလီုထောံ ဒဳမဝ်ကရေဇြဳဂှ် ကၠောန်ကဵုညံၚ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳ ဂွံတန်ဒှ်ရောၚ်ဟီုဂှ် ဗီုလဵုမှ ဒုၚ်တဲဟွံဂွံပုဟ်ဂှ် မိက်ဂွံဟီုရ” သာ်ဝွံ သ္ဂးရ။
ဒေါအ်ပန်ပှော် ကုဂကောံရပ်လွဟ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ အပ္ဍဲသၞာံ ၂၀၂၃ ပွိုၚ်မွဲသၞာံရောၚ် ကံၚ်ဇြဳပၞာန် လလောၚ်တြး ပ္ဍဲသၞာံမံက်တေံတုဲ အပ္ဍဲ ၁၀ တ္ၚဲဂှ်ရ ကၠောန်သ္ပဂြာတ်လဝ်မခတိုဟ် နကဵုက္ၜၚ်ကျာ ကုဌာန်ဂအုပ် ဂကောံရပ်လွဟ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ၊ ဗ္ဒိုပ်ဒပ်တံရ။
အခိၚ်လၟုဟ်ဂှ်လေဝ် ဒပ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန်ကဵု ဂကောံဒပ်ပံၚ်ကောံ ဒပ်စဵုဒၞါဒေသ (PDF) တံ သီုကဵုပါလုပ် ဂကောံပၠန်ဂတးရပ်လွဟ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ် (EROs) တံဂှ် ပေါဲဗ္တိုက်ရပ်လွဟ်တံ သ္ကာတ်မြဟ်ဒၟံၚ်တုဲ ပွမဗ္တိုက်ကဵုတရဴကျာတံလေဝ် ဆက်နွံဒၟံၚ်ရ။
အတိုၚ်တၚ်နၚ် ဂကောံသုတေသန ISP-Myanmar တံဂှ်မ္ဂး အပ္ဍဲဒပ်ပၞာန်သီလဝ်အဝဵုပွိုၚ် (၂) သၞာံဂှ် လၟိဟ်ပေါဲဗ္တိုက် ဟိုတ်နူက္တဵုဒှ်လဝ် (၈၀၀၀) ပြၚ်ဂှ်ရ ဗွိုၚ်ပရေၚ်ပၞာန်တံ သၠဲလးကၠုၚ်တုဲ အတိုၚ်ဂၞန် ကံၚ်ဇြဳပၞာန်တံဂှ်မ္ဂး အပံၚ်ပွိုၚ်ဍုၚ် (၁၉၈) ပွိုၚ်ဍုၚ်ဓဝ်ဟေၚ် ညိၚ်ဝတ်ၜိုဟ်သြိုဟ်ဒၟံၚ်ရောၚ်ဂှ် သ္ဂးလဝ်ရ။
ပရိုၚ်−သြၚ်လောန်တိုၚ်(မ်)