ကအ်ကြိက်၊ ဖေဖဝ်ဝါရဳ (၂၁)
ကြဴနူဒပ်ပၞာန်သီအဝဵုတုဲ အပ္ဍဲပွိုၚ်ၜါသၞာံပြၚ်ဂှ် နကဵုဗ္ၜတ်အလုံကၟိန်ဍုၚ် ဇြဟတ်ဂကောံဒပ် ဒပ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန်တံ အောန်စှ်ေကၠုၚ်လဝ်တုဲ ဟိုတ်နူပေါဲဗ္တိုက်တံတုဲ မွဲကရောံဇြဟတ်ဒပ်လေၚ်ဒိုက်ဂှ် စိုတ်ဓာတ်လီုလာ်ဆုတ်ယောၚ်တံလေဝ် သၠုၚ်တိုန်ကၠုၚ်ရဂှ် ဗိုလ်ဇၞော် CDM ကေုာံ ညးလ္ၚတ်သ္ၚဳဂၠိပ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်၊ ပရေၚ်ပၞာန်တံ သ္ဂးလဝ်အိုတ်ရ။
ဂကောံဒပ်ပၠန်ဂတးရပ်လွဟ် မမံက်တိတ်ကၠုၚ် ကြဴနူဒပ်ပၞာန်သီအဝဵု ပ္ဍဲဂိတုဖေဖဝ်ဝါရဳ (၁) သၞာံ ၂၀၂၁ တုဲတံဂှ်ဝွံ အတိုၚ်တၚ်နၚ် ဂကောံသုတေသန ISP-Myanmar ဂှ်မ္ဂး ဟွံအောန်နူကဵု (၅၇၇) ဂကောံ နွံကၠုၚ်ဂှ် ဂွံတီကေတ်ရ။
အပ္ဍဲပွိုၚ်ဍုၚ် (၄၄) မၞုံတွဵုရး ကေုာံ ရးဒေသ မလလောၚ်တြးလဝ် ပရေၚ်အုပ်ဓုပ်ပၞာန်ဂှ် လ္ပာ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန်ဂှ် ဒပ်ဂမၠိုၚ် သၟဝ်တဲၝောံဒပ် (၈) တံ နွံဒၟံၚ်တုဲ လ္ပာ်ဂကောံဇြဟတ်ပၠန်ဂတးတံဂှ် တမ်ဒပ်၊ ဂကောံဒပ်၊ ကရောၚ်ပၞာန် ဟွံအောန်နူကဵု (၁၀၇) ချဳဒရာၚ်ဒၟံၚ်ဂှ် ဂကောံသုတေသန ISP-Myanmar သ္ဂးရ။
မွဲလ္ပာ်ပၠန်ဂှ် ပ္ဍဲကဵုရးမဂွဵု ကဵု ရးသက်ကိုၚ် မဒှ်တမ်ရိုဟ်အဓိက ဇြဟတ်ဒပ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန်တံဂှ် ဒၟါနူပဳဒဳအာဖ်တံ မံက်တိတ်ကၠုၚ်ဒၟံၚ် ဒၞါဲပြးဇးတံဂှ်ရ သွက်ဂွံဗပေၚ်ကောန်ဒပ်တၟိတံဂှ် ဇြဟတ်အောန်အာယျရောၚ် ညးလ္ၚတ်သ္ၚဳဂၠိပ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ဥူယျေဝ်ထောန် ထံက်ထ္ၜးလဝ်ရ။
“ကြဴနူဒပ်ပၞာန် လှဲပြံၚ်ကေတ်အဝဵုတုဲဂှ် အကာဲအရာဂှ် သာပရေံကၠုၚ်ရ။ ကၠာတေံ တမ်ရိုဟ်ဒပ်ဍေံတံဂှ် ဒေသဒၞါဲဂကူဗၟာ ဗွဲမဂၠိုၚ်မံၚ်တန်တဴတံ မပ္တံကဵု သက်ကိုၚ်တံ၊ မဂွဵုတံ ပါရ။ လၟုဟ်ဂှ် ပ္ဍဲကဵုဒေသတံဏံဂှ် ပဳဒဳအာဖ် ဒစဵုဒစး နစကတံ မံက်တိတ်ကၠုၚ် ဒၞါဲပြးဇးတုဲဂှ် တမ်ရိုဟ်ဒပ်ဍေံတံ အောန်စှ်ေအာကွေံကွေံဟီုဂှ် ချိၚ်ခယျဂွံရ” သာ်ဝွံ ညး ဟီုကဵု ဌာန်ပရိုၚ်သြၚ်လောန်တိုၚ်(မ်) ရ။
ရးသက်ကိုၚ် ကေုာံ ရးမဂွဵု မကော်ခဴစဒၟံၚ် ဒေသအညာတံဂှ်ဝွံ နူစအခိၚ်ဒပ်ပၞာန်သီအဝဵု ဒဵုကဵုတ္ၚဲဏံဂှ် ပရေၚ်ချဳဒရာၚ်ဗကပ်ဗဗေၚ်ဗလးတိ ဒစဵုဒစး သၞောတ်တၠအဝဵုပၞာန်ဂှ် ဆက်နွံဒၟံၚ်တုဲ ဂကောံဒပ်စဵုဒၞါဒေသတံဂှ်လေဝ် ပရေၚ်ဒစဵုဒစးတဝ်စၞေဟ် ကုဒပ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန်ဂှ် ဇြဟတ်ခိုဟ်ဒၟံၚ်ရ။
ကောန်ပၞာန် မသ္ပလဝ်ဇြဳဒဳအာမ် (၄၀၀၀) ပြၚ် ကေုာံ ကောန်ဂကောံဒပ်ဗၠာဲသၟိၚ် ပွဳပွူ (၉၀၀၀) နွံဂှ် သ္ကိုပ်ဝန်ဇၞော် အလဵုအသဳညဳသၟဟ်ဂကူ (NUG) မာန်ဝေန်ခိုၚ်တာန် ဟီုလဝ် ပ္ဍဲကဵုဂလာန်သြဝါဒကၠောံသၞာံ ပ္ဍဲဂိတုဂျာန္နဝါရဳ (၁) တုဲကၠုၚ်တေံရ။
ကောန်သ္ဂံၚ် သလိုၚ်ယဝ်အံၚ် မဒှ်ကောန်ဂကောံကမ္မတဳက္ဍိုက်ပ်ဗဟဵု နူကဵုဒပ်ပၠတရဴဒဳမဝ်ကရေတ်တေတ်ကွးဘာ အလုံကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာ (ABSDF) ဂှ်လေဝ် ပ္ဍဲသ္ကုတ်သၞာံ ၂၀၂၃ စဂှ် လ္ပာ်ဂကောံဇြဟတ်ပၠန်ဂတးတံ စကၠုၚ် ဗီုပြၚ်ပၞာန်ထ္ပက်တုဲ လ္ပာ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန်ဂှ် ဒှ်ဒၟံၚ်အကာဲအရာ ပၞာန်ဒုၚ်ရောၚ်ဂှ် သ္ၚဳဂၠိပ်လဝ်ရ။
“ယဝ်ရဒးရံၚ် သၞာံ ၂၀၂၃ စဂှ်မ္ဂး လ္ပာ်ပိုယ်တံ စကၠုၚ်လဝ် နကဵုဗီုပြၚ်ပၞာန်ထ္ပက်ဂှ် ဂွံဆဵုကေတ်တုဲ ဍေံ ( ဒပ်စကစ) ဂှ်တှ်ေ ဗီုပြၚ်ပၞာန်ဒုၚ်ရ။ ပ္ဍဲဒပ်ဍေံ အခိၚ်ဇြဟတ်ဒပ်ဟွံမွဲဂှ် အကာဲအရာပ္တိတ် ဒပ်ဍေံတံ ပ္ဍဲကဵုမုက်ပၞာန်ဂမၠိုၚ်ဂှ် ဟွံဂွံဆဵုကေတ်ရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ လွဳလဝ် ပျူသဝ်ထဳတံရ။ လၟုဟ် လက္ကရဴအိုတ်ဟီုမ္ဂး သီုကဵုစၞောန်ပျးထောံ သၞောဝ်ရပ်လွဟ်တံရ။ ဟီုမ္ဂး ညအ်ဂှ်လေဝ် ဒှ်ဒၟံၚ်အကာဲအရာ စဵုဒၞါကုမၞိဟ်ဍေံတံ ဟွံမာန်ရဏောၚ်။ အကာဲအရာထိၚ်ဒက် ပရေၚ်ဂီုကၠီု အပ္ဍဲဍုၚ်ဟွံမာန်ဂှ် ဍေံထ္မံက်ထ္ၜးဒၟံၚ်ရ” သာ်ဝွံ ညးသ္ဂးရ။
အတိုၚ်တၚ်နၚ် ဂကောံဗော်သွးကောန်ဂကူကရေၚ် KNU တံဂှ်မ္ဂး ပ္ဍဲဒပ်ပၞာန်သီအဝဵု ပွိုၚ် (၂) သၞာံဂှ် အပ္ဍဲပေါဲဗ္တိုက်ၜါလ္ပာ် အကြာဒပ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန်ကဵု ဒပ်စဵုဒၞါကောန်ဂကူကရေၚ် KNDO, ဒပ်ပၞာန်ဗၠးၜးကောန်ဂကူကရေၚ် KNLA အပ္ဍဲတိဍာ်အုပ်ဓုပ်ကဝ်တူလေဝ်ဂှ် ကောန်ဒပ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန် (၆၈၀၀) ပြၚ် ချိုတ်တုဲ ညးမကလိဂွံဝပ် (၅၅၀၀) ပြၚ်နွံလဝ်ဂှ် ပ္ဍဲဂိတုဖေဖဝ်ဝါရဳ (၉) တေံ လလောၚ်ပ္တိတ်လဝ်ရ။
ပ္ဍဲအကြာတ္ၚဲတံဏံ မတုဲကၠုၚ်ဂှ်လေဝ် အတိုၚ်လိက်ပၞုက် မမံက်တိတ်ကၠုၚ်လဝ် လ္တူအောန်လာၚ်ဂှ်မ္ဂး စရၚ် ဒပ်နွံ၊ ဒပ်ချဳဒရာၚ် ဒပ်တိတ်မုက်ပၞာန် မၞုံဒၟံၚ်သၟဝ်ကောပ်ကာဲ ဌာန်ဂအုပ်ရးပၞာန်အဂၞဲ ( ရတခ) ပ္ဍဲဂိတုဖေဖဝ်ဝါရဳ (၁၃) ဂှ်ဝွံ ထ္ၜးဒၟံၚ် ဒဒှ်ရဇြဟတ်အောန်စှ်ေကၠုၚ်ဒၟံၚ်ဂှ် သၞာဲဒဴ CDM တံကဵု ညးလ္ၚတ်သ္ၚဳဂၠိပ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တံ ထံက်ထ္ၜးလဝ်အိုတ်ရ။
ဟိုတ်ဂှ်ရ ပရေၚ်ပၞာန်၊ ပရေၚ်ဂီုကၠီု မ္ဒးကၠောန်ကဵု ဇြဟတ်ဒပ်တံဂှ်ဝွံ ဗပေၚ်ချိုတ်တ်ပၠိုတ်တ် ဟွံမာန်မွဲသာ် နကဵုၝောံဒပ် မၞုံဒေသတၞဟ်ဟ်တံဂှ် ထ္ပက်ကၠုၚ်အဇာ သုၚ်စောဲကၠုၚ်တံ နွံကၠုၚ်တုဲ နကဵုဗ္ၜတ်အလုံကၟိန်ဍုၚ် ဇြဟတ်စိုတ်ဓာတ်ဒပ်ပၞာန်တံ စှ်ေကၠုၚ်ဒၟံၚ်ဂှ် ဗိုလ်ဇၞော်ဇြဳဒဳအာမ် လေန်ထက်အံၚ် သ္ၚဳဂၠိပ်လဝ်ရ။
“အကာဲအရာပရေၚ်ဂီုကၠီု၊ ပရေၚ်ပၞာန် အရာဍေံတံ မ္ဒးကၠောန် နကဵုဇြဟတ်ဒပ်တံဂှ် ဗပေၚ်ကဵု ချိုတ်တ်ပၠိုတ်တ် ဟွံမာန်ရ။ နကဵုၝောံဒပ် နူကဵုဒေသတၞဟ်ဟ်တံ ဥပမာ ၝောံဒပ် နူကဵုရးတၞၚ်သဳတံ၊ တုဲတှ်ေ သီုကဵုၝောံဒပ်နူကဵုတၞဟ်သ္အာၚ်တံဂှ် ထ္ပက်အဇာတုဲ ဗီုပြၚ်သုၚ်စောဲကၠုၚ်တံ နွံရ။ တုဲတှ်ေ အကာဲအရာရပ်စပ်စကာကၠုၚ် ဒပ်ဘိုၚ်ပန်ပှော်ကဵုဂမၠိုၚ်တံ နွံဒၟံၚ်ဂှ်ရ သွက်ဍေံတံဂှ် ပ္ဍဲကဵုပရေၚ်ပါ်ပရအ်ဇြဟတ်ဂှ် ပြသၞာနွံဒၟံၚ်တၟာဂလိုၚ်ရ။ မွဲပၠန်ဂှ် ညအ်ဂှ် ( ရတခ) မွဲဓဝ် ဟွံသေၚ်ပုဟ်။ နကဵုဗ္ၜတ်အလုံဍုၚ်မွဲဂှ် ဇြဟတ်စိုတ်ဓာတ် ဒပ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန်ဂှ် အကာဲအရာလီုလာ်ဆုတ်ယောၚ်ကၠုၚ်ဒၟံၚ် သိုက်က်တံ နွံဒၟံၚ်ဂှ် အဲညာတ်ကေတ်ရ။ ညအ်ဂှ် ဒှ်ဒၟံၚ်အပ္ဍဲဒပ် အခိၚ်လၟုဟ်ရ။ ဇြဟတ်ဟွံပေၚ်တံ၊ ဇြဟတ်စိုတ်ဓာတ် စှ်ေတံ က္တဵုဒှ်ဒၟံၚ် အဆက်က်ဂှ် ပိုယ်တံ ဂွံဆဵုကေတ်ဒၟံၚ်ရ” သာ်ဝွံ ညးသ္ဂးရ။
ကၠာဂွိုအ်သီအဝဵုတေံ ဇြဟတ်ဒပ်တိတ်မုက်ပၞာန်မွဲဒပ် မထ္ၜးလဝ် လ္တူလိက်တၞးတံဂှ်ဝွံ နွံဒၟံၚ် ပွဳပွူ (၁၀၀) ကဵု လ္ပာ်လ္တူတုဲ ဇြဟတ်မထ္ၜးလဝ် လ္တူလိက်တၞး လၟုဟ်ဂှ်ဝွံ ဒဵုကဵုပွဳပွူ ၆၀/၇၀ ပ္ဍဲကဵုပိဂအုံဂှ် ယအ်စှ်ေအာ မွဲဂအုံဂှ်ရ သွက်ဒပ်ဗွဲမဂၠိုၚ် မၞုံဒၟံၚ်အလုံကၟိန်ဍုၚ်ဂှ် ဒှ်တဴအကာဲအရာပရေံပရေံရောၚ်ဂှ် ဗိုလ်ဇၞော်လေန်ထက်အံၚ် ထံက်ထ္ၜးလဝ်ရ။
သၟာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဝှ်ကြံၚ် ဥူဖေတာန်ဂှ်လေဝ် ဇြဟတ်အောန်စှ်ေကၠုၚ်မ္ဂး ကောန်ပၞာန်ဂမၠိုၚ် ဂြိပ်တိတ်တံ ဖျေံလွဟ်တံ နွံကၠုၚ်မာန်တုဲ အကာဲအရာ ဒပ်ပၞာန် သရိုဟ်အာပေၚ်ၚ် နွံမာန်ဂှ် သ္ၚဳဂၠိပ်လဝ်ရ။
“လၟုဟ်ဂှ်တှ်ေ ဟွံတီကၠးကီုလေဝ် အပ္ဍဲသၞာံ ၂၀၂၃ ခြာဟွံလအ်ဏံ မွဲလ္ပာ်ဂှ် ဇြဟတ်ဂၠိုၚ်ကၠုၚ်ဏောၚ်၊ လ္ပာ်ဇကုဂှ် ဇြဟတ်အောန်စှ်ေကၠုၚ်ဏောၚ်။ နကဵုပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်လေဝ် ဇီုကပိုက်ကၠုၚ် ဂုဏ်သိက္ခာတံဏောၚ်၊ ဍုၚ်သ္အာၚ်တံဂှ်လေဝ် ဟွံသ္ပစၟတ်သမ္တီပုဟ်။ ညးဍုၚ်ကွာန်ဇကုတံဂှ် ဟွံသ္ဍိုက်မၠိုက်တဴ လ္တူဒပ်ပၞာန်ပုဟ်ဟီုမ္ဂး လလေၚ်ဖဵုသာ်ဏံတံဂှ် ကၠုၚ်တက်ဒး ဇရေၚ်ကောန်ပၞာန်တံရတုဲ လ္ပာ်ဍေံတံလေဝ် ဂြိပ်တိတ်တံ၊ ဖျေံလွဟ်တံ၊ သ္ပဇြဳဒဳအာမ်တံဂှ် နွံကၠုၚ်မာန်ဏောၚ်။ ယဝ်ရအကာဲအရာ ဗီုဏံမ္ဂး ဒပ်ပၞာန် စကစဏံဂှ်တှ်ေ အကာဲအရာဂွံသရိုဟ်ထ္ကးအာလးလးဂှ် နွံရ” သာ်ဝွံ ညးသ္ဂးရ။
ပ္ဍဲကဵုဒပ်တိုက် ကံၚ်ဇြဳပၞာန် မကေတ်လဝ်တာလျိုၚ်အဓိက ပ္ဍဲပရေၚ်ဗ္တိုက်တံဂှ် ဌာန်ဂအုပ်ရးပၞာန် နွံ (၁၄) တုဲ ဗက်အလိုက်ဒေသတိဍာ် မဆေၚ်စပ်တံတုဲ ကိစ္စစပ်ကဵု ပရေၚ်ပၞာန်၊ ပရေၚ်ဂီုကၠီု ကေုာံ ပရေၚ်ပြုပြေၚ်ပၞာန်တံဂှ် ဒးကေတ်လဝ်တာလျိုၚ် အဓိကတုဲ ပ္ဍဲကဵုသၟဝ်ဏံဂှ် ဌာန်ဂအုပ်ၝောံဒပ်တိုက် (၁၀) ကဵု ဌာန်ဂအုပ်ကောပ်ကာဲပရေၚ်ပြုပြေၚ်ပၞာန် (၁၇) နွံဒၟံၚ်ရ။
ဆ္ဂး ဒပ်ပၞာန်သီအဝဵု ဇြဟတ်ဒပ် (၄) ကိုဋ်ပြၚ်နွံဂှ်ဝွံ အခါလၟုဟ် ပရေၚ်ဂီုကၠီုအပ္ဍဲဒပ်ဂှ် မ္ၚးနူကောန်ပၞာန်တံသၟးဟွံက ဒှ်ကၠုၚ် စဵုကဵုအကာဲအရာ ကောန်ဇာတ် ကောန်ဒပ်တံလေဝ် ဒးကေတ်ဒၟံၚ်ဂီုကၠီုဂှ်တုဲ ကောန်ပၞာန်တံ အာကၠုၚ်တရဴမ္ဂးလေဝ် ယဝ်ရကရောၚ်ပၞာန်ဂီုကၠီု ဟွံမွဲမ္ဂး စဵုကဵုဟွံကဵုအခေါၚ်အာကၠုၚ်တံဂှ် နွံဒၟံၚ်ရ။
ပရိုၚ်−သြၚ်လောန်တို(မ်)