မတ်မလီု၊ မာတ်ချ် (၇)
အလုံမွဲကၟိန်ဍုၚ် အပ္ဍဲကာလဒပ်ပၞာန်သီအဝဵု ပွိုၚ် (၂) သၞာံပြၚ်ဂှ် ဟိုတ်နူၚုဟ်ဖျာ သၠုၚ်တိုန်ကၠုၚ် ဂၠိုၚ်ကဵုဆဂှ်ရ ဌာန်ဒတန်ကောန်ၚာ်ကမၠၚ်ယာဲတတံ သွက်ဂွံဆက်ဒတူလိုၚ်ဂှ် ခက်ခုဲကၠုၚ်တုဲ ဒးဆေၚ်ဒၟံၚ်မုက်ကဵု အကာဲအရာဒးကၟာတ်တံရောၚ်ဂှ် တၠဂုဏ်အ္စာ ဘာပရဟိတကမၠၚ်ယာဲတတံ ဟီုမြော်လဝ်ကဵု ဌာန်ပရိုၚ်သြၚ်လောန်တိုၚ်(မ်) ရ။
ဌာန်ဒတန်ကောန်ၚာ်ကမၠၚ်ယာဲတတံဝွံ အပ္ဍဲကာလဒပ်ပၞာန်သီလဝ်အဝဵုဂှ် ၚုဟ်ဖျာ သၠုၚ်တိုန်ကၠုၚ် ဗ္ဒါဲ (၃) ဆကီု သီုကဵုအကြေပ်အဂြတ်ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်တံဂှ်ရ တၠဒါန်အောန်စှ်ေအာတုဲ သွက်ဂွံဆက်ဒတူလိုၚ်ဂှ် ခက်ခုဲကၠုၚ်အိုတ်ရ။
ဌာန်ဒတန်ကောန်ၚာ်ကမၠၚ်ယာဲတ မခက်ခုဲကၠုၚ် သွက်ဂွံဒတူလိုၚ်ဂှ်ဝွံ ဟိုတ်နူပြသၞာပရေၚ်စသုၚ်မံၚ်စံၚ်တုဲ ကောန်ၚာ်သၟတ်ကၠၚ်ယာဲတတၟိတၟိတံဂှ် ဒုၚ်တဲဟွံမာန်ရတုဲ ကောန်ၚာ်သၟတ် မရံၚ်စံၚ်လဝ်ကၠာတေံဂှ်ရ ညံၚ်ဂွံဗ္စဖျုၚ်အရိုဟ်ဟ်တ္ၚဲမာန်ဂှ် ဒးရုန်ဂ္စါန်ဒၟံၚ်ရ။
တၠဂုဏ်အ္စာ ဘာပရဟိတကမၠၚ်ယာဲတ မွဲဇကုဂှ် ဟိုတ်နူတၠဒါန် အောန်စှ်ေကၠုၚ်ဂှ်ရ ဒးဖအောန်ဖျေံလွဳလွတ်ဒၟံၚ် ကောန်ၚာ်ယာဲတဟွံမွဲတံဂှ်တုဲ ဌာန်ဒတန်ကောန်ၚာ်ကၠၚ်ယာဲတဂမၠိုၚ် သွက်ဂွံဆက်ဒတူလိုၚ်ရဂှ် ဒးဂ္စါန်ဒၟံၚ်တၟာလှ်ေရောၚ်ဂှ် မြော်လဝ်ရ။
“ကၠာတေံဟီုမ္ဂးလေဝ် ၜိုန်သ္ၚုတဲခိုဟ် ဟွံသေၚ်ကီုလေဝ် ၜိုတ်တဲအဒေါဝ်ဂှ် ဗ္စမာန်ဒၟံၚ်ရ။ လၟုဟ်ဂှ် ၜိုတ်တဲအဒေါဝ်ဓဝ်ဂှ် စၟဳစဟွံဂွံရပုဟ်၊ နူ (၈) ဠက် အခိၚ်စိုပ်ဒၟံၚ် (၁၃၀၀၀၀) ဂှ် ၜိုတ် (၅) ဠက်ဘာ် (၆) ဠက် ၚုဟ်မၞုံတံဂှ်ရ ဗ္စမာန်။ သွဂှ်တှ်ေ ဗီုဘာတၞဟ်ဟ်တံကီုရ ဒးဖအောန်ဗ္စတံ ဒှ်အာဗီုဏံအိုတ်ရ။ ဒးဖအောန်ဗ္စ တၟာဂလိုၚ်ရ။ သ္ၚုဂှ်တှ်ေ အဓိကရ။ ထ္ၜးဟိုတ် သ္ၚုၚုဟ်က္ဍၚ်တံဂှ်တုဲ မသှ်ေတံဂှ် အောန်စှ်ေကၠုၚ်ဂှ်ရ ဂၠိုၚ်ၚ်ဂှ်တှ်ေ ကၠောန်ဟွံဂွံပုဟ်။ ကမၠောန်ကၠောန်ဒၟံၚ်လၟုဟ်ဏံ ဂွံဆက်အာဍာ်ဇမၠိၚ်မာန်ဂှ် ဗီုဏံရ ဂ္စါန်တုဲ ဒးဒတူလိုၚ်အာဒၟံၚ်ဂှ်ဂၠိုၚ်” သာ်ဝွံ သ္ဂးရ။
သ္အာၚ်နူဂှ်ပၠန် ဟိုတ်နူအကြေပ်အဂြတ်ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်တံဂှ်တုဲ တၠဒါန်အောန်စှ်ေအာဂှ်ရ သွက်ဂွံသောၚ်ကလး ပရေၚ်စသုၚ်မံၚ်စံၚ်ဗိုက်လ္တက် ကောန်ၚာ်မၞုံဘာပရဟိတကမၠၚ်ယာဲတတံ ပြဟ်ဟ်ဏံမာန်ဂှ် သွံတြးကွဳစက်ဘာတံဂှ်တုဲ ဒးသောၚ်ကလးဒၟံၚ်ဂှ်ရ ဍာ်ဇမၠိၚ်ဏံ သာတုဲကြေပ်ဂြတ်ကၠုၚ်မာန်ရောၚ်ဂှ် ဟီုမြော်လဝ်ရ။
ဟိုတ်နူအခက်အခုဲသာ်ဏံတုဲ ကောန်ၚာ်တှ် နူဘာကမၠၚ်ယာဲတတံဂှ် စၞးဍာ်တှ်ခၞိက်ဂှ် ဒးဖျုၚ်ဒၟံၚ် ပုၚ်ၜိုဟ်ကဵု သွၜဲတံသၟးရတုဲ ကောန်ၚာ်အယဲစိုပ်တုဲတံဂှ် ဟိုတ်နူဗ္စသွဖျုန်လၟေၚ်ၚ်ဟွံမာန်ဂှ်ရ ဒုၚ်ဒါန်သၞေဝ်ကေဝ်တံတုဲ ဒးဗ္စဒၟံၚ်ရောၚ်ဂှ် တၠဂုဏ်အ္စာမွဲဇကု မဒှ်ညးဒုၚ်တာလျိုၚ် ဘာပရဟိတကမၠၚ်ယာဲတ ဟီုမြော်လဝ်ရ။
“ပြဟ်ဟ်ဏံ အရာခက်ခုဲအိုတ်ဂှ်တှ်ေ တၠဒါန်အောန်ကြဳစှ်ေကၠုၚ်ရ။ တၠဒါန်သီုဖအိုတ်ဂှ်လေဝ် ဒှ်အခိၚ်ဒှ်ဒၟံၚ်ဒဒိုက်ကီုဟီုတှ်ေ ဗီုနွံကၠာတေံဂှ် လၟုဟ်ဟွံမွဲ ဗၞတ်ၜိုတ်လဵုခက်ခုဲမံၚ်ရောဟီုတှ်ေ စိုပ်အာက္ဆံၚ် စၞးဍာ်တၞဟ်ခၞိက်ဂှ် ၜိုဟ်ပုၚ်တုဲ ဒးဖျုၚ်ဒၟံၚ်ကောန်ၚာ်တံရ။ သွက်ကောန်ၚာ်သွတ်ဍောတ်တ်တံဂှ် ပြဟ်ဟ်ဏံ စၞးဍာ်တှ်ခၞိက်ဂှ် ဖျုၚ်လဝ်ပုၚ်ၜိုဟ်တံရ။ ၜဲဂှ်တှ်ေ ဍုန်သွၜဲတုဲ ဖျုၚ်ကဵုရ။ အရာခက်ခုဲအိုတ် သွက်ကောန်ၚာ်အယဲမဴတှ်တံဂှ်တှ်ေ ဍာ်တှ်ခၞိက်ရ။ သ္ၚုဂှ် ဗုတ်ထောံတုဲ သ္ၚုဂှ် ဇြုၚ်ထောံပုၚ်ရ။ ပုၚ်ဂှ် ဂွဳကဵုယာတ်တုဲ ဗ္စဗီုဏံရ။ ကောန်ၚာ်ဇၞော်ဇၞော်တံဂှ်တှ်ေ ကၠာတေံ ဂွံစသွဖျုန်လၟေၚ်ၚ်မ္ဂး လၟုဟ်ပြဟ်ဟ်ဏံဟီုတှ်ေ မွဲသတ္တာဟ (၁) တ္ၚဲ ဟွံသေၚ်မ္ဂး ၜိုတ်(၂) တ္ၚဲ ၜိုတ်တ္ၚဲတၠဒါန်နွံတံဂှ်ရ ဂွံစသွဖျုန်။ တ္ၚဲအကြာကြာသှ်ေတံဟီုမ္ဂး သၞေဝ်ကေဝ်ရဂှ် ပြဟ်ဟ်ဏံ ဂွံရာန် သ္ပဟွံမာန်ကွေံကွေံရတုဲ အာအပ္ဍဲဂြိုပ်တုဲ ဒးအာဒုၚ်ဒၟံၚ်ဒါန် ပ္ဍဲကဵုကၠအ်တံရ၊ ဗီုပြၚ်သာ်ဏံရဂှ် ခက်ခုဲဒၟံၚ်ရ။ ဒှ်ဒၟံၚ် ဒဵုကဵုကဆံၚ်ဏံရ” သာ်ဝွံ သ္ဂးရ။
ဘာပရဟိတကောန်ၚာ်ကၠၚ်ယာဲတံတံဂှ်ဝွံ ဟိုတ်နူဒးကဵုက္ဍိုပ် ပသောၚ်ဒၟံၚ် ပရေၚ်စသုၚ်မံၚ်စံၚ်ဗိုက်လ္တက်ကောန်ၚာ်တံ အဓိကဂှ်ရ ဒဒှ်မမၚ်မွဲရံၚ်စံၚ်ပရေၚ်ပညာ ကေုာံ ပရေၚ်ထတ်ယုက် ကောန်ၚာ်တံ ဗီုကၠာတေံဂှ် ရေၚ်တၠုၚ်ကဵုလၟေၚ်ၚ်ဟွံမာန်ရပုဟ်ဂှ် တၠဂုဏ်အ္စာ မဒှ်ညးဒုၚ်တာလျိုၚ် ဘာပရဟိတကမၠၚ်ယာဲတတံ ဟီုမြော်တဴအိုတ်ရ။
သ္အာၚ်နူဂှ်ပၠန် ယဝ်ရဒးဂဗအာ ၚုဟ်ဖျာက္ဍၚ် သီုကဵုပါလုပ် ၚုဟ်သ္ၚုတံ ဍာ်ဇမၠိၚ်မ္ဂး နကဵုကောန်ၚာ်သၟတ် ဘာပရဟိတကမၠၚ်ယာဲတတံ ဒးဂဗကဵု အာဟာရဍိုန်လျတံမာန်တုဲ သီုကဵုဒးဒုၚ်စသိုၚ်ကၠုၚ် ဘဲဒဏ်ကၞောဝ်ကၠောဝ်ဗျဵုတံမာန်ဂှ် သ္ဂးရ။
အတိုၚ်လိက်စံၚ် အစဳအဇန်ဖောအ်ဗြေဝ်ကုလသမဂ္ဂ UNDP မကံက်ကပှ်လဝ်ဂှ်မ္ဂး အပ္ဍဲကာလဒပ်ပၞာန်သီအဝဵု ညးဍုၚ်ကွာန်ကျာတ်ဝါတ် နူပွိုၚ်ဍုၚ် (၈) ပွိုၚ်ဍုၚ် မၞုံရးဒေသလ္ဂုၚ်တံဂှ်ဝွံ အပ္ဍဲမွဲသၞာံတုဲကၠုၚ်တေံဂှ် ဟိုတ်နူသြန်လုပ်ဟွံမွဲဂှ်ရ ဒှ်ကၠုၚ်စဵုကဵုအကာဲအရာ ဒးဖအောန်စစၞတံရဂှ် လလောၚ်ပ္တိတ်လဝ်ရ။
အကာဲအရာလၟုဟ်ဝွံ ကြဴနူပရေၚ်ပၞာန်သီအဝဵုတုဲ ကမၠောန်ပရေၚ်ဓလိုက်တမ်ရိုဟ်ဍုၚ်သ္အာၚ်ဂမၠိုၚ် တိတ်စ္ဍးအာကီု၊ ဒမြိပ်ကမၠောန်ကၟိတ်ဟွံမွဲ သၠုၚ်တိုန်ကၠုၚ်ကီု၊ ၚုဟ်ဖျာစၞစသ္ဇိုၚ် ကေုာံ ကၠေၚ်စၞပၟတ်တံ နူကဵုသၠုၚ်တိုန် ဂၠိုၚ်ကဵုဆဂှ် သ္ကဵုအကာဲအရာပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ပရေၚ်မၞိဟ် ဂြောဝ်ဂတာဂမၠိုၚ် ပရေံစှ်ေကၠုၚ်ရောၚ်ဂှ် သ္ဂးလဝ်ရ။
ပရိုၚ်−သြၚ်လောန်တိုၚ်(မ်)