လ္ဂုၚ်၊ မေ (၁၂)
သွက်ဂကောံဇြဟတ်ပၠန်ဂတးဂမၠိုၚ်ကီု သီုကဵုဂကောံဒပ်စဵုဒၞါညးဍုၚ်ကွာန် (PDF) တံကဵု ဂကောံရပ်လွဟ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ် (EAOs) မၞုံဍုၚ်ဗၟာဂမၠိုၚ် ညံၚ်ဂွံဂွံအထံက်အပၚ် နူကဵု Burma Act ဂှ် ပရေၚ်သသဳကၠဳဆေၚ်မုက် ကုညးတာလျိုၚ်အလဵုအသဳအမေရိကာန်တံ နွံရောၚ် ညးမၞုံအခေါၚ်ဟီုဂး အလဵုအသဳညဳသၟဟ်ဂကူ (NUG) ဥူကျဝ်ဇြဝ် ဟီုကဵု ဌာန်ပရိုၚ်သြၚ်လောန်တိုၚ်(မ်) ရ။
Burma Act မဆေၚ်စပ်ကဵုပရေၚ်ဍုၚ်ဗၟာ မပါလုပ်ပ္ဍဲသၞောဝ်အက်ဥပဒေ စပ်ကဵုအခေါၚ်ကၠောန် ပရေၚ်စဵုဒၞါကောန်ဂကူ (NDAA) သွက်သၞာံ ၂၀၂၃ အလဵုအသဳအမေရိကာန်ဂှ် လ္ပာ်ကၞောတ်သၞာံတုဲကၠုၚ်တေံ ကြဴနူကၠတ်ထဝ်ၜါ သ္ပဒတန်တုဲဂှ် သမ္မတဗိုၚ်ဒေန် ထ္ပက်လဝ်စၟတ်တဲရ။
ပ္ဍဲသၞောဝ်ဥပဒေဏံဂှ် နူသၞာံ ၂၀၂၃ စဵုကဵု ၂၀၂၇ သွက်ဂကောံဗော်သွး မပါလုပ်ဒၟံၚ် ပ္ဍဲအရာဒက်ပ္တန်ပရေၚ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳ၊ အခေါၚ်အရာမၞိဟ် ကေုာံ သွက်ဂွံဒက်ပ္တန်ဖေဝ်ဒရာဒဳမဝ်ကရေဇြဳ သွက်ဍုၚ်ဗၟာတံဂှ် ဒှ်အရီုဗၚ် မထံက်ပၚ်ကဵုအာ ကွတ်နဲပညာ လွဟ်လက်နက်ပၞာန်ဟွံသေၚ်ဂမၠိုၚ်ရ။
နူကဵုအခိၚ်ထ္ပက်စၟတ်တဲသ္ပဒတန် Burma Act တုဲ စဵုကဵုလအ်ဂွံ (၅) ဂိတုဂှ် အရီုဗၚ် မထံက်ပၚ်ကဵုအာ ဂကောံဇြဟတ်ပၠန်ဂတးပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ကေုာံ EAOs တံဂှ်ဝွံ ဒဵုကဵုအခိၚ်လၟုဟ် ထ္မံက်ရုပ်ရဴဟွံမာန်ဏီရ။
ညးမၞုံအခေါၚ်ဟီုဂး ရုၚ်သမ္မတ အလဵုအသဳညဳသၟဟ်ဂကူ (NUG) ဥူကျဝ်ဇြဝ်ဂှ် နကဵုအလဵုအသဳအမေရိကာန် သာ်လဵုဂွံထ္မံက်ရုပ်ရဴ မူအပြောံ Burma Act ဟီုဂှ် ဟွံဂွံဖျေံ တၚ်သ္ဂုတ်သွာတ် ဍိုက်က်ပေၚ်ၚ်ဏီကီုလေဝ် သွက်ဂွံဂွံအထံက်အပၚ်ဂှ် သဳကၠဳဒၟံၚ်တံ နွံရောၚ် ဟီုရ။
“နကဵုပူဂဵု ညးမၞုံတာလျိုၚ် အလဵုအသဳအမေရိကာန်တံဂှ် ကၠာဂွိုအ်သ္ဂုတ်သွာတ် ပရေၚ်ထ္မံက်ရုပ်ရဴမူဝါဒဍေံတံ သာ်လဵုဂွံထ္မံက်ရုပ်ရဴ သၞောဝ်အပြောံဏံရောဟီုဂှ် ဆဵုဂဗသဳကၠဳလဝ် ကု Stakeholder မထ္မံက်ထ္ၜးလဝ် ပ္ဍဲကဵုသၞောဝ်အပြောံဂှ်ရ။ ပ္ဍဲကဵုဏံ အလဵုအသဳညဳသၟဟ်ဂကူ ပါလုပ်ဒၟံၚ်ရ။ ဂကောံကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံလေဝ် ပါလုပ်ဒၟံၚ်ကီုရ။ လၟုဟ်ဂှ်တှ်ေ သဳကၠဳဒၟံၚ် သွက်ပရေၚ်ကဵုအရီုဗၚ် နူကဵု Burma Act ဍေံတံကဵုဂွံဏောၚ် မဒုၚ်ဂိုၚ်ကေတ်လဝ်တံဂှ် နွံရ။ အခိၚ်လၟုဟ် ၜိုတ်အဲတီဂှ်တှ်ေ ညးမၞုံတာလျိုၚ် အလဵုအသဳအမေရိကာန်တံဂှ် မဏံကဵုဒၞါဲလဵုဏောၚ်၊ ကဵုၜိုတ်လဵုဏောၚ်၊ မုကဵုဏောၚ်ဟီုဂှ် တၚ်သ္ဂုတ်သွာတ်ညးတံ ဍိုက်က်ပေၚ်ၚ်ဂှ် ဟွံဂွံဖျေံဏီပုဟ်ဂှ် ဂွံတီကေတ်ရ” သာ်ဝွံ ညးသ္ဂးရ။
စပ်ကဵု Burma Act တုဲ နကဵုအလဵုအသဳအမေရိကာန် ဒးကၠောန်ၜိုတ်ပ္ညဳပ္ညပ် ကုကမ္မတဳ ကၠတ်ထဝ်မဆေၚ်စပ် မၞုံသၟဝ်ကၠတ်ထဝ်လ္တူ ကေုာံ ကၠတ်ထဝ်သၟဝ် သီုကဵုပါလုပ်ဌာနဝန်ဇၞော် မၞုံကဵုတာလျိုၚ်တံဂှ်ဏောၚ်မဒှ်တုဲ NUG ဂှ်လေဝ် အတိုၚ်ဌာနဝန်ဇၞော်မဆေၚ်စပ်တံ မဖျေံလဝ်အစဳဇန်ဂှ် ပ္တိုန်ထ္ၜးလဝ် တၚ်နွံပၟိက်တံနွံရောၚ် သ္ဂးရ။
ၜိုန်ဂှ်ကီုလေဝ် အပ္ဍဲအခိၚ်ခြာဟွံလအ်ဏံ စၟဳစလဝ် သွက်မူဝါဒ နူကဵုအလဵုအသဳအမေရိကာန်တံ အရီုဗၚ်သာ်လဵုကဵုတုဲ ဗၞတ်ၜိုတ်လဵုကဵုဏောၚ် ချိုတ်တ်ပၠိုတ်တ် ဂွံတိတ်ကၠုၚ်ဂှ်တုဲ အခါဂွံကၠုၚ်အရီုဗၚ်တံဂှ်မ္ဂး ပ္ညဳပ္ညပ်ကဵု ဂကောံမကလိဂွံတံဂှ်တုဲ သွက်ဂွံစိုပ်ဒၞါဲမၞုံပၟိက်တံကဵု ဇရေၚ်ညးဍုၚ်ကွာန်တံ ဗွဲမပြဟ်မာန် ပ္ညဳပ္ညပ်ပလေဝ်ပလေတ်လဝ်ရောၚ် ဥူကျဝ်ဇြဝ် ထပ်ဟီုလဝ်ရ။
“အပ္ဍဲအခိၚ်ဍန်န်ခြာဟွံလအ်ဏံ နူကဵုအမေရိကာန်ဂှ် အရီုဗၚ်ဂကူလဵု၊ ဗီုလဵုကဵုဏောၚ်၊ သုၚ်စောဲဒၞါဲလဵုဏောၚ်၊ ကဵုအာ နူကဵုဂကောံလဵုရောဟီုဂှ် နူကဵုညးတံ ခြာဟွံလအ်ဏံ တိတ်ကၠုၚ်ချိုတ်တ်ပၠိုတ်တ်ဏောၚ်ဂှ် စၟဳစဂွံရ။ ဗၞတ်ဗ္ၜတ်အခိၚ်ဂှ် ပိုယ်တံလေဝ် ဟီုဟွံဂွံပုဟ်။ ညအ်ဂှ် ဌာနဝန်ဇၞော် မၞုံတာလျိုၚ် အလဵုအသဳအမေရိကာန်တံဂှ် ဒးဓဇက်အစဳဇန် ဒးသ္ဂုတ်သွာတ်ဏောၚ်တုဲ၊ ကုကမ္မတဳကၠတ်ထဝ် မဆေၚ်စပ်ကဵု ကၠတ်ထဝ်သၟဝ်၊ ကၠတ်ထဝ်လ္တူတံဂှ်လေဝ် ဍေံတံပ္ညဳပ္ညပ်တုဲဒးကၠောန်ဏောၚ်ဟီုဂှ် ကၠိုဟ်လဝ်ရ” သာ်ဝွံ ညးသ္ဂးရ။
ပ္ဍဲကဵု Burma Act ဂှ် အစဳဇန် မထံက်ပၚ်ကဵုအာ အလဵုအသဳညဳသၟဟ်ဂကူ (NUG) ၊ ကံၚ်ဇြဳကဵုကသပ်ကောန်ဂကူ (NUCC) ၊ ကမ္မတဳသ္ပစၞးကၠတ်ထဝ်ကၟိန်ဍုၚ် (CRPH) ကေုာံ သီုကဵုညးချဳဒရာၚ် ဒစဵုဒစးအဝဵု နနဲဟွံပကီုပရာပ် ညးသ္ပ CDM တံလေဝ် ပါလုပ်ဒၟံၚ်ကီုရ။
သ္အာၚ်နူဂှ်ပၠန် ပရေၚ်ရီုဗၚ်ထံက်ပၚ် မဆေၚ်စပ်ကဵု ကောန်ပၞာန်တြေံ မသ္ပလဝ် CDM ဒစဵုဒစးပရေၚ်ပၞာန်သီအဝဵုတုဲ မကဵုဇြဟတ် သွက်ဂွံကလေၚ်ဒက်ပ္တန် ပရေၚ်အုပ်ဓုပ်လ္ပာ်အရာပ်တံဂှ်လေဝ် စုတ်လဝ်ကီုရ။
ကံၚ်ဇြဳပၞာန်ဂှ် သၞောဝ်အက်ဥပဒေကောန်ဂကူ NDAA အလဵုအသဳအမေရိကာန် မစုတ်စၞောန်ပျးလဝ် ပ္ဍဲ Burma Act မဆက်စပ်ကဵုပရေၚ်ဍုၚ်ဗၟာဂှ်ဝွံ ဒှ်သဘဴဇီုကပိုက်ဒးဒၟံၚ် အဝဵုအပိုၚ်အခြာရောၚ်ဂှ် နူကဵုဌာနဝန်ဇၞော်ကာဍုၚ်သ္အာၚ် လလောၚ်ပ္တိတ်လဝ် ပ္ဍဲဂိတုဒဳဇြေမ်ဗာ (၂၇) သၞာံတုဲကၠုၚ်တေံရ။
ပရိုၚ်−သြၚ်လောန်တိုၚ်(မ်)
ဗီုဓာတ်−NUG
sanlontai