ပွမဂစိုတ်ဂယျိုၚ် ကောန်ထံၚ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ဟွံမွဲကဵုသၞောဝ်ဥပဒေတံဂှ် ဂကောံပၞာန်တံ ကလိလောန်ကၠုၚ်အဆက်က်

ဒိုက်ဥူ၊ ဂျူလာၚ်(၁၁)

ကုကောန်ထံၚ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ဒးဒုၚ်ရပ်ဒက်ဖျေံဒၟံၚ်ထံၚ် ပ္ဍဲထံၚ်စာတ် အလုံမွဲကၟိန်ဍုၚ်တံဂှ် ဒပ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန်တံ ကလိလောန်ကၠုၚ်ပရေၚ်ဂစိုတ်ဂယျိုၚ်ဟွံမွဲကဵုသၞောဝ်ဥပဒေတံ အဆက်က်ရဂှ် ညးရီုဗၚ်ရေၚ်တၠုၚ်ကဵုမံၚ် ပရေၚ်ကောန်ထံၚ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တံ ဟီုကဵုဌာန်ပရိုၚ်သြၚ်လောန်တိုၚ်မ်ရ။

အတိုၚ်တၚ်လလောၚ်တြး ဂကောံရီုဗၚ်ကဵုမံၚ် ကောန်ထံၚ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် AAPP ဂှ်မ္ဂး တုဲကၠုၚ်ပ္ဍဲဂိတုဂျောန် စၟတ်တ္ၚဲ ၂၇ဂှ် နူကဵုထံၚ်စာတ်ကျာ်သကဝ် မၞုံပွိုၚ်ဍုၚ်ဒိုက်ဥူ ခရိုၚ်ဗဂေါဂှ် ပဆုဲပြံၚ်ထံၚ်စာတ်သ္ဂးတုဲ ကောန်ထံၚ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ဒပ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန်ကော်ပ္တိတ်ဏာ ၃၇တၠတံ ကၠေံမံၚ်ရဂှ် ပ္ဍဲဂိတုဂျူလာၚ် စၟတ်တ္ၚဲ(၁၀)ဂှ် လလောၚ်ပ္တိတ်ကၠုၚ်ရ။

ဂကောံသ္ၚိကၟိန်ကောန်ထံၚ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ကၠေံဒၟံၚ်တံဂှ် ကာလအာစိုပ်သၟာန်စပရိုၚ် ပ္ဍဲထံၚ်စာတ်ကျာ်သကဝ် မၞုံဍုၚ်ဒိုက်ဥူဂှ် ညးတာလျိုၚ်ထံၚ်စာတ်တံ ကယျာန်ပါဲ ဂၠိုၚ်ၚ်ကဵုဝါရဂှ် ပါလုပ် ပ္ဍဲတၚ်လလောၚ်တြး AAPP ရ။

သ္အာၚ်နူဂှ်ပၠန် ပ္ဍဲဂိတုဂျူလာၚ် စၟတ်တ္ၚဲ ၇ ကဵု ၈ ဂှ်လေဝ် ပ္ဍဲလိက်ကဵုပရိုၚ် သၞာဲဒဴက္ဍိုက်က္ဍိုပ်ထံၚ်စာတ် ကျာ်သကဝ် ပလံၚ်ဗ္စိုပ်နၚ် ဇရေၚ်သ္ၚိကၟိန် ကိုဝ်ခလေန်နာၚ်ကဵု ကိုဝ်ပျေအ်ဖျဵုဟုၚ်တံဂှ်တှ်ေ ပ္ဍဲဂၠံၚ်တရဴဆုဲပြံၚ် နူထံၚ်ကျာ်သကဝ် ဗ္စိုပ်ထံၚ်အေန်သုၚ်ဂှ် ကေတ်အခေါၚ်ခိုဟ် ကုပရေၚ်ကွဳစက်ထံၚ် ဗ္ကိုပ်ဂှ်တုဲ ဂြိပ်တိတ်လဝ်ဂှ်ရ ကောန်ဂကောံပရေၚ်ဂီုကၠီုတံ ဗက်ရပ်ဘပဠပန်ပှော်လဝ်တုဲ ညးတံညးၜါ ချိုတ်အာရဂှ် သ္ဂးရ။

ကိုဝ်တိုက်ထောန်ဥူ ကောန်ဂကောံကဝ်မတဳအာက္ဍိုပ် ဇာဇၞိက်ကောန်ထံၚ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် အလုံဍုၚ်ဗၟာဂှ် နူကဵုထံၚ်စာတ်ကျာ်သကဝ်ဂှ် သ္ပပ္တံနူ သၞာံ၂၀၂၁ သ္ကုတ်လက္ကရဴတေံကဵု ပ္ဍဲသၞာံ ၂၀၂၂ဂှ် ကောန်ထံၚ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဒးဒုၚ်ရပ်ဒက်လဝ် ၇ တၠ ဒးချိုတ်လဝ်ရဂှ် သ္ပဒတန်လဝ်ကဵု သြၚ်လောန်တိုၚ်မ်ရ။

ညးဒးချိုတ်အာ ၇ တၠတံဂှ် ကိုဝ်အံၚ်တူရလှိုၚ်၊ ကိုဝ်ကျာကျဳ၊ ကိုဝ်မေန်ဖုၚ်မဟာ၊ ကိုဝ်ခလေန်နာၚ်၊ ကိုဝ်ဇြေန်ဝေထောန်၊ ကိုဝ်အံၚ်မျဵုတူ ကေုာံ ကိုဝ်ပျေအ်ဖျဵုအံၚ်တံ မဒှ်ရ။

ညးတံ ၇ တၠတံဂှ် ဒှ်ညး ဒးဒုၚ်စောတ်စောဲ ဖျေံလဝ်ဒဏ်ထံၚ် နူကဵုကံၚ်ဇြဳပၞာန်တံ နကဵုရာဇာသာဒ်ဇၞော် ၝောံပိုဒ် ၅၀၅-က မပါလုပ် နကဵုသၞောဝ်ဗ္တိုက်ပလီုပွပကီုပရာပ် ၝောံပိုဒ် ၅၀၊ ၅၁၊ ၅၂၊၅၃ တံရဂှ် ဂွံတီကေတ်ရ။

လ္တူကောန်ထံၚ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တံ ဒးဒုၚ်ဂစိုတ်ဂယျိုၚ်မံၚ်ဗီုလၟုဟ်ဏံဂှ် နကဵုဍုၚ်နာနာတံ သွက်ဂွံကၠောန်သ္ပကဵုပရေၚ်ကဵုဇြဟတ်ဂရိုဟ် ဗွဲမစိုပ်တရဴ လ္တူဌာနက္ဍိုက်က္ဍိုပ်ထံၚ်စာတ်တံ ဗွဲမပြဟ်ဂှ် ကိုဝ်တိုက်ထောန်ဥူ အာတ်မိက်လဝ်ရ။

“ပွကမၠောန်ထံၚ်စာတ်တံ မုဟိုတ်ဂွံပရေံကၠုၚ်ကဆံၚ်ဏံရောဟီုတှ်ေ နကဵုပိုဲတံ ပရေၚ်ကဵုဇြဟတ် ဂရိုဟ်ကုဍေံတံ ဗွဲမစိုပ်တရဴဟွံမွဲဂှ်ရ ဍေံတံဂှ် ပိုဲကၠောန်ဂွံမံၚ်။ ဍုၚ်နာနာတံကီု၊ ဂကောံနွံမံၚ်အပ္ဍဲ ဍုၚ်တံကီု မုမှသ္ပဟွံမာန်ပုဟ် ကသပ်တံဏံ နွံမံၚ်ပ္ဍဲက္ဍဟ်ဍေံတံလေဝ်ပါကီုရ။ ဂှ်တှ်ေ နကဵုပိုဲတံဂှ် မိက်သ္ဂောံအာတ်မိက် ဍုၚ်နာနာတံကီု၊ ဌာနဝန်ဇၞော်အခေါၚ်အရာမၞိဟ် NUG၊ UNHCR၊ ICRC တံဂှ် သွက်သ္ဂောံကဵု ဇြဟတ်ဂရိုဟ် ဗွဲမစိုပ်တရဴ ကုကံၚ်ဇြဳပၞာန်ကဵု ဌာနက္ဍိုက်က္ဍိုပ်ထံၚ်စာတ် သၟဝ်တဲဍေံတံ ပြဟ်ဟ်ရ။ ညံၚ်ပရေၚ်ဍဵုဍိုက်ပျဲပျာံပ္ဍဲထံၚ်စာတ်ဟွံဗဗွဲဓဝ်တံ ဟွံဂွံမွဲဂှ် သွက်ဂွံအာတ်မိက်ကဵု ဗွဲမပြဟ်အိုတ်ကဵုဗွဲမစိုပ်တရဴအိုတ်ဂှ် အဲမိက်ဂွံဒုၚ်ဂုဏ်ရ” သာ်ဝွံ ညးသ္ဂးရ။

ပြဟ်ဟ်ဏံဂှ်တှ်ေ ဇွညးချိုတ်အာတံဂှ် ပွမကလေၚ်ကဵုဂကောံသ္ၚိကၟိန်တံလေဝ်ဟွံမွဲတုဲ ပ္ဍဲဂိတုဂျူလာၚ် စၟတ်တ္ၚဲ ၇ ဂှ်မှဟေၚ် ဒဒှ်ရချိုတ်အာဂှ် စကဵုပရိုၚ်ကုဂကောံသ္ၚိကၟိန်တံတုဲ ဂကောံသ္ၚိကၟိန်တံ ဟွံဂွံဆဵုကေတ်ဇွဂှ်ပုဟ်ဂှ် ညလဴထ္ၜးလဝ်ရ။

ပွကမၠောန်တံဏံဂှ် လောန်ၜက်အာလၟေၚ်ကမၠောန်ထံၚ်စာတ်တံတုဲ ကၠောန်လဝ်မဒှ်တုဲ မ္ၚးနူဒှ် ပွဍဵုဍိုက် ပျဲပျာံဟွံဗဗွဲဓဝ်ကဵု ပွဂစိုတ်ဂယျိုၚ်ဟွံမွဲကဵုသၞောဝ်တံဂှ် သီုကဵုဒှ် ပွကမၠောန်ကလိလောန်ထောံ အမှုရာဇဝတ်ဇၞော်ဇၞော်တုဲ ဖံက်ပ္ကဝ်ထောံ ပဋိဉာဏ်ပခေါၚ်အရာမၞိဟ်အာဇြဳယာန် မံက်က်ထေၚ်ထေၚ် ရဂှ်လေဝ် AAPP သ္ဂးရ။

ဂိတုဂျူလာၚ် စၟတ်တ္ၚဲ(၂)ဂှ်လေဝ် ဥူဝေန်သုၚ် မဒှ်ကောန်ထံၚ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်မွဲတၠဂှ် အပ္ဍဲထံၚ်မျေန် ၛာန် လတေၚ်ဆီထိုၚ်စၞ ထောၚ်ပြိုဟ်တုဲ ချိုတ်အာလဝ်ဂှ် ညးတာလျိုၚ်ထံၚ်စာတ်တံ ကဵုလဝ်ပရိုၚ် ဇရေၚ်ဂကောံသ္ၚိကၟိန်တံရ။

ဆ္ဂး ဥူဝေန်သုၚ်ဂှ် ပ္ဍဲအရာကော်ပ္တိတ်မ္ၚးထံၚ်တုဲ ကၠောန်သ္ပပရေၚ်စၟဳတ်ဂှ် ပါလုပ်မံၚ်ရဂှ် ဂွံတီကေတ် ဇရေၚ်ကောန်ထံၚ်နွံပ္ဍဲထံၚ်စာတ်တံတုဲ အခိၚ်ချိုတ်ဂှ် ဂွံဆဵုကေတ် ဝပ်ပဍူဗ္စံက်တံရဂှ် နိဿဲကေတ် လဟီုပွဳဗွိုၚ်ဂကောံသ္ၚိကၟိန်တံတုဲ AAPP ထ္မံက်ထ္ၜးလဝ် ပ္ဍဲတၚ်လလောၚ်တြးရ။

ဂိတုဂျူလာၚ်စၟတ်တ္ၚဲ (၆)ဂှ်လေဝ် ညးဂစိုတ်လဝ် သၟာဒယှ်ေဒွက် လဳလဳနာၚ်ကျဝ်ဂးတုဲ ကိုဝ်ကံၚ်ဇြာနဳ ဟုၚ်ကဵု ကိုဝ်ကျဝ်တူရ ဒးဒုၚ်စောတ်စောဲရပ်ဒက်လဝ်တံဂှ် အခိၚ်ကဵုဗက်ထ္ၜးကပေါတ်သက်သဳဂှ် ဂ္စာန်လဝ်သွက်ဂွံဂြိပ်တိတ်ရ သ္ဂးတုဲ ဒပ်ပၞာန်တံ ပန်ဂစိုတ်လဝ်မဒှ်ရ။

ကောန်ဂကောံကဝ်မတဳက္ဍိုက်က္ဍိုပ် ဂကောံကောန်ထံၚ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တြေံ ဥူထောန်ကျဳဂှ်တှ်ေ လ္တူပွဂစိုတ်ဂယျိုၚ်ကောန်ထံၚ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ဟွံမွဲကဵုသၞောဝ်ဥပဒေတံဂှ် သ္ဇက်ဂွံဒုၚ်တဲမာန်ဟွံမွဲတုဲ နကဵုကံၚ်ဇြဳပၞာန် ဒးဒုၚ်လျိုၚ် ကေတ်လျိုၚ်ပေၚ်ၚ်ရောၚ်ဂှ် ဟီုကဵုသြၚ်လောန်တိုၚ်မ်ရ။

” ပွကမၠောန်ဂှ် ဒုၚ်တဲဟွံဂွံလးလးရ။ လ္တူပွကမၠောန်ဏံဂှ် ဒစဵုဒစးပျုတ်ဗ္ဒေက် ကံၚ်ဇြဳပၞာန်ပကီုပရာပ်စိုပ်ကၞောတ်တံဗွဲမသ္ကာတ်မြဟ်ရဂှ် မိက်သ္ဂောံဟီုရ။ ထံၚ်စာတ်ဖံက်ပ္ကဝ်မံၚ် အခေါၚ်အရာပရေံအိုတ်ကဵုသ္ကာတ်မြဟ်အိုတ်တံ၊ ဒၞါဲစၟဳတ်တံမပါလုပ် ဍေံတံဂှ် ပရေၚ်စၟဳတ်အပ္ဍဲဗ္ဒိုပ်တံသ္ဂးတုဲ ကော်ပ္တိတ်ဏာတုဲ ဍာံဍာံဂှ် ဟိုတ်နူဍေံတံ က္လိလောန်မံၚ်အမှုရာဇဝတ် ဂစိုတ်ဂယျိုၚ်မံၚ် မၞိဟ်နဂအုံဗွဝ်ဂှ်ရ ဍေံတံဂှ် လ္တူကောန်ထံၚ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တံဂှ် တံၚ်ရပ်လဝ်မၞိဟ်တုဲအာတ်သြန်တံရဏောၚ်၊ ဒှ်ဇွောံစဵုဒၞါပိုဲတံရ၊ ဒှ်စာၚ်ပ္ဍဲရဴပိုဲရ၊ ဒှ်ဍာ်ပ္ဍဲသၟိပ်တဲပိုဲရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ပိုဲတံ ဒးဗ္တိုက်ပလီုဍေံတံ နကဵုဓရ်ဟွံမွဲကဵုသၞောဝ်ဥပဒေဂှ် ကိစ္စဍဵုဍိုက်ပျဲပျာံဂစိုတ်ဂယျိုၚ်မံၚ် နဂအုံဗွဝ် ဗီုလၟုဟ်ဏံဂှ် သ္ဇက်ဂွံဒုၚ်တဲမာန်ဟွံမွဲရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ညးတာလျိုၚ်နွံအိုတ်ဂှ် ဒှ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန်ရ။ ညးဒးကေတ်လျိုၚ် ဒုၚ်လျိုၚ်ပေၚ်ၚ်ဂှ်လေဝ် ဒးကံၚ်ဇြဳပၞာန်ရ”ဂှ် ညးသ္ဂးရ။

နကဵုဍုၚ်နာနာတံဂှ် ပ္ဍဲလၟေၚ်ဒဒှ်လၟုဟ်ဏံမပါလုပ် ပ္ဍဲကဏ္ဍ စဳရေၚ်ဂဗုတ် ကံၚ်ဇြဳပၞာန် က္လိလောန်မံၚ်တံဂှ် သ္ဇက်ဂွံရပ်စပ်ကေတ်အရေဝ်မာန်တံဂှ် ဟွံမွဲဂှ်ရ သွက်ဂွံကေတ်အရေဝ် ပ္ဍဲစက်ယန္တာယာ စဳရေၚ်ဂဗုတ်ဍုၚ်နာနာတံမာန်ဂှ် သွက်ဂွံဂ္စာန်ရေၚ်တၠုၚ်ကဵုအိုတ်ညိဂှ် AAPP ဖ္တိုက်ဖ္အောဝ်လဝ်ရ။ ပ္ဍဲကာလဒပ်ပၞာန်သီအဝဵုဂှ် မၞိဟ်ဒးဒုၚ်ဂစိုတ်ဟွံဗဗွဲဓရ်တံ နွံမံၚ် ၃၇၅၀ ပြၚ်တုဲ အပ္ဍဲထံၚ်စာတ် ဟိုတ်နူပရေၚ်မၚ်မွဲပရေၚ်ထတ်ယုက်ပရေံကဵု ပရေၚ်ဍဵုဍိုက်ပျဲပျာံတံဂှ်တုဲ ဒးဆောံလေၚ်အာလဝ်လမျီုတံ၊ ညးဒးဒုၚ်ဍဵုဍိုက်ဂစိုတ်ဟွံဗဗွဲဓဝ် ပ္ဍဲဒၞါဲစၟဳတ်တံဂှ် နွံကၠုၚ် ၁၅၀ ပြၚ်ယျဂှ် ဂွံတီကေတ် အတိုၚ်တၚ်လလောၚ်တြး AAPP ရ။

ပရိုၚ်-သြၚ်လောန်တိုၚ်မ်

ဗီု-Network For Human Rights Documenation Burma