လ္ဂုၚ်၊ ဂျာန္နဝါရဳ ၂၄
ပ္ဍဲဍုၚ်ဗၟာ ပဋိပက္ခပရေၚ်ပၞာန် ဗွိုၚ်မလှဲလးကၠုၚ်ဒၟံၚ်ဂှ် အခေါၚ်ကောံဓရီုဗွဲမဗၠးၜး၊ အခေါၚ်ဟီုဂးဗွဲမဗၠးၜးတံဂှ် ဍန်စှ်ေကၠုၚ်သိုက်က်ရောၚ် Data For Myanmar လလောၚ်ပ္တိတ်လဝ် လိက်ဒုၚ်စဳရေၚ် ပ္ဍဲဂိတုဂျာန္နဝါရဳ ၂၂ တေံရ။
ဟိုတ်ဍေံဂှ်တှ်ေ ဟိုတ်နူလညာတ် မဒစေၚ်ဗၠေၚ်အာ လ္ပာ်ပရေၚ်ပၞာန် ကေုာံ ပရေၚ်ဂီုကၠီုတံ ဂၠိုၚ်ဂှ် ထ္မံက်ထ္ၜးလဝ် ပ္ဍဲလိက်ဒုၚ်စဳရေၚ် ပရေၚ်ထ္မံက်ထ္ၜးဆန္ဒ ဗွဲမၜိုဟ်လလမ် ပ္ဍဲဍုၚ်ဗၟာ အပ္ဍဲသၞာံ ၂၀၂၄ ဂှ်ရ။
အပ္ဍဲသၞာံ ၂၀၂၄ ပွိုၚ်မွဲသၞာံ အတိုၚ်တၚ်နၚ် နူကဵု Data for Myanmar မကံက်ကပှ်ဂွံလဝ်ဂှ်မ္ဂး အပ္ဍဲဍုၚ်ဗၟာဏံ ပရေၚ်ထ္မံက်ထ္ၜးဆန္ဒ ဗွဲမၜိုဟ်လလမ် ဟွံပကီုပရာပ်ဂှ် ၂၉၆၅ ဝါ နွံလဝ်ရ။
ပ္ဍဲကဵုဏံ ပ္ဍဲကဵုပရေၚ်ထ္ၜးဆန္ဒအလုံဍုၚ်မွဲ ၇၈ တၟံကၠံဂှ်တှ်ေ ရးသက်ကိုၚ် ဒှ်လဝ်ဂၠိုၚ်အိုတ်တုဲ ပ္ဍဲရးလ္ဂုၚ်၊ ရးတၞၚ်သဳ ကေုာံ ရးမဂွဵုတံဂှ်လေဝ် ပရေၚ်ထ္မံက်ထ္ၜးဆန္ဒ ဗွဲမၜိုဟ်လလမ်တံ ဆက်နွံဒၟံၚ်ဖိုဟ်ရောၚ် သ္ဂးရ။
မဇြက်ပဳ ညးတာလျိုၚ် ဂကောံ(အသံ) မချဳဒရာၚ်ဒၟံၚ် ပရေၚ်ဟီုဂးထ္မံက်ထ္ၜးဗွဲမဗၠးၜးဂှ်တှ်ေ နူအကြာဓဝ်ဖေက် ညံၚ်ဂွံဒှ်ပရေၚ်အုပ်ဓုပ်ခိုဟ်ဟ်ဂှ် ညးဍုၚ်ကွာန်တံဂှ်တှ်ေ ထ္မံက်ပ္တိတ်အာဒၟံၚ် အရာဟွံဗဗွဲဓဝ်တံ အရာဟွံပေၚ်စိုတ်တံဂှ်တွဵုဏောၚ်ဂှ် ဟီုရ။
“ဇၟာပ်တၠအဝဵုရ အခါအုပ်ဓုပ်ညးဍုၚ်ကွာန်တံတှ်ေ ဖက်စုတ်ဓဝ်ဖေက်တုဲ ညံၚ်ဓဝ်ဖေက်ဂွံအုပ်ဓလီုဒၟံၚ်ဂှ် ဍေံတံ အုပ်ဓုပ်ဒၟံၚ်တွဵုရဏောၚ်။ အခေါၚ်ထ္ၜးဆန္ဒ ဗွဲမဗၠးၜးကဵု အခေါၚ်ဟီုဂးထ္မံက်ပ္တိတ် ဗွဲမဗၠးၜးတံဂှ်တှ်ေ ကၟာတ်လဒဵုဒၟံၚ်တွဵုရဏောၚ်။ မူဟိုတ်ရောတှ်ေ အတိုၚ်သၞောတ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳမ္ဂး အရာတံဏံဂှ် ဒှ်အရာပၟိက်ဇၞော် ဒှ်အရာသ္ဇိုၚ်တံရဏောၚ်။ ဒးဟီုမ္ဂး ဂွံဒှ်ပရေၚ်အုပ်ဓုပ်ခိုဟ်ဟ်မွဲဂှ်တှ်ေ အရာဟွံဗဗွဲဓဝ် အရာဟွံပေၚ်စိုတ်တံနွံမ္ဂး ညးဍုၚ်ကွာန်တံဂှ်တှ်ေ ထ္မံက်ထ္ၜးဆန္ဒတံဂှ် ကၠောန်ဒၟံၚ်လၟိုန်ရဏောၚ်။ သီုဒှ်အခေါၚ်အရာမၞိဟ်မွဲရ” သာ်ဝွံ သ္ဂးရ။
ဒစဵုဒစး ကုပရေၚ်ပၞာန်သီအဝဵုတုဲ ဇြဟတ်ဗကပ်ဗဗေၚ် ထံက်ဂလာန် ကုဖေဝ်ဒရာဒဳမဝ်ကရေဇြဳ ကေုာံ ပၠန်ဂတးက္ညၚ်တံ၊ ညးထံက်ဂလာန်ဒပ်ပၞာန်တံကဵု ဂကောံဇြဟတ်လ္ပာ်ပရေၚ်ဂကူတံ၊ ညးဍုၚ်ကွာန်ဒေသသာမညတံကဵု သၟာကမၠောန်ဂးတုဲ နွံပန်ဂကောံရ။
ဂကောံဇြဟတ်ဗကပ်ဗဗေၚ် ထံက်ဂလာန် ကုဖေဝ်ဒရာဒဳမဝ်ကရေဇြဳကဵု ပၠန်ဂတးက္ညၚ်တံ သ္ကိုပ်သ္ကတုဲ ပရေၚ်ထ္မံက်ထ္ၜးဆန္ဒ ဗွဲမၜိုဟ်လလမ်ဂှ် နွံလဝ် ၂၈၄၆ ဝါတုဲ ပ္ဍဲရးသက်ကိုၚ်သၟးဂှ် ၈၀ တၟံကၠံ ဒှ်လဝ်ဂၠိုၚ်အိုတ်ရောၚ် လိက်ဒုၚ်စဳရေၚ်ဂှ် သ္ဂးရ။
ဂကောံဇြဟတ်ဗကပ်ဗဗေၚ်ဂမၠိုၚ်ဝွံ အကြာကံၚ်ဇြဳပၞာန် မရပ်ဒက်ဍဵုဍိုက်ဒၟံၚ်ဂှ် ဒှ်ညးကၠောန်ဒၟံၚ် ပရေၚ်ထ္မံက်ပ္တိတ်ဆန္ဒ ဗွဲမၜိုဟ်လလမ် ပ္ဍဲကဵုကွာန်ရး၊ ပ္ဍဲကဵုလ္တူဍုၚ်တံဂှ် ဂၠိုၚ်အိုတ်ရ။ ကံၚ်ဇြဳပၞာန်ဂှ်တှ်ေ ရဲအာက္ဍိုပ်ပ္ဍဲဒၞါဲဗကပ်ဗဗေၚ် ကေုာံ ကောန်ဂကောံဂမၠိုၚ် နူကဵုလ္တူဍုၚ်ဇၞော် ညံၚ်ရဴလ္ဂုၚ်၊ မာန္တလေဝ်၊ ကလေဝ်တံဂှ်လေဝ် ရပ်ဒက်ဖျေံဒၟံၚ်ထံၚ်တံ နွံကၠုၚ်လဝ်ရ။
အပ္ဍဲကာလသီအဝဵုဏံ ဇၟာပ်စိုပ်တ္ၚဲကၠောံသၞာံ အလုံဍုၚ်မွဲ ကၠောန်ကၠုၚ်လဝ်ဗကပ်ဗဗေၚ်ရမျာၚ်သ္ၚိတ်ဂှ် ဂွံကၠုၚ်ပိဝါတုဲ ပ္ဍဲသၞာံပထမဂှ်တှ်ေ ဍုၚ်ဇၞော် ၁၉၆ ဍုၚ်၊ သၞာံဒုတိယဂှ်တှ်ေ ၁၅၂ ဍုၚ် ကေုာံ ပ္ဍဲသၞာံတတိယဂှ်တှ်ေ သှ်ေဒၟံၚ် ၆၆ ဍုၚ်ရတုဲ ယအ်စှ်ေကၠုၚ်သိုက်က်ဂှ် Data For Myanmar ထံက်ထ္ၜးလဝ်ရ။
မဇြက်ပဳဂှ်တှ်ေ အပ္ဍဲပရေၚ်ဒစဵုဒစး သၞောတ်တၠအဝဵုပၞာန်ဏံ ပ္ဍဲကဵုအကာဲအရာမပြံၚ်လှာဲကၠုၚ်ဂှ် ရံၚ်အာကဵုလၟိဟ်မ္ဂး ယအ်စှ်ေကၠုၚ်ကီုလေဝ် စပ်ကဵုပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တုဲ အရာညးဍုၚ်ကွာန်တံ ဟွံပေၚ်စိုတ်ဂှ်ဝွံ ဟွံဒေါအ်ဒေၚ်အာဏီပုဟ်ဂှ် သ္ဂးရ။
“စပ်ကဵုပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တုဲ အရာဟွံပြေစိုတ်တံ ဒဵုကဵုအခိၚ်ဏံ တိုန်ချူဒၟံၚ် လ္တူသဵုယှေဝ်မဳဒဳယျာတံ နွံဒၟံၚ်ဖိုဟ်ရ။ ဒဵုအခိၚ်လၟုဟ်လေဝ် ညးဍုၚ်ကွာန်သာမညတံ ဒးဒုၚ်ရပ် ဒးဒုၚ်ဖျေံၚ်ဒၟံၚ်ထံၚ်ရ။ ရံၚ်အာကဵုလၟိဟ်မ္ဂး အောန်စှ်ေအာရ။ မူဟိုတ်ရောတှ်ေ ကြပ်သီုညးဖအိုတ်ဂှ် စိုပ်ဒၟံၚ်ပ္ဍဲထံၚ်။ တုဲတှ်ေ ပါလုပ်ဒၟံၚ် ပ္ဍဲပၠန်ဂတးရပ်လွဟ်ဏောၚ်။ စိုပ်ဒၟံၚ် ပ္ဍဲတိဍာ်ဗၠးၜးပိုယ်တံဏောၚ်။ အရာတံဏံလေဝ် ပါဏောၚ်။ အောန်စှ်ေအာ နူအခိၚ်စဒှ်တေံဏောၚ် ချပ်သာ်ဏံမ္ဂး၊ ဆ္ဂး ချိုတ်ပၠိုတ်မွဲဂှ်တှ်ေ ဒဵုကဵုအခိၚ်လၟုဟ်ဂှ် ဟွံဒေါအ်ဒေၚ်အာပုဟ်။ ဆက်အာဒၟံၚ်ဖိုဟ်ရဏောၚ်ဂှ် နကဵုအဲ မိက်ဂွံသ္ၚဳဂၠိပ်ဏာရ” သာ်ဝွံ သ္ဂးရ။
ညးဍုၚ်ကွာန်သာမည မမံၚ်စံၚ်ဒၟံၚ် ပ္ဍဲဒေသပဋိပက္ခတံဂှ် အပ္ဍဲပွိုၚ်မွဲသၞာံ ပရေၚ်ထ္ၜးဆန္ဒဖအိုတ် ၄၀ ဝါ နွံလဝ်တုဲ ရးသက်ကိုၚ် ဒှ်လဝ်ဂၠိုၚ်အိုတ်ရ။ ပ္ဍဲကဵုတွဵုရးကချေၚ်၊ ကရေၚ် ကေုာံ တွဵုရးချေၚ်တံကီု ပ္ဍဲကဵုရးမဂွဵုကဵု ရးသေံသ္ကုတ်သၟဝ်ကျာတံကီုဂှ်လေဝ် ပရေၚ်ထ္မံက်ထ္ၜးဆန္ဒတံ နွံလဝ်ရောၚ် လိက်ဒုၚ်စဳရေၚ်ဂှ် ထ္မံက်ထ္ၜးလဝ်ရ။
ပ္ဍဲကဵုပရေၚ်ညးဍုၚ်ကွာန်ဒေသတံ ထ္မံက်ထ္ၜးဆန္ဒဂှ် ဆက်စပ်ကဵုဂကောံရပ်လွဟ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ် မဆေၚ်စပ်တံ၊ ဆက်စပ်ကဵု ဂကောံစဵုဒၞါညးဍုၚ်ကွာန် ဂကောံအုပ်ဓုပ်ညးဍုၚ်ကွာန် အလဵုအသဳညဳသၟဟ်ဂကူ NUG တံဂှ်တုဲ အာတ်မိက်ထ္ၜးဒၟံၚ်ဆန္ဒရ။
သ္အာၚ်နူဂှ်ပၠန် ပ္ဍဲကဵုပရေၚ်ထ္ၜးဆန္ဒ ဗွဲမၜိုဟ်လလမ် သၟဝ်သ္ကိုပ်သ္က ညးထံက်ဂလာန်ဒပ်ပၞာန်တံကဵု ဂကောံဇြဟတ်ပရေၚ်ဂကူတံဂှ်တှ်ေ အပ္ဍဲပွိုၚ်မွဲသၞာံဂှ် ၇၇ ဝါ နွံလဝ်တုဲ ထ္ၜးကၠုၚ်ဆနန္ဒ ဆက်စပ်ကဵုပဋိပက္ခပရေၚ်ပၞာန် နူရခေၚ်ကဵု ရးသေံသ္ကုတ်သၟဝ်ကျာဂှ်ကဵု ပေါဲထံက်ဂလာန်ဒပ်ပၞာန်တံ ပါလုပ်ရ။
သၟာကမၠောန်ရုၚ်စက်ရုၚ်ကလောန် မပါလုပ် ပ္ဍဲကဵုဂကောံလက္ကရဴအိုတ်ဂှ် ပရေၚ်ညးတံ ထ္မံက်ထ္ၜးဆန္ဒ ဗွဲမၜိုဟ်လလမ်တံဂှ် ဗွဲမဂၠိုၚ်ဂှ်တှ်ေ နူရးလ္ဂုၚ် ပ္ဍဲပွိုၚ်ဍုၚ်ယှိုဲပျဳတာကဵု ပွိုၚ်ဍုၚ်လှိုၚ်သာယာတံ ဂွံဆဵုကေတ်တုဲ အပ္ဍဲပွိုၚ်မွဲသၞာံဂှ် ပရေၚ်ထ္ၜးဆန္ဒ ၉ ဝါ နွံလဝ်ရ။
ပ္ဍဲဗလးတိဏံဂှ်တှ်ေ ဂၠိုၚ်နူကဵုလၟိဟ်ဏံမာန်တုဲ အာတ်မိက်ကၠုၚ် ကိစ္စတ္ၚဲဇူ သီုသြန်ဂိတု၊ ကိစ္စဒးစှ်ေအခိၚ်အပဵုတံကီု၊ အာတ်မိက်ကၠုၚ် သွက်ဂွံကေတ်ကဵုအရေဝ် ကုတၠကမၠောန် မကလိလောန်ၜုၚ်တက်ကၠုၚ်သီုကာယတံဂှ်လေဝ် နွံလဝ်ဂှ် ဂွံတီကေတ် နူလိက်ဒုၚ်စဳရေၚ်ဂှ်ရ။
ကံၚ်ဇြဳပၞာန်ကီု ဂကောံသၟိၚ်တၠအဝဵု မဆက်စပ်ဂမၠိုၚ်ကီု နကဵုညးတံ စပ်ကဵုကၟာတ်လဒဵု ရပ်ဒက် ဘပဠ ပရေၚ်ထ္မံက်ပ္တိတ်ထ္ၜးဆန္ဒ ဗွဲမၜိုဟ်လလမ်တံဂှ် ကၠောန်သ္ပဟွံထေက်တုဲ ဒုဟ်ဒဏ်ဇၞော်ဇၞော်တံဂှ်လေဝ် ဖျေံစၟတ်ဟွံထေက်ပုဟ်ဂှ် Data for Myanmar ကဵုလဝ်ကသပ်ရ။
ပရိုၚ်−သြၚ်လောန်တိုၚ်(မ်)
ဗီု−CJ