မတ်မလီု၊ ဂျာန္နဝါရဳ ၂၉
အပ္ဍဲသၞာံ ၂၀၂၅ ဏံ ကၠောန်ဗဒှ်အာပေါဲရုဲမာဲဏောၚ် ကံၚ်ဇြဳပၞာန် ဟီုဒၟံၚ်ကီုလေဝ် ညးဍုၚ်ကွာန် နွံသၟဝ်စက်ယန်အုပ်ဓုပ်ပၞာန်တံဂှ်တှ်ေ စိုတ်လုပ်စဒၟံၚ် ပ္ဍဲအကြေပ်အဂြတ်ပဋိပက္ခတံသၟးဂှ် ဟီုတဴရ။
ကံၚ်ဇြဳပၞာန် ဒးဆေၚ်ဒၟံၚ်မုက်ကဵုပရေၚ်ကျဗြံ ဇၟာပ်ပေါဲဗ္တိုက်ဗလးတိတံဂှ် ဟွံဒှ်ညံၚ်ဂွံဒှ် ကၠောန်ဗဒှ်ကဵုအာ ပေါဲရုဲမာဲဏောၚ်ဂှ် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ပၞာန် သ္ကိုပ်ပၞာန်ဇၞော် မေန်အံၚ်လှာၚ် ဟီုပ္တိတ်လဝ် ပ္ဍဲဂိတုဂျာန္နဝါရဳ ၁၅ တေံရ။
ကၠာဟွံဂွံစိုပ်ပေါဲရုဲမာဲဏီ ညံၚ်ဂွံဂွံဒစးဒုၚ်တၚ်ပ္ညဳပ္ညပ်တံဂှ် ကမ္မတဳပ္ညဳပ္ညပ်ထ္မံက်ရုပ်ရဴပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ် ကေုာံ ပရေၚ်ညဳသၟဟ်ဂကူ ကံၚ်ဇြဳပၞာန် NSPNC ကဵု ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ဗွဲမဂၠိုၚ် သဳကၠဳလဝ်ညးသ္ကအ် ပ္ဍဲတ္ၚဲတုဲကၠုၚ် ခြာဟွံလအ်ဂှ်ရ။
အပ္ဍဲပရေၚ်သဳကၠဳဂှ် သွက်ဂွံပလေဝ်ပလေတ် သၞောဝ်သ္ဇိုၚ်ဒက်ပ္တန်ဂှ် ကလိဂွံလဝ်တၚ်တုပ်စိုတ် ၄၃ တၚ်တုဲယျဂှ် လ္ပာ်ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂမၠိုၚ် ဟီုပ္တိတ်လဝ်ဂှ် ထ္မံက်ထ္ၜးလဝ် ပ္ဍဲလိက်ပရိုၚ် ကံၚ်ဇြဳပၞာန် မထိၚ်ဒက်လဝ်ဂှ်ရ။
ဥူကိုဝ်ဝ်ကျဳ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဂကောံဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂမၠိုၚ်ဂှ်တှ်ေ ပ္ဍဲကဵုသၞောဝ်သ္ဇိုၚ် အခန် ၁ ပ္ဍဲကဵုသ္ဇိုၚ်မူကၟိန်ဍုၚ်ဂှ် ပလေဝ်လဝ် ၁၀ တၚ်ရောၚ် သှ်ကဵုလဝ် ကု BBC ဘာသာဗၟာဂှ် ဂွံဆဵုကေတ်ရ။
ပ္ဍဲကဵုဏံ ကိစ္စဒက်ပ္တန်ကၟိန်ဍုၚ်ပံၚ်ကောံဖေဝ်ဒရာဒဳမဝ်ကရေဇြဳဂှ် သွက်ဂွံစၞောန်ပျးစုတ် ပ္ဍဲသၞောဝ်သ္ဇိုၚ်ဒက်ပ္တန်ဂှ် တုပ်လဝ်စိုတ်ရောၚ် ညးသ္ဂးရ။
ပေါဲရုဲမာဲဏံတုဲ ပ္ဍဲကဵုကၠတ်ထဝ် မက္တဵုဒှ်ကၠုၚ်ဂှ် ဂွံဂွံတၚ်တုပ်စိုတ် သ္ဂောံပလေဝ်သၞောဝ်သ္ဇိုၚ်မာန်ဂှ် ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂမၠိုၚ် ဂိုတ်ဂ္စါန်ဒၟံၚ်သာ်ဏံကီုလေဝ် ညးဍုၚ်ကွာန်တံဂှ်တှ်ေ တၚ်စၟဳဟွံမွဲ ဒှ်ဒၟံၚ်ရ။
ညးဒေသၜဳဂြာၚ်မွဲတၠဂှ်တှ်ေ ပရူပေါဲရုဲကံၚ်ဇြဳပၞာန် ကၠောန်ဗဒှ်အာဂှ် ချပ်ဟွံစိုပ်မွဲသာ် ညးဍုၚ်ကွာန်ဂမၠိုၚ်ဝွံ ပေါဲဗ္တိုက်ထပ်ဒှ်ကၠုၚ်ပၠန်ဂှ် ဒှ်ဒၟံၚ်ဓဝိၚ်အိုတ်ရောၚ် ဟီုကဵု ဌာန်ပရိုၚ်သြၚ်လောန်တိုၚ်(မ်) ရ။
“ ဂွံဂွံစၟဳ ကိစ္စပေါဲရုဲမာဲဏံဂှ် မုဟွံမွဲပုဟ်။ မုလေဝ် ချပ်ဟွံစိုပ်ပုဟ်။ အရာမဆက်စပ်ဒၟံၚ်ကဵုပေါဲရုဲမာဲ သာ်ဏံသီုဖအိုတ်ဂှ် ရဲလ္ပာ်ရးတံဂှ်တှ်ေ မုမှဟွံချပ်လဝ်ပုဟ်။ ညးဍုၚ်ကွာန်နွံပ္ဍဲရးတံဂှ်တှ်ေ ဖေက်ပၞာန်ထပ်ဒှ်တုဲ ညးတံဂွိၚ်ဒၟံၚ် ပရူဏံသၟးရဏောၚ်။ တၞဟ်ဟ်ဟွံမွဲပုဟ်။ ဖေက်ဒှ်ကၠုၚ်မွဲဝါပၠန်တုဲ ဒှ်ဒၟံၚ်ဓဝိၚ်သာ်ဏံဂှ် နွံတၟာဂလိုၚ်ရ” သာ်ဝွံ သ္ဂးရ။
သၞာံတုဲကၠုၚ် ကၞောတ်ဂိတုမာတ်ကဵု ဂိတုဨပရဴတေံ ပ္ဍဲဒေသၜဳဂြာၚ် ပေါဲဗ္တိုက်သ္ကာတ်မြဟ်ဒၟံၚ်ဂှ် ညးဍုၚ်ကွာန်ဂၠိုၚ်ကဵုဠက် ဒးလဝ်ဘဲပၞာန်တုဲ ဟိုတ်နူပရေၚ်ပန်ပှော်ဗ္တိုက် ကံၚ်ဇြဳပၞာန်တုဲ သ္ၚိ ၄၀၀ ပြၚ် ပၟတ်တူလီုအာလဝ်ရ။
အခိၚ်လၟုဟ်ဂှ်လေဝ် ဒေသၜဳဂြာၚ် ပယျဵုမန်ကဵုကရေၚ် ပ္ဍဲကဵုကွာန်ကအ်ဗိန်၊ ဓမ္မသ၊ ကွာန်ကြေဝ်ဏာတံဂှ် ကောန်ဒပ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန် ဂလိုၚ်ပ္တိုန်ဇြဟတ်တုဲ ဖျေံလဝ်ဒပ် ပ္ဍဲကဵုသ္ၚိကောန်အရာပ်၊ ပ္ဍဲဘာလကျာ် ဒၞါဲမစှ်ေကဵုဗျူဟာတံဂှ် ဂွံတီကေတ် ဇရေၚ်ညးဒေသတံရ။
မွဲလ္ပာ်ဂှ်ပၠန် ဟိုတ်နူနဲသၞောဝ်ဥပဒေယိုက်လျိုၚ်ပၞာန် မတံၚ်ပၠောပ်ဏာ ညးသၟတ်ဂမၠိုၚ် သီုကဵုသၟတ်ဗြဴတံ အပ္ဍဲပၞာန်တုဲ မရပ်ဒက်အာညးတံ အပ္ဍဲကၟိန်ဍုၚ်ဂှ် ဟိုတ်နူသၞောဝ်ဏံတုဲ ဓဝိၚ်ဟွံၜိုဟ် ဒှ်ဒၟံၚ်အိုတ်ရောၚ် ညးဍုၚ်ကွာန်တံ သ္ဂးရ။
သွက်တန်ဗ္တောန်ကွတ်ပၞာန် ကံၚ်ဇြဳပၞာန်ကော်ဒၟံၚ်လၟေၚ်ၚ်ဂှ် လိၚ်စုတ်မၞိဟ် ဗီုကၠာတေံဟွံဂွံရတုဲ နကဵုနဲကဲနာနာသာ် ရပ်ဒက်ကၠုၚ်သၟတ်တံတုဲ ပလံၚ်ဏာဒၟံၚ်တန်ဗ္တောန်ကွတ်ပၞာန်တံဂှ် ကၠောန်ကၠုၚ်ဒၟံၚ်ရ။
အကြာအကြေပ်အဂြတ်နာနာသာ် ဇီုကပိုက်ကၠုၚ်ညးဍုၚ်ကွာန်တံ သာ်ဏံဂှ် ကံၚ်ဇြဳပၞာန် ဂွံကၠောန်ဗဒှ်ပေါဲရုဲမာဲဂှ် ကၠောန်ကၠုၚ်စရၚ်မာဲ၊ ဗပေၚ်ကၠုၚ်လၟေၚ်သ္ၚိကၟိန်တံဒှ်တမ် ပလေဝ်ပလေတ်ကၠုၚ်ဒၟံၚ်ရ။
ညးဒေသရေဝ်မွဲတၠဂှ်တှ်ေ ဟိုတ်နူပေါဲဗ္တိုက်ရပ်လွဟ်တုဲ ကၠောန်ပေါဲရုဲမာဲဟွံထေက်တုဲ ပ္ဍဲပွိုၚ်ဍုၚ်ရေဝ်ဂှ်လေဝ် ဒဒှ်ရပဋိပက္ခ က္တဵုဒှ်ကၠုၚ်မာန်ဂှ် သ္ၚဳဂၠိပ်ဒၟံၚ်ညးသ္ကအ် နွံဒၟံၚ်ရောၚ် ဟီုရ။
“ပေါဲရုဲမာဲဂှ်တှ်ေ ကၠောန်ဟွံထေက်ပုဟ်ဂှ် ထေၚ်ကေတ်ရ။ မုဒှ်ရောဟီုတှ်ေ အခိၚ်ဏံ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် (ပေါဲဗ္တိုက်ရပ်လွဟ်) ဂှ်လေဝ် ဟွံတုဲဒှ်ဏီပုဟ်ဟီုတှ်ေ ဂွံကၠောန်ပေါဲရုဲမာဲဂှ် တၟေၚ်ၚ်တၟဟ်ဟ် ဒှ်ကၠုၚ်ဟွံသေၚ်ပုဟ်။ ဂွံမိၚ်ဒၟံၚ်ပရိုၚ်ဂှ်တှ်ေ ပ္ဍဲပွိုၚ်ဍုၚ်ရေဝ် သၞာံဏံ ပဋိပက္ခဒှ်ဂၠိုၚ်ကၠုၚ်ဏောၚ် ညးမွဲမွဲပါၚ်ဟီုဒၟံၚ်အိုတ်တုဲ ပ္ဍဲပွိုၚ်ဍုၚ်ရေဝ်ဂှ်တှ်ေ ပဋိပက္ခဒှ်ကၠုၚ်ဂၠိုၚ်ဏောၚ် သ္ၚဳဂၠိပ်လဝ်ရ” သာ်ဝွံ သ္ဂးရ။
ပ္ဍဲပွိုၚ်ဍုၚ်ရေဝ် ဒးဒုၚ်လလောၚ်တြးလဝ် နဒဒှ်အမိၚ်အုပ်ဓုပ်ပၞာန်ဂှ် ပပ္တံနူဂိတုဂျာန္နဝါရဳ သတ္တာဟဒုတိယ စဵုကဵုသတ္တာဟတတိယဂှ် အကြာဒပ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန်ကဵု ဒပ်ပံၚ်ကောံပၠန်ဂတး မန်၊ ကရေၚ်တံ ပေါဲဗ္တိုက်သ္ကာတ်မြဟ်လဝ် ဗ္ဒါဲကွာန်ကြုၚ်လံၚ်ရ။
ဂကောံပၠန်ဂတးရပ်လွဟ်မန် ၄ ဂကောံ ချဳဒရာၚ်ဒၟံၚ်အပ္ဍဲဒေသဂှ်လေဝ် ဂွံဗ္တိုက်သီကေတ် တမ်ဒပ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန်၊ ဌာနပၞာန်ပၟိက်ဇၞော်တံမာန်ဂှ် ပ္ဍဲဂိတုဂျာန္နဝါရဳ ၁၉ ဂှ် ဒက်ပ္တန်လဝ် ကရောၚ်ပၞာန်ပံၚ်တောဲရာမညရ။
တိဍာ်ချဳဒရာၚ်ဂှ်တှ်ေ စၟတ်ကေတ်လဝ် အလုံတွဵုရးဍုၚ်မန်မွဲတုဲ ဂွံထ္မံက်အာပရေၚ်ပၞာန်တံဂှ် အသိၚ်သၠုၚ်တိုန်ဒၟံၚ်ဂှ်ရ ပဋိပက္ခပရေၚ်ပၞာန်တံ သ္ကာတ်မြဟ်ကၠုၚ်ဂှ် ညးဒေသတံ ဒှ်ဒၟံၚ်ဓဝိၚ်အိုတ်ရ။
ဒံက်တာသဳရိမန်ဆာန် ညးမၞုံအခေါၚ်ဟီုဂး ကရောၚ်ပၞာန်ရာမညဂှ်တှ်ေ စပ်ကဵုညးဍုၚ်ကွာန်ဒေသတံ ဒှ်ဒၟံၚ်ဓဝိၚ်ဂှ်တုဲ ဒ္ဂေတ်ဗက်သၞောဝ်၊ ဒ္ဂေတ်ဗက်ဒ္ဂေတ်ဝတ်တံဂှ်တုဲ ညံၚ်ပရေၚ်ဇီုကပိုက် ဂွံဒှ်အောန်အိုတ် ဂိုတ်ဂ္စါန်အာဏောၚ်ဂှ် ဟီုကဵု ဌာန်ပရိုၚ်သြၚ်လောန်တိုၚ်(မ်) ရ။
“စပ်ကဵုပရေၚ်ဒှ်ဓဝိၚ်ဏံတုဲ နကဵုကရောၚ်ပၞာန်ပံၚ်တောဲရာမည ပ္ဍဲဒၞါဲထ္မံက်ပရေၚ်ပၞာန်တံဂှ် ဒ္ဂေတ်ဗက် code of conduct ဒ္ဂေတ်ဝတ်ကောန်သ္ဂံၚ်တံ၊ ဒ္ဂေတ်ဗက် International Human Rights Law တံဂှ်တုဲ ညံၚ်ညးဍုၚ်ကွာန်မန်တံ ဟွံဂွံဇီုကပိုက်ဒး၊ ညံၚ်သ္ၚိဌာန်ဒြပ်ရတ်ညးဍုၚ်ကွာန်တံ ဟွံဇီုကပိုက်ဒး၊ ပရေၚ်ဇီုကပိုက် ညံၚ်ဂွံဒှ်အောန်အိုတ်ဂှ် ၜိုတ်သၟဟ်အစောံ ပ္တိတ်အာဇြဟတ်ဏောၚ်ဟီုဂှ် ကဵုကတိဟီုကၠုၚ်ဒၟံၚ်လၟိုန်ရ” သာ်ဝွံ သ္ဂးရ။
ကရောၚ်ပၞာန်ဂှ်တှ်ေ ဒပ်ပၞာန်ဗၠးၜးဍုၚ်မန် MLA ၊ ဒပ်ပၞာန်ဗၠးၜးကောန်ဂကူမန် MNLA-AD ၊ ဒပ်စဵုဒၞါညးဍုၚ်ကွာန်မန် MSDF ကဵု ဒပ်ပၠန်ဂတးဍုၚ်မန် MSRF တံ ဒက်ပ္တန်လဝ်ရ။
ပ္ဍဲကဵုအကာဲအရာ ကံၚ်ဇြဳပၞာန် မပပဵုပ္တိုန်အာ အာယုက်ကာလကာတၟေၚ် ခြာဟွံလအ်ဏံဂှ် သီုပရေၚ်ပၞာန် သီုပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ဒဒှ်မပြိုၚ်ပ္ကာန်တံ သ္ကာတ်မြဟ်ကၠုၚ်မာန်ရောၚ် ညးအခါတ်အကာဲဂမၠိုၚ် သ္ၚဳဂၠိပ်လဝ်ရ။
ပရိုၚ်−သြၚ်လောန်တိုၚ်(မ်)
ဗီု−RFA