မတ်မလီု၊ ဖေဖဝ်ဝါရဳ ၁
ပရေၚ်ပၞာန်သီအဝဵု မတက်ပ္ကဝ်ကၠေံ သၞောတ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳဍုၚ်ဗၟာတုဲ မဂြဲပၠောပ်ဏာကၟိန်ဍုၚ် သၟဝ်အုပ်ဓုပ်ပၞာန်ဂှ် ဖန်ဗဒှ်လဝ်သွာၚ်ဗွိုၚ်မၞိဟ်နာနာ သ္ကဵုဝါတ်ခါဲစှ်ေကၠုၚ်ဂှ် ပေၚ်ကၠုၚ်ပန်သၞာံဣရ။
အပ္ဍဲပၞာန်သီအဝဵု ပွိုၚ်ပန်သၞာံဏံ ဘဝညးဍုၚ်ကွာန်မဂၠိုၚ်ဂၠေၚ် ဒးဆောံလေၚ်လီုလာ်အာလဝ်တုဲ ဒးဆေၚ်လဝ်မုက်ကဵုအကြေပ်အဂြတ် မပ္တံကဵုပရေၚ်ဇီုကပိုက်ချိုတ်၊ ပရေၚ်ရပ်ဒက်ပျဲပျာံ၊ အရေၚ်ကဵုလုပ်ယိုက်လျိုၚ်ပၞာန်၊ ပရေၚ်ဟွံဂီုကၠီု ကေုာံ ပရေၚ်ဖံက်ပ္ကဝ်အခေါၚ်အရာမၞိဟ်တံ ဒှ်တမ်ရ။
သ္အာၚ်နူဂှ်ပၠန် ပ္တဝ်က္ဍိုပ်ကဵုကောန်အရာပ်တံတုဲ ထောံမခတိုဟ်နကဵုပၞာန်ကျာ ကဵုလွဟ်ဇၞော်တံ၊ ကၠောန်သ္ပနဒဒှ်ဇွောံစဵုဒၞါပၞာန်တံ၊ စံၚ်ယတ်ပြိုက်ဂစိုတ် ကေုာံ ကလိလောန်စပ်ကဵုလိၚ်တံလေဝ် နွံဒၟံၚ်ဂှ် ဂကောံအခေါၚ်အရာမၞိဟ်ဂမၠိုၚ် ထံက်ထ္ၜးလဝ်ရ။
ညးဍုၚ်ကွာန်မွဲတၠဂှ်တှ်ေ အပ္ဍဲပၞာန်သီအဝဵုဏံဂှ် အရာဟွံကေၚ်ချပ်လဝ်မွဲလှ်ေတံဂှ် ဒးတတ်ထ္ပာ်ကၠုၚ်လဝ်တုဲ ဂွံဝါတ်ကျာတ်အာ နူဏံရနွံဂှ် ဟီုရ။
“အဲတှ်ေ အကာဲအရာပရေံဗီုဏံဂှ် မွဲလှ်ေမှ ဟွံစၟဳလဝ်ပုဟ်။ ပိုယ်တံ ဒးထံၚ်ဏောၚ်။ ဒးဒုၚ်ရပ်ဏောၚ်တံဂှ်တှ်ေ မၞိဟ် ဟွံကေၚ်ကူချပ်လဝ်မွဲလှ်ေဂှ် ဒးမံၚ်ကၠုၚ်လဝ် ပ္ဍဲထံၚ်။ အခိၚ်တိတ်ကၠုၚ်နူထံၚ်ဂှ်လေဝ် ဒးတတ်ကၠောံလဝ် အခက်အခုဲတၟာဂလိုၚ်ရ။ ပွိုၚ်ပန်သၞာံဏံဂှ်တှ်ေ ပ္ဍဲမွဲဘဝအဲ ဝါတ်ဂါတ်အိုတ်ရဂှ် ဟီုဂွံရ။ ဂွံကျာတ်ဝါတ်အာ နူဏံဂှ်လေဝ်နွံဒၟံၚ်ဟီုတှ်ေ တရဴဏံဂှ် ဟွံသ္ၚောဲရပုဟ်” သာ်ဝွံ သ္ဂးရ။
အတိုင်စရင် ဂကောံမၚ်မွဲရီုဗၚ် ကောန်ထံၚ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် AAPP ဂှ်မ္ဂး နူသၞာံ ၂၀၂၁ ဂိတုဖေဖဝါရဳ ၁ စဵုကဵုသၞာံ ၂၀၂၅ ဂိတုဖေဖဝ်ဝါရဳ ၃၀ ဂှ် ဟိုတ်နူဂကောံပၞာန် ကေုာံ ကောန်ရဲတဝ်ခွါညးတံဂမၠိုၚ်တုဲ ညးဍုၚ်ကွာန် ၆၂၀၀ ပြၚ် ဒးချိုတ်အာလဝ်ရ။ သ္အာၚ်နူဂှ်ပၠန် ညးချဳဒရာၚ်ပရေၚ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳတံကဵု ညးဍုၚ်ကွာန် ၂၁၇၀၀ ပြၚ်လေဝ် ဒးဒုၚ်ရပ်လဝ်ဖိုဟ်ရ။
ဟိုတ်နူတၚ်ဍိုန်လျကံၚ်ဇြဳပၞာန် ပ္ဍဲအရာကောပ်ကာဲပရေၚ်သြန်လှုဲတံကီု၊ ဟိုတ်နူမူဝါဒ ဗၞိက်ပၠောပ်ဗၞိက်ပ္တိတ် မဗၠေတ်မှာတံဂှ်ကီု၊ ဟိုတ်နူကဵုတၚ်စၞောန်ပၟိၚ်ဂမၠိုၚ် ကေုာံ သီုကဵုတၚ်သၞောတ်ဗ္ၜတ် စပ်ကဵုဗၞိက်ဂေတ်ဂြိပ်တံဂှ်တုဲ ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ပရေၚ်မၞိဟ်တံဂှ်လေဝ် ဒးစှ်ေအာဒၟံၚ်ရ။
ဟိုတ်ဂှ်ရ ကမၠောန်ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ဂမၠိုၚ် ဒးဒေါအ်ဇူ၊ ၚုဟ်ဗၞိက်က္ဍၚ်၊ ကၠေၚ်စက်ပိုတ်၊ ပၟတ်ဓာတ်လလဳ ပိုတ်ပၠိုတ်ကဵုနာဍဳတံဂှ်လေဝ် ဖန်ဗဒှ်လဝ် ညံၚ်ညးဍုၚ်ကွာန်တံ ထပ်တုဲဂွံဒှ်ဒဒိုက်သောကတံပၠန်ရ။
ဥူဗညာ ဒါရိုက်တာ ဂကောံအခေါၚ်အရာမၞိဟ်ကရေၚ်ဂှ် အပ္ဍဲပွိုၚ်ပန်သၞာံဏံ ဓရိုဟ်ပလံၚ်ဏာလဝ် အကာဲအရာပရေံအိုတ်တံဂှ်တုဲ နကဵုကံၚ်ဇြဳပၞာန် ညံၚ်ဂွံဆက်ထိၚ်အဝဵုမာန်ဂှ် ဆက်ကၠောန်အာမံၚ်ဏီဏောၚ်ဂှ် ဟီုရ။
“အရာတံဏံဂှ် ဓရိုဟ်ပလံၚ်ဏာဒၟံၚ် အကာဲအရာပရေံအိုတ်မွဲရ။ မွဲလ္ပာ်ပၠန်ဂှ်လေဝ် ဟွံဂၠါဲသွဟ် ပၞော်တိတ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်မွဲသာ် ဍေံတံ ညံၚ်ဂွံဆက်ကေတ်အဝဵု ဗွဲအတေၚ်အဓမ္မမာန် ကၠောန်ဒၟံၚ်ဂှ်တှ်ေ တုပ်တဴညံၚ်ရဴ ဂဝဵုဂဝိုက်ဒၟံၚ် လ္တူညးဍုၚ်ကွာန်တံရ။ ညံၚ်ဂွံဆက်ထိၚ်အာအဝဵုဍေံတံမာန်ဂှ် ကၠောန်ဒၟံၚ်ရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ သၞာံ ၂၀၂၅ ဏံလေဝ် ပရေၚ်ဇီုကပိုက်လ္တူညးဍုၚ်ကွာန်တံ ပရေၚ်ဒးချိုတ် ဒးဆောံလေၚ်တံဂှ် ဆက်ဒှ်ဒၟံၚ်ဏီဏောၚ်” သာ်ဝွံ သ္ဂးရ။
မွဲလ္ပာ်ဂှ်ပၠန် ပၠန်ဂတးရပ်လွဟ် စကၠုၚ်လဝ် နူကဵုရမျာၚ်ကရေဲ အဝဵုညးဍုၚ်ကွာန် ကလေၚ်ကဵုညးဍုၚ်ကွာန်၊ ဟွံမွဲပၟိက်ကဵုသၞောတ်တၠအဝဵုပၞာန်တံဂှ်လေဝ် ဆက်ကၠုၚ်ဒၟံၚ်နကဵုအသိၚ်ခိုဟ်ဟ်တုဲ လုပ်စိုပ်ကၠုၚ်ဒၟံၚ် ပ္ဍဲပွိုၚ် ၅ သၞာံရ။
အပ္ဍဲပရေၚ်သီအဝဵုပွိုၚ်ပန်သၞာံဏံ လ္ပာ်ဂကောံဇြဟတ်ပၠန်ဂတးတံဂှ် အုပ်ဓလီုဂွံလဝ်ဍုၚ် စဵုကဵု ၉၀ ပြၚ်ကီုလေဝ် ကံၚ်ဇြဳပၞာန်ဂှ်တှ်ေ ဒဵုကဵုအခိၚ်လၟုဟ် ဆက်ရပ်ထိၚ်လဝ်အဝဵုဗဟဵုတေံဖိုဟ်ရ။
အတိုၚ်တၚ်သ္ဂုတ်သွာတ် ကောံဓရီုကံၚ်ဇြဳဂီုကၠီု ကေုာံ ကာစဵုဒၞါကောန်ဂကူ မကော်ကေတ်လဝ် ပ္ဍဲဂိတုဂျာန္နဝါရဳ ၃၁ ဂှ်မ္ဂး ကာလမလလောၚ်တြးလဝ် အကာဲအရာကၟိန်ဍုၚ်ကာမံက်တိုန်ဂှ် ထပ်ပပဵုပ္တိုန်လဝ် တြဴဂိတုပၠန်ဂှ် ကံၚ်ဇြဳပၞာန် လလောၚ်တြးကၠုၚ်ရ။
ဗိုလ်ဇၞော်ဇြေန်ယဝ် CDM ဂှ်တှ်ေ အပ္ဍဲသၞာံဏံ ဒှ်ကာလအာရီုဒးဂၠိုၚ် ပ္ဍဲပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ကဵု ပရေၚ်ပၞာန်တံဂှ်တုဲ ဂကောံဇြဟတ်ပၠန်ဂတးတံ ညဳသာမ္ဂး နကဵုကံၚ်ဇြဳပၞာန် ဒးဗလးကၠုၚ် ဌာန်ဂအုပ်ပၞာန်တံမာန်ဂှ် သ္ၚဳဂၠိပ်လဝ်ရ။
“ ဒပ်ပၞာန်ဂှ်လေဝ် အပ္ဍဲပွိုၚ်မသုန်သၞာံဏံဂှ် ကၠောန်အာပေါဲရုဲမာဲမာန်ဏောၚ်ဂှ် ဂွံညာတ်ကေတ်ရ။ အေဂှ်တှ်ေ ဍေံတံဂှ် လ္ပာ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂှ်လေဝ် မွဲလ္ပာ်၊ လ္ပာ်ပရေၚ်ပၞာန်ဂှ်လေဝ် မွဲလ္ပာ်ဟီုတှ်ေ ဒှ်အခိၚ်ကာလ အာရီုဒးဂၠိုၚ်အိုတ်ရဏောၚ်။ ဒှ်အခိၚ်ကာလ ညးတံကေတ်ကၟေတ်ဟွံမာန်ဏောၚ်။ ညအ်ဂှ် ဂကောံဇြဟတ်ပၠန်ဂတးတံကီု ဂကောံကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံကီု ပံၚ်တောဲအာညဳညဳသာသာမ္ဂး ပ္ဍဲကဵုသၞာံဏံဂှ် ကလိဂွံအာ ဌာန်ဂအုပ်ပၞာန်ရး ဌာန်ဂအုပ်ပရေၚ်ကောပ်ကာဲတံ ၜါပိမာန်ဂှ် ဒးဟီုဏောၚ်” သာ်ဝွံ သ္ဂးရ။
ပၠန်ဂတးက္ညၚ်ဏံ ပ္တဝ်ကၠုၚ်က္ဍိုပ် လ္ပာ်ၝောံဍုၚ်မာန်တုဲ ပ္ဍဲကဵုအကာဲအရာဏံဂှ် အပ္ဍဲသၞာံ ၂၀၂၅ ဏံ ကံၚ်ဇြဳပၞာန် ဒးဆေၚ်အာမုက်ကဵု ဂကောံပၠန်ဂတးနာနာတံ ဗွဲမသ္ကာတ်မြဟ်မာန်ရောၚ် ညးဆက်ဟီုရ။
အလဵုအသဳညဳသၟဟ်ဂကူ NUG ဂှ်တှ်ေ သီအာဍုၚ်မာန္တလေဝ် နူကဵုတဲကံၚ်ဇြဳပၞာန်ဏောၚ် ဟီုကြီုဒၟံၚ်ဂှ်ဝွံ လဟီုသၟးဟွံသေၚ် ကၠောန်နတဲဏောၚ်ဂှ် ဥူနေဖုၚ်လာတ် ညးမၞုံအခေါၚ်ဟီုဂး ရုၚ်သ္ကိုပ်ဝန်ဇၞော်ဂှ် ဟီုပ္တိတ်လဝ်ရ။
ပၞာန်ထ္ပက်ဒပ်ပၞာန်ရခေၚ် AA ဂှ်လေဝ် လှဲတြးကၠုၚ်ဒၟံၚ် စဵုကဵုရးဗဂေါ၊ မဂွဵု ကေုာံ ရးဨရာဝတဳ မဆက်စပ်ဒၟံၚ််ကဵု တွဵုရးရခေၚ်ဂှ်တုဲ ဗ္ဒိုပ်ဒပ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန် နွံဒၟံၚ်ပ္ဍဲဒေသတံဏံ သီုပိဂှ် သီဂွံလဝ်ရောၚ် ပ္ဍဲဂိတုဂျာန္နဝါရဳ ၂၇ ဂှ် လလောၚ်ပ္တိတ်လဝ်ပရိုၚ်ရ။
ပၠန်ဂတးရပ်လွဟ် မမံက်ဂတဝ်ကၠုၚ် ဟိုတ်နူပရေၚ်သီအဝဵုဂှ်ဝွံ ပြံၚ်လှာဲကၠေံဝၚ်ဒပ်ပၞာန် မွဲပ္ၚံက်တုဲ ပ္ဍဲပရေၚ်ပၞာန် နကဵုပရေၚ်ကျဗြံ မသ္ကာတ်မြဟ်အိုတ်ဂှ် ဒးလီုလာ်သရိုဟ်စှ်ေကၠုၚ်ဒၟံၚ် သိုက်က်ရ။
ဒံက်တာသဳရိမန်ဆာန် ညးမၞုံအခေါၚ်ဟီုဂး ကရောၚ်ပၞာန်ရာမညဂှ်တှ်ေ နကဵုကံၚ်ဇြဳပၞာန် ဆက်တုဲဒးဆေၚ်အာမုက်ကဵု ပရေၚ်ဗ္တိုက်ပရေၚ်ပၞာန် ဂကောံဇြဟတ်ပၠန်ဂတး အသိၚ်မသၠုၚ်တိုန်ကၠုၚ်ဂှ်ဏီဏောၚ်ဂှ် ဟီုရ။
“သၞာံ ၂၀၂၅ ပရေၚ်သီအဝဵုလုပ်ကၠုၚ် ၅ သၞာံဏံဂှ်လေဝ် အလုံဍုၚ်မွဲပြးဇး ဂကောံဇြဟတ်ပၠန်ဂတးရပ်လွဟ် မဗ္တိုက်ပၠန်ဂတးဒၟံၚ် ကံၚ်ဇြဳပၞာန်တံဂှ် ပရေၚ်ဗ္တိုက်ပရေၚ်ပၞာန်ညးတံ အသိၚ်မသ္ကာတ်ကၠုၚ်ဂှ် ဆက်တုဲဒးဆေၚ်အာမုက်ဏီဏောၚ်။ နကဵုဂကောံဇြဟတ်ပၠန်ဂတးတံလေဝ် သၞာံ ၂၀၂၅ ဂှ် ဖျေံစၟတ်လဝ်တၚ်ရန်တၟံပရေၚ်ပၞာန် နဒဒှ်သၞာံဖအိုတ်ကၠေံ သွက်သ္ဂောံထပိုတ်ရိုဟ်ကၞက် သၞောတ်တၠအဝဵုပၞာန်ဂှ် နွံ” သာ်ဝွံ သ္ဂးရ။
ဆ္ဂး ဂွံဖအိုတ်ကၠေံမာန်ဂှ် တန်တဴဒၟံၚ်ကဵု လ္ပာ်ဂကောံဇြဟတ်ပၠန်ဂတးတံ ကၠောန်ကၠုၚ်ပရေၚ်ပၞာန် မစှ်ေကဵုဗျူဟာ နဗ္ၜတ်ဍုၚ်မွဲ ဗွဲမညဳသာမာန်ဂှ်ဏောၚ်ဂှ် ထံက်ထ္ၜးလဝ်ရ။
ဂွံဆေၚ်မုက် ကုပၞာန်ထ္ပက်ပၠန်ဂတးတံမာန် ရန်သာ်ဏံတုဲ သွက်ဂွံဗပေၚ်ဇြဟတ်လေၚ်ဒိုက်တံဂှ် သၞာံတုဲကၠုၚ် ပ္ဍဲဂိတုဖေဖဝ်ဝါရဳတေံ ကံၚ်ဇြဳပၞာန် ရပ်စပ်လဝ်သၞောဝ်ယိုက်လျိုၚ်ပၞာန်တုဲ ကော်ကေတ်တန်ဗ္တောန်ကွတ်ပၞာန် စဵုကဵု လၟေၚ် ၉ တုဲ ပကောံကၠုၚ်လဝ်ကောန်ဒပ် ဂၠိုၚ်ကဵုလ္ၚီရ။
နူကဵုဏံ သၟတ်အာယုက်စိုပ်တုဲတံဂှ် ဟွံကဵုတိတ်ဍုၚ်သ္အာၚ်ရတုဲ ပတေၚ်ဂြတ်ကၠုၚ် မွဲကဝူတုဲမွဲကဝူ ပ္ဍဲဂိတုဂျာန္နဝါရဳ ၂၃ ဂှ် သ္ပဒတန်စၞောန်ပျးလဝ် နဲသၞောဝ်ဥပဒေဂွံယိုက်လျိုၚ်ပၞာန် မရပ်ကြိုၚ်အာသၟတ်တံ အပ္ဍဲဍုၚ်ဂှ်ရ။
နကဵုကံၚ်ဇြဳပၞာန် အပ္ဍဲသၞာံ ၂၀၂၄ ဂှ် ဒးဆောံလေၚ်လဝ် ဌာန်ဂအုပ်ပၞာန်ရး ၂ တုဲ အလုံဍုၚ်မွဲဂှ် ဒးဆောံလေၚ်လဝ် ဗ္ဒိုပ်ဒပ် ၇၄၂ တုဲ ဇြဟတ်ဒပ် ၁၄၀၀၀ ပြၚ် ဒးလေၚ်လဝ်ရောၚ် စရၚ်ဌာနဝန်ဇၞော်ကာစဵုဒၞါ အလဵုအသဳညဳသၟဟ်ဂကူ NUG ထ္မံက်ထ္ၜးလဝ်ရ။
သ္အာၚ်နူဂှ်ပၠန် ကောန်ဒပ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန်တံကဵု ကောန်ဂကောံဒပ်ဗၠာဲသၟိၚ် ၁၄၇၀၀ ပြၚ် လုပ်စိုပ်ကၠုၚ်ဇရေၚ်ညးဍုၚ်ကွာန်တုဲ ပ္ဍဲကဵုတမ်ဒပ် နွံ ၂၈၂ ဂှ် အောန်အိုတ် ၜိုတ် ၁၀၁ ဂှ်တှ်ေ ပရေၚ်ဒက်ပ္တန်လီုဒၟံၚ်တုဲ ၁၄၂ ဒပ်ဂှ်ဝွံ ဇြဟတ်ဍိုန်လျဒၟံၚ်ဂှ် NUG လလောၚ်ပ္တိတ်လဝ်ရ။
ပရိုၚ်−သြၚ်လောန်တိုၚ်(မ်)
ဗီု− MOI