မတ်မလီု၊ ဂျောန် ၂၈
ညးဍုၚ်ကွာန်ဍုၚ်ဗၟာ မၞုံဒၟံၚ်သၟဝ်တဲပၞာန်သီအဝဵုဏံ စၟဳကၠုၚ်လဝ်အရီုဗၚ်ပၞာန် နူကဵုဗွိုၚ်ဍုၚ်သ္အာၚ် ဗွဲတၟေၚ် နူကံၚ်ဇြဳဂီုကၠီုကုလသမဂ္ဂဂှ် ဒးဒုၚ်ဒၟံၚ်ဘဲဒပ်ပၞာန် မဍဵုဍိုက်သ္ပမာန်ကၠုၚ်တအ် နကဵုနဲကဲနာနာသာ်ဖိုဟ်ရ။
အခိၚ်ကာလသီအဝဵုပြဟ်ဟ်တေံ ညးဍုၚ်ကွာန်ဍုၚ်ဗၟာ တၞဟ်နသ္ဂောံဂွံပွစဵုဒၞါ အတိုၚ်စေဝ်ပၞောန် R2P ဂှ် ကၠောန်ကၠုၚ်လဝ်ကာမ်ပိန် သီုသၟဝ်တိ သီုလ္တူလပှ်ကျာတုဲ အာတ်မိက်ကၠုၚ်လဝ်ကီုလေဝ် ဒဵုကဵုအခိၚ်လၟုဟ် မုဟွံတၟေၚ်ကၠုၚ်ရ။
ဟွံဒုၚ်တဲကဵုပၞာန်သီအဝဵုတုဲ တိတ်ဂၠံၚ်ထ္ၜးကၠုၚ်ဆန္ဒ ဗွဲမၜိုဟ်လလမ်ဂှ်ဝွံ ဟိုတ်နူဒပ်ပၞာန် ပန်ပှော်ပါ်ထ္ကးကၠုၚ်ဂှ်တုဲ စိုပ်ကၠုၚ်စဵုကဵုကဆံၚ်ပေါဲဗ္တိုက်ရပ်လွဟ်တုဲ ညးဍုၚ်ကွာန်အလုံဍုၚ်မွဲ ဒှ်ဒၟံၚ်အကြေပ်အဂြတ်နာနာသာ်ရ။
ဥူဗညာ ဒါရိုက်တာ ဂကောံအခေါၚ်အရာမၞိဟ်ကရေၚ်ဂှ် အခိၚ်ကာလသီအဝဵုတေံကဵု အကာဲအရာလၟုဟ်ဝွံ ဟွံတုပ်ရတုဲ စၟဳ R2P ဟွံဂွံရတုဲ နွံပၟိက်ဒၟံၚ်ကဵု အရီုဗၚ်ပရေၚ်ဗ္စာရဏာမၞိဟ် ဇရေၚ်ဍုၚ်သ္အာၚ်တံရောၚ် ဟီုကဵု ဌာန်ပရိုၚ်သြၚ်လောန်တိုၚ်(မ်) ရ။
“ဒပ်ပၞာန် UN လုပ်ကၠုၚ်တုဲ ဂွံစဵုဒၞါကဵုဂှ် ပိုယ်တံဟွံစၟဳရပုဟ်။ ညအ်ဂှ်လေဝ် ဒှ်ဟွံမာန်ပုဟ်။ ရံၚ်အာကဵုအကာဲအရာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် အာဒၟံၚ်လၟုဟ်ဂှ်မ္ဂး R2P ဏံဂှ်တှ်ေ တုပ်အာညံၚ်လ္ပအ်မွဲရဏောၚ်။ ပိုယ်တံနွံပၟိက်ဂၠိုၚ်ဂှ်တှ်ေ နူကဵုအလဵုအသဳဍုၚ်သ္အာၚ်တအ် စွံအာရီုတုဲသွက်ဂွံရီုဗၚ်ကဵု ပရေၚ်စသုၚ်မံၚ်စံၚ်ညးဍုၚ်ကွာန်တအ်၊ ပရေၚ်ပညာ၊ ပရေၚ်ထတ်ယုက်တံဂှ်ရဏောၚ်။ ဒၞါဲရီုဗၚ်သာ်ဏံဂှ် ကုညးမဒးလဝ်ဝပ် ဟိုတ်နူပဋိပက္ခတအ်ဂှ် သွက်ဂွံဂၠါဲဂၠံၚ်ဍာန် နူကဵုပယျဵုဍုၚ်မကြပ်တံဂှ် သာတုဲနွံပၟိက်ရ” သာ်ဝွံ သ္ဂးရ။
အပ္ဍဲသီလဝ်အဝဵု ပွိုၚ်ပန်သၞာံပြၚ်ဏံ ပ္ဍဲဍုၚ်ဗၟာဂှ် ညးဍုၚ်ကွာန် ၆၈၀၀ ပြၚ် ဒးချိုတ်အာလဝ်တုဲ လၟိဟ်မၞိဟ် ၃ ဒဿမ ၅ ပြကောဋိကိုဋ်ပြၚ် ထောံလသာဌာန်ဒၟံၚ် ဒးဂြိပ်ဒဴဒၟံၚ်တုဲ ၂၀ ပြကောဋိကိုဋ်ပြၚ်ဂှ် နွံပၟိက်ဒၟံၚ်ကဵု အရီုဗၚ်ဗ္စာရဏာမၞိဟ် ကာတၟေၚ်ရ။
ဟိုတ်ဂှ်ရ ထ္မံက်ရုပ်ရဴ အတိုၚ်စေဝ်ပၞောန် R2P တာလျိုၚ်မ္ဒးစဵုဒၞါကဵုဂှ်တုဲ သွက်ဂွံကဵုအရီုဗၚ် ကုညးဍုၚ်ကွာန်ဍုၚ်ဗၟာ မၞိဟ်ရီုဟွံမွဲဒၟံၚ်ဂှ် ဥူကျဝ်မိုဝ်ထောန် မဒှ်အမာတ်ကလုတ်ညးစၞးဍုၚ်ဗၟာလၟိုန် မဆေၚ်စပ်ကဵုကုလမသဂ္ဂ ဟီုရ။
ညးဟီုဏာလဝ် ပ္ဍဲကဵုအသေအဟာန် တာလျိုၚ်မ္ဒးစဵုဒၞါ ကေုာံ ပရေၚ်စဵုဒၞါ ဂစိုတ်ကမၠက်ဂကူမၞိဟ်၊ ရာဇဝတ်ပၞာန်၊ ဂစိုတ်သ္အးကၠေံကောန်ဂကူ ကေုာံ ဒုဟ်ဒဏ်ကလိလောန်လ္တူဂကူမၞိဟ် ပေၚ် ၂၀ သၞာံ မကၠောန်ဗဒှ်လဝ် ပ္ဍဲဌာန်ဂအုပ်ကုလသမဂ္ဂ ဍုၚ်နျူယျံက် ပ္ဍဲဂိတုဂျောန် ၂၅ တေံရ။
ဒံက်တာသဳရိမန်ဆာန် ဥက္ကဌကမ္မတဳက္ဍိုက်ပ် ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်၊ ပရေၚ်ပၞာန် ဒပ်စဵုဒၞါဍုၚ်မန်ဂှ်တှ်ေ နကဵုဍုၚ်သ္အာၚ်ဂမၠိုၚ် ဆၜိုတ်ကၟာတ်လဒဵုတပ်ဒဏ် လ္တူကံၚ်ဇြဳပၞာန် လ္ပာ်ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ကီု၊ ၜိုတ်ပါဲတးထောံညးတအ် ပ္ဍဲကေၚ်ကာကလုတ်တမာန်တံဂှ်ရ ကၠောန်မာန်ဏောၚ်ဂှ် ထံက်ထ္ၜးလဝ်ရ။
“ အကာဲအရာလၟုဟ်ဂှ်တှ်ေ ဍုၚ်သ္အာၚ်တအ်ကၠောန်မာန်ဂှ် ညံၚ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန် ဂွံဆေၚ်ကၠုၚ်မုက် ကုအကြေပ်အဂြတ်နာနာသာ် ကၟာတ်လဒဵုတပ်ဒဏ်ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ် ပါဲတးထောံပ္ဍဲသွာၚ်ကလုတ်တမာန်၊ ဟွံသ္ပစၟတ်သမ္တီကုညးတအ်၊ ဟွံသွံတြးလွဟ်လက်နက် ကုကံၚ်ဇြဳပၞာန် ကေုာံ ဟွံသွံတြးကၠေၚ်က္ၜၚ်ကျာတံဒှ်တမ် ပရေၚ်ကၟာတ်လဒဵုတပ်ဒဏ်ၜိုတ်ဏံရ ကၠောန်မာန်ဏောၚ်” သာ်ဝွံ သ္ဂးရ။
Responsibility to Protect (R2P) ဂှ်ဝွံ ဒှ်တာလျိုၚ်သွက်ဂွံစဵုဒၞါကဵုတုဲ ပ္ဍဲကောံဓရီုနာနာကုလသမဂ္ဂ သၞာံ ၂၀၀၅ တေံဂှ် ကောန်ဂကောံကုလသမဂ္ဂသီုဖအိုတ် ထံက်ဂလာန်သ္ပဒတန်လဝ်တုဲ ဒှ်တၚ်ဒုၚ်လျိုၚ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်အလုံဂၠးမွဲရ။
အတိုၚ်စေဝ်ပၞောန် R2P ဂှ်မ္ဂး ဗွိုၚ်ဍုၚ်သ္အာၚ်ဂမၠိုၚ် ပံၚ်ကောံတုဲသွက်ဂွံကေတ်ကဵုလျိုၚ် နူကဵုပွမဒးဒုၚ်ကလိလောန် ပရေၚ်ဂစိုတ်ကမၠက်ဂကူမၞိဟ်၊ ရာဇဝတ်ပၞာန်၊ ဂစိုတ်သ္အးကၠေံ ကောန်ဂကူ ကေုာံ ရာဇဝတ် မကလိလောန်လ္တူဂကူမၞိဟ်တံဂှ်ရ။
ဆ္ဂး ပ္ဍဲကဵုပရေၚ်ဍုၚ်ဗၟာဏံ သီုညးဖအိုတ် ဂွံထိၚ်ဒဝ်မၚ်မွဲ ကတိကဝတ်လ္တူပရေၚ်ဗ္စာရဏာမၞိဟ်၊ စေဝ်ပၞောဝ် သၞောဝ်အစာံ R2P ဂှ် မုဟွံကၠောန်သ္ပလဝ်ရောၚ် ဥူကျဝ်မိုဝ်ထောန် ထံက်ထ္ၜးလဝ်ရ။
ညးလ္ၚတ်ဂမၠိုၚ်ဂှ်တှ်ေ အခိၚ်သီအဝဵုပြဟ်ဟ်တေံ ယဝ်ကံၚ်ဇြဳဂီုကၠီုကုလသမဂ္ဂ ဖျေံကဵုဍုၚ်ဗၟာ အတိုၚ်စေဝ်ပၞောန် R2P ဂှ်ကီုမ္ဂးလေဝ် ဟိုတ်နူဍုၚ်ရပ်လဝ်အဝဵုဝဳဒိုဝ်ဂမၠိုၚ် စှ်ေစးလဝ်ဏောၚ် သ္ဂးရ။ သ္အာၚ်နူဂှ်ပၠန် အကာဲအရာလၟုဟ်ဂှ်လေဝ် ဂွံဖျေံကဵု R2P ဂှ် ဒှ်ဟွံမာန်ရောၚ် သ္ၚဳဂၠိပ်လဝ်ရ။
ကိုဝ်မေန်တိုဲတေတ် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ကွးဘာ ဗကသတြေံဂှ် နကဵုဍုၚ်သ္အာၚ် ဒုၚ်သ္ဇိုၚ်ကဵုဒတုဲဖဵု လ္တူမဆက်က္တဵုဒှ်ကၠုၚ်မာန်တံဂှ်ရ လ္ပာ်ဇြဟတ်ပၠန်ဂတးတအ် ညံၚ်ဂွံအံၚ်ဇၞး ပ္ဍဲပရေၚ်ကလုတ်တမာန်ဂှ် ဒးကၠောန်ဒၟံၚ်ဏီဏောၚ် ဟီုကဵု ဌာန်ပရိုၚ်သြၚ်လောန်တိုၚ်(မ်) ရ။
“နကဵုဍုၚ်သ္အာၚ် ဍုၚ်ဇြဟတ်ဇၞော်တအ်ဂှ်တှ်ေ ယဝ်လုပ်ကေတ်အရေဝ် ဍုၚ်မွဲမွဲဍုၚ်မ္ဂး ညးတံ ဒးချပ်ဖဵုအဆက်မဒှ်ကၠုၚ်တံဂှ်ဏောၚ်။ မွဲပၠန်ဂှ် ဒတုဲဖဵုဍေံတံ ဟွံမွဲမ္ဂး ရပ်စပ်သုၚ်စောဲလွဟ်ညးတံ ကောန်ပၞာန်ညးတံတုဲ ဂွံရီုဗၚ်ကဵုဟွံမွဲပုဟ်ဂှ် သ္ၚဳဂၠိပ်ကေတ်ရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ပ္ဍဲကဵုမုက်ပၞာန် ပရေၚ်ကလုတ်တမာန်ဂှ် ၜိုတ်ထေက်ကဵုအံၚ်ဇၞးဂှ် ဟွံအံၚ်ဇၞးပုဟ်။ ပိုယ်တံ ဒးကၠောန်အာ ကာမ်ပိန်ချဳဒရာၚ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂၠိုၚ်ၚ်တုဲ ပ္ဍဲကဵုပရေၚ်ကလုတ်တမာန် ဂွံအံၚ်ဇၞးဂှ် ဒးဆက်အာဒၟံၚ်ဏီဏောၚ် ထေၚ်ကေတ်ရ” သာ်ဝွံ သ္ဂးရ။
ဗွိုၚ်ဍုၚ်သ္အာၚ်ဂမၠိုၚ် ဗွဲတၟေၚ် နကဵုကံၚ်ဇြဳဂီုကၠီု လ္ပတံၚ်ခယျမံၚ်တုဲ ဒးဖျေံကဵုကမၠောန်ကေတ်အရေဝ်တံဂှ်ဏောၚ်တုဲ ဒးသောၚ်ကလး တမ်ရိုဟ်ပြဒ္ဒညာတံဂှ်ဏောၚ် ဥူကျဝ်မိုဝ်ထောန် ဖ္တိုက်ဖ္အောဝ်လဝ်ရ။
သွက်ဂွံထပိုတ်ကၠေံ ဒဒှ်မလွဟ်လက်နက်၊ မကမ်၊ ကၠေၚ်က္ၜၚ်ကျာ၊ သြန်ထံက်ပၚ် မဇွောဝ်လုပ်ဒၟံၚ်ဇရေၚ်ဒပ်ပၞာန်ဂှ် ကောံဓရီုကာနာနာဏံကဵု ကံၚ်ဇြဳအခေါၚ်အရာမၞိဟ် ဒးဖျေံသ္ဂုတ်သွာတ်ပိုတ်တ်ဏောၚ်တုဲ ညံၚ်ဒပ်ပၞာန်ဂွံဒုၚ်လျိုၚ်ဂှ်လေဝ် ဒးကၠောန်ဏောၚ် သ္ဂးရ။
အခိၚ်လၟုဟ် ဒပ်ပၞာန်သီအဝဵုဝွံ ဂွံဒၟံၚ်အခေါၚ်ဗၠးၜး နူကဵုဒုဟ်ဒဏ် မကလိလောန်လဝ်တံဂှ်ဖိုဟ်တုဲ ညံၚ်အဝဵုဂွံဆက်တန်ကြန်အာဂှ်လေဝ် ပ္တိတ်ကၠုၚ်ဒၟံၚ်ဇြဟတ် သွက်ဂွံလုပ်သၞောဝ် နူကဵုပေါဲရုဲမာဲမွဲကဆံၚ်ရ။
ပရိုၚ်−သြၚ်လောန်တိုၚ်(မ်)
ဗီုရုပ်−Social Media