မတ်မလီု ၊ နိုဝမ်ပါ၂၆
ဟိုတ်နူကဵုဒပ်ပၞာန်ကလေၚ်သီအဝဵုပၠန်တုဲ ပွမကြေပ်ဂြတ်နာနာ အပ္ဍဲကဵုဍုၚ်ဗမာ ဇီုကပါ်မံၚ်ကီုလေဝ် လ္တူကဝ်မယှေန်ပၞာန်ဂှ် ပရေၚ်ကဵုဇြဟတ်ဟရိုဟ်အာသဳယာန်၊ ဍုၚ်ဂၠးကဝ်တံဟွံစိုပ်တရဴဏီပုဟ် ညးလ္ၚတ်တံသ္ၚဳဂၠိပ်ရ။
ဟိုတ်ဂှ်ရ ပရေၚ်သီအဝဵုကဝ်မယှေန်ပၞာန်ဏံ ညံၚ်ဂွံလုပ်ဗဗွဲသၞောဝ် ဂွံဒှ်အာမာန် နကဵုပရေၚ်ထံက်ဂလာန် ဍုၚ်မိဿဟာဲ ကြုက်၊ ရတ်ယှာ၊ အန္ဒိယကဵု ဗဳလာရုသ်တံဂှ် ဒဵုကဵုဂွံကၠောန်အာပေါဲရုဲမာဲ ဒှ်ကၠုၚ်ရ။
စပ်ကဵုပရေၚ်ဍုၚ်ဗမာတုဲ လ္တူကဝ်မယှေန်ပၞာန် ဟွံထမံက်ကၠုၚ်ရုပ်ရဴ ပရေၚ်ကမၠောန်တၚ်တုပ်စိုတ်ဘုံ ၅ တၚ်ဂှ် ပရေၚ်ကေတ်အရေဝ် ဗၞတ်ပိုၚ်ခြာအခိၚ်နကဵုအာသဳယာန် ထေက်ကဵုဒးဖျေံကဵုဒဏ်ရောၚ် ထံက်ထ္ၜးမံၚ်နွံရ။
လ္တူကဝ်မယှေန်ပၞာန်ဂှ် ပရေၚ်ကဵုဇြဟတ်ဟရိုဟ် ပဵုနူကဵု တၚ်တုပ်စိုတ် ဘုံ ၅ တၚ်တုဲ ဍုၚ်ဂၠးကဝ်တံ ထေက်ကဵုဒးကဵုဇြဟတ် ဟရိုဟ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ကီု ပရေၚ်မာတ်ဆိုအ်တံရောၚ် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ကွးဘာတြေံ မေန်တွိုဲတေတ် ဟီုကဵုဌာန်ပရိုၚ်သြၚ်လောန်တိုၚ်မ်ရ။
“အကာဲအရာပြဟ်ဟ်ဏံ ၜတ်ဗၞတ်အာကဵု တၚ်တုပ်စိုတ်ဘုံ ၅ တၚ်မ္ဂး ကဝ်မယှေန်ပၞာန် ကၠောန်အာပေါဲရုဲမာဲယျဏောၚ်။ ဥပဒေပေါဲရုဲမာဲပၠန် ရပ်မၞိဟ်ဖျေံမံၚ်ထံၚ်သၞာံဇမၠိၚ်တံနွံမံၚ် ပဵုတုဲဖံက်ပကဝ်မံၚ်အခေါင်အရာမၞိဟ်နွံမံၚ်ဂှ်တှ်ေ ဍုၚ်ဗမာ သွက်ဂွံကလေၚ်စိုပ် လ္တူဂၠံၚ်ဒဳမဝ်ကရေၚ်သဳ ပၟိက်ညးဍုၚ်ကွာန်တံမ္ဂး ဍုၚ်ဂၠးကဝ်တံ လ္တူဂကောံပၞာန်ဗမာ ဇြဟတ်ဟရိုဟ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ပရေၚ်ကေတ်အရေဝ်မာတ်ဆိုအ် ပဵုနူဏံ ဒးကၠောန်ကဵုထေက်” သာ်ဝွံသ္ဂးရ။
ပ္ဍဲကဵုအခိၚ်သီလဝ်အဝဵု ၅ သၞာံဏံဂှ် ကဝ်မယှေန်ပၞာန် ဍဵုဍိုက်ကဵုဇြဟတ်ဟရိုဟ်နာနာသာ်တုဲ ပရေၚ်အခေါၚ်အရာမၞိဟ်တံဆောံတုဲ သီုအလုံဍုၚ်မွဲဒးဒုၚ်ဒဝ်မံၚ်ကဵု ပရေၚ်ပကီုပရာတ်နာနာ တံရ။
တုဲပၠန် ပတဝ်ဏာကဵုဒၞာဲစမြိုၚ် ဆေင်စပ်ကဵုညးဍုၚ်ကွာန်တံကီု သီုကဵုဒၞာဲကောန်ညးဍုၚ်ကွာန်တံနွံမံၚ်ဂှ် ဒပ်ပၞာန်ကျာကဝ်မယှေန်ပၞာန် ကြဳဖျေံကဵုဗုမ်ရ။
မွဲလပါ်ဂှ်ပၠန် သွက်ဂွံဒှ်အလဵုအသဳဒုၚ်ရုဲစှ်လဝ်ကဵု ဆန္ဒမာဲညးဍုၚ်ကွာန်တံဂးတုဲ ဗော်ဒစဵုဒစးဇၞော်ဇၞော်တံဟွံပါလေဝ် ခြာဟွံလံ ကၠောန်ဗ္ဒျ်အာ ပေါဲရုဲမာဲသၞောတ်ဗော်ဇဳရောၚ်။
ပေါဲရုဲမာဲဍုၚ်ဗမာဏံ ပရေၚ်ဓရ်ယာသၠးပွး ဒှ်ကၠုၚ်ဟွံမာန်ပုဟ်ဂှ် ဍုၚ်ယူရောပ်ကဵု ကုလသမဂ္ဂတံ ဟီုမံၚ်ကီုလေဝ် အာသဳယာန်ဂှ် ညံၚ်ရဴတးပါဲလဝ် ပေါဲရုဲမာဲဍုၚ်ဗမာဟွံသေၚ်ရ။
ညံၚ်ဂွံလုပ်ဗဗွဲသၞောဝ် ကဝ်မယှေန်ပၞာန်ဂစာန်မံၚ်ဏံဂှ် နကဵုအာသဳယာန် ယဝ်ရ ယှအ်ဖျေံဗွိုၚ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်၊ ဟွံဒုၚ်တဲ၊ ကၠောန်အာပရေၚ်တးပါဲတံမ္ဂး ပဵုတုဲ စိုပ်တရဴမာန်ရောၚ် ညးလ္ၚတ်တံ ခယျကေတ်မံၚ်နွံရ။
နကဵုကောန်ဂကောံ ဍုၚ်အာသဳယာန်တံမ္ဂး ပေါဲရုဲမာဲဏံ ဟွံလုပ်ဗဗွဲသၞောဝ်ပုဟ် ထေက်ကဵုဒးပတိတ်ကဵု ရမျှာၚ်ရောၚ် ပရိုဂရာန်ဒါရိုက်တာ ဖံၚ်ဒေယှေန်အခေါၚ်အရာမၞိဟ် ဍုၚ်မန် နာဲအဲမန် ဟီုကဵုဌာန်ပရိုၚ်သြၚ်လောန်တိုၚ်မ်ရ။
“ဍုၚ်ကောန်ဂကောံအာသဳယာန်တံ ဍုၚ်ဇြဟတ်ဇၞော်လ္ၚဵုလ္ၚဵုတံ နူကဵုဍုၚ်ဟွံဆက်စပ်ဍုၚ်ဗမာမ္ဂးဟွံဂွံတံ ကၠောန်မံၚ်ပေါဲရုဲမာဲဏံ ဒှ်ပရေၚ်စွံအဓိကဟွံသေၚ်ပုဟ် ဟီုမံၚ်ဂှ် ပဵုနူကဵုအကာဲအရာဏံတုဲ ပေါဲရုဲမာဲဏံ ဟွံလုပ်သၞောဝ်ပုဟ် ပတိတ်ကဵုရမျှာၚ်မ္ဂး ပဵုတုဲဂွံတိုန်ကၠုၚ်ဇြဟတ်ဟရိုဟ်မာန်ရောၚ် အဲခယျ” သာ်ဝွံ သ္ဂးရ။
ပ္ဍဲကဵုတင်လလောၚ်တြး ကောံဓရီုဝန်ဇၞော်ဍုၚ်သ္အာင် အာသဳယာန် နိုဝမ်ပါ ၂၆ ဂှ်တှ်ေ ကၠာဟွံကၠောန်ပေါဲရုဲမာဲ ညံၚ်ဂွံဒေါအ်ထောံပရေၚ်ပကီုပရာတ်တုဲ ဒးကၠောန်အာပေါဲသဳကၠဳပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် သီုညးဖအိုတ်ပါလုပ်ရောၚ် ချူထမံက်လဝ်ရ။
သွက်ဂွံထမံက်ရုပ်ရဴ တင်တုပ်စိုတ်ဘုံ အာသဳယာန် ၅ တၚ်ဂှ် ကဝ်မယှေန်ပၞာန် ယုတ်ဒေက်မံၚ်တုဲ ပ္ဍဲကဵုကောံဓရီုဇၞော်ကဆံၚ်သၠုၚ် အာသဳယာန်ကဵုကောံဓရီုဆက်စပ်တံဂှ် နဒဒှ်ညးစၞးဍုၚ်ဗမာ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ပၞာန်တံ ဒးဆက်ဒုၚ်မာတ်လဝ် အခေါၚ်တိုန်စိုပ်ဖိုအ်ရ။
လ္တူတင်တုပ်စိုတ် ဘုံအာသဳယာန် ၅ တၚ်ဟီုမ္ဂး နူကဵုကောံဓရီုဇၞော်အာသဳယာန် သ္ပလဝ်ဒတန်ဟွံသေၚ်၊ ကောံဓရီုတုဲမှ စုတ်လဝ်ပ္ဍဲကဵုတၚ်လလောၚ်တြးဒှ်တုဲ ၜိုတ်သ္ပမာန်ဒဂေတ်ဗက်ကဵုလဝ်နွံကီု ပ္ဍဲနဝ်ဝမ်ပါ ၂၉ ဂှ် လ္တူဏံ ညးအခေါၚ်ဟီုဂးနွံ ကဝ်မယှေန်ပၞာန် သ္ကိုပ်ပၞာန်ဇြဝ်မေန်ထောန် ဟီုလဝ်ရ။
ပ္ဍဲကဵုအခိၚ်စသီအဝဵု သၞာံ ၂၀၂၁ ပြဟ်ဟ်တေံ ကောံဓရီုအာသဳယာန်ကဆံၚ်သၠုၚ် ကၠောန်လဝ်ပ္ဍဲဍုၚ်ဂျာကာတာ နိဂီုဍုၚ်အေန်ဒိုနဳယှာဂှ် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ပၞာန် ဂဥုပ်သ္ကိုပ်ပၞာန် ဇၞော်မေန်အံၚ်လှိုၚ် တိုန်စိုပ်လဝ်တုဲ သွက်ဂွံသောၚ်ကလး ပရေၚ်ဍုၚ်ဗမာဂှ် ဖျေံလဝ်တင်တုပ်စိုတ်ဘုံ ၅ တၚ် မဒှ်ရ။
ဆဂး တင်တုပ်စိုတ်ဘုံ ၅ တၚ်ဏံဂှ် ဒဵုအခိၚ်တ္ၚဲဏံ ကဝ်မယှေန်ပၞာန် ထမံက်ကၠုၚ်ရုပ်ရဴဟၟဲကီု နူလပါ်အာသဳယာန်ပၠန်လေဝ် ပရေၚ်ကေတ်အရေဝ် ပိုတ်တ်သ္ကုတ်တ်မွဲသာ်မှ ဖျေံစွံကၠောန်လဝ် ဟၟဲဏီပုဟ်။
ဂကောံအာသဳယာန် ဆဵုဂဗသဳကၠဳကဵု ညးစၞးဂကောံဇြဟတ်ပၠန်ဂတးတံ တိုက်ရိုက်မာန်ဂှ် လ္တူကဝ်မယှေန်ပၞာန် ဒှ်ပရေၚ်ကဵုဇြဟတ်ဟရိုဟ် နကဵုပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ရောၚ်ဂှ် နာဲအဲမန် သ္ၚဳဂၠိပ်ရ။
“ပရေၚ်ကဵုဇြဟတ်မွဲပၠန်ဂှ် နကဵုအာသဳယာန် ဆဵုဂဗသဳကၠဳတိုက်ရိုက်ဒှ်ဒှ် ကဵုဒၞာဲပရေၚ်သဳသဳကၠဳဒှ်ဒှ် ကၠောန်သ္ပရေၚ်တၠုၚ်အာကဵု ညးစၞးဂကောံဇြဟတ်ဒစဵုဒစးမံၚ်ကဝ်မယှေန်ပၞာန်တံ နကဵုပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ဥပမာ NUG NUCC တံ EROs ကဵု ဂကောံဇြဟတ်ပၠန်ဂတးတံဂှ်လေဝ် နကဵုပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ဒှ်ပရေၚ်ကဵုဇြဟတ်ဟရိုဟ်မွဲသာ်ကီုရ” သာ်ဝွံ သ္ဂးရ။
တုဲပၠန် တတ်ကၠောံပယျဵုတုဲ ယဝ်ရချိက်အaာကဵု ဂကောံဗလးတိတံတိုက်ရိုက် ကဵုအရီုဗၚ်ပရေၚ်ဗ္စာရဏာ ထံက်ပၚ်မၞိဟ်တံမ္ဂး တးပါဲကၠေံပရေၚ်လုပ်ဗဗွဲသၞောဝ် ကဝ်မယှေန်ပၞာန်မာန်ရောၚ် ညးထံက်ထ္ၜးရ။
ပ္ဍဲကဵုတၚ်တုပ်စိုတ်ဘုံ ၅ တၚ်မ္ဂး ညံၚ်ဂွံဒေါအ်ထောံ ပရေၚ်ပကီုပရာတ်တံကီု၊ ရပ်လဝ်က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တံဂှ် ညံၚ်ဂွံကလေၚ်ဗလးထောံ၊ ညံၚ်ဂွံကၠောန်အာ ပရေၚ်ဆဵုဂဗ ကုဂကောံဆေၚ်စပ်သီုဖအိုတ်တံ ကေုာံ သွက်ဂွံကဵုအရီုဗၚ် ပရေၚ်ဗ္စာရဏာမၞိဟ်တံ ပါလုပ်ရ။
ပရိုၚ်-သြၚ်လောန်တိုၚ်မ်
Photo – ASEAN