မတ်မလီု ၊ ဒီဇြမ်ပါ ၂၇
အခိၚ်ကာလပၞာန်အပ္ဍဲဍုၚ်က္တဵုဒှ်မံၚ်ဏံ ပေါဲရုဲမာဲကဝ်မယှေန်ပၞာန် ကၠောန်အာသ္ကုတ်ကဵုသ္ကုတ်တံဂှ် အလုံဍုၚ်မွဲ ၆၅ ပွိုၚ်ဍုၚ်ဂှ်တှ်ေ ညိလေဝ်ကၠောန်ဟွံမာန် စိုပ်မံၚ်ဟဍိုက်ပတိုန်စၟတ်သမ္တီမာန်ရ။
ပေါဲရုဲမာဲသ္ကုတ် ၃ ပ္ဍဲဂျာန်နဝါရဳ ၂၅ သၞာံဂတး ၂၀၂၆ ဏံဂှ် သွက်ဂွံကၠောန်အာ ၆၃ ပွိုၚ်ဍုၚ် ပ္ဍဲရးဒေသဇၞော်ကဵု တွဵုရး ၉ ဒၞာဲရောၚ် ကဝ်မယှေန်ပေါဲရုဲမာဲလလောၚ်တြးလဝ် ပ္ဍဲဒဳဇြမ်ပါ ၂၅ ရ။
ပ္ဍဲဏံ တွဵုရးကချေၚ်၊ ကရေၚ်၊ သေံကီု ရးဒေသဇၞော် သဂိုၚ်၊ ဗဂေါဝ်၊ မာန္တလေဝ်၊ လ္ဂုၚ်၊ ဧရာဝတဳကဵု တနၚ်သဳတံပါလုပ်တုဲ ပွိုၚ်ဍုၚ်ပ္ဍဲကဵု ရးမဂွေ၊ ချေၚ်၊ ကရေၚ်ဍာဲကဵု ရခိုၚ်တံဟွံပါလုပ်ရ။
ပ္ဍဲကၞောတ်သၞာံဏံအိုတ်ကေုာံ သၞာံတၟိတေံမံက်မ္ဂး ပေါဲရုဲမာဲသ္ကုတ် ၁ ဂှ် ၁၀၂ ပွိုၚ်ဍုၚ်၊ သ္ကုတ် ၂ ဂှ် ၁၀၀ ပွိုၚ်ဍုၚ်၊ သ္ကုတ် ၃ ဂှ် ၆၃ ပွိုၚ်ဍုၚ်ကၠောန်အာတုဲ ပ္ဍဲကဵုဍုၚ်ဗမာပွိုၚ်ဍုၚ်နွံမံၚ် ၃၃၀ ဂှ် ဒၞာဲ၂၆၅ ပွိုၚ်ဟေၚ် ကၠောန်ပေါဲရုဲမာဲရောၚ်။
မွဲလပါ်ပၠန် ကဝ်မယှေန်ပၞာန် ဒုၚ်လဝ်ဝန် ပ္ဍဲကဵုကချေၚ်၊ ချေၚ်၊ ရခေၚ်၊ ကရေၚ်ဍာဲ၊ သေံ၊ မာန္တလေဝ်၊ သဂိုၚ်ကဵု မဂွေ ၅၆ ပွိုၚ်ဍုၚ် တံဂှ်အကာဲအရာသွက်ဂွံကၠောန်ပေါဲရုဲမာဲ သၠးၜးဓရ်ယာမာန်ဟွံသေၚ်တုဲ လၟုဟ်ပၠန် ထပ်ထပဵုလဝ် ၉ ပွိုၚ်ဍုၚ် မဒှ်ရ။
ဟိုတ်နူအကာဲအရာပရေၚ်ဂီုကၠီုဂှ်ရ ဒၞာဲပွိုၚ်ဍုၚ်တံဏံကၠောန်ပေါဲရုဲမာဲဟွံမာန်ပုဟ်ဂှ် ညးလ္ၚတ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ဥူကျဳမျေအ် သ္ၚဳဂၠိပ်ရ။
“အဓိက ပရေၚ်ဂီုကၠီုရ၊ ညးဍုၚ်ကွာန်တံ ဟွံထံက်ဂလာန်ပုဟ်။ ပရေၚ်ဂီုကၠီုဟၟဲပုဟ် ဟိုတ်တံဏံရ။ ဍုၚ်ဂၠးကဝ်တံလေဝ် စိုတ်ဟွံလုပ်စပုဟ်။ ပေါဲရုဲမာဲကၠောန်ကဵု သွက်ညးဍုၚ်ကွာန်တံ ဟွံသေၚ်ပုဟ်။ သွက်အရၚ်ဍေံတံရ ဍေံတံကၠောန်ပေါဲရုဲမာဲဂှ် တီမံၚ်အလုံဍုၚ်၊ ညးဍုၚ်ကွာန်ဂှ် ဟွံဆေၚ်ကဵုဍေံတံပုဟ် ဒုၚ်ကေတ်လဝ် သဘဴတံရ” သာ်ဝွံ သ္ဂးရ။
ပြဟ်ဟ်ဏံ သွက်ဂွံကၠောန်ပေါဲရုဲမာဲ ပ္ဍဲကဵု ၂၀၂ ပွိုၚ်ဍုၚ် နွံမံၚ်အရာပ်ကဵု ကွာန်ကြပ် ၃၀၀၀ တံဂှ် လလောၚ်တြးလဝ် ဒၞာဲတိဍာ်ကၠောန်ပေါဲရုဲမာဲဟွံမာန်တုဲ သှ်ေမံၚ် ၅၆ ပွိုၚ်ဍုၚ်ဂှ်တှ်ေ လလောၚ်တြးလဝ် သွက်ဂွံကၠောန်အာပေါဲရုဲမာဲအကြာဂှ် ကဝ်မယှေန်ပၞာန်ရန်လဝ်ရောၚ်။
ပ္ဍဲစရၚ်ပေါဲရုဲမာဲသ္ကုတ် ၃ ဂှ် စုတ်လဝ်ဍုၚ်ဗမဝ် တွဵုရးကချေၚ် ဒၞာဲဒှ်မံၚ်ပေါဲဗတိုက်ပ္ဍဲသၞာံဏံကီု သီုကဵုတပိတ်ကျေၚ် ရးမာန္တလေဝ် ကဵုဖေဝ်ခုၚ်၊ တဳပဝ်ကဵု ဍုၚ်ကျံက်မေဝ်တံလေဝ် စုတ်လဝ်စရၚ်ကီုရ။
တုဲပၠန် ပ္ဍဲကအ်ကြိက်၊ လှာဒကှ် ဒၞာဲဂကောံရပ်လွဟ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်ဂမၠိုၚ် ထိၚ်ချုက်လဝ်ဂှ်လေဝ် စုတ်လဝ်စရၚ် ပေါဲရုဲမာဲ သ္ကုတ် ၃ ဏံရ။
ပ္ဍဲပွိုၚ်ဍုၚ်သ္ကုတ်သၟဝ်ကျာလ္ၚဵုကဵု သၠုၚ်ကျာတံဂှ် KNU ထိၚ်ချုက်ဂွံလဝ်ပေၚ်ၚ်တုဲ ဒၞာဲလ္တူဍုၚ်ကအ်ကြိက်ကဵု ဒေသသၟဝ်ကျာသှ်ေမံၚ်ဂှ်ရ ကဝ်မယှေန်ပၞာန်ထိၚ်ချုက်လဝ်ရောၚ်။
ပ္ဍဲပွိုၚ်ဍုၚ်ဏံမ္ဂး ဆၜိုတ်လ္တူဍုၚ်ကြုၚ်ဒဵုကဵု ကွာန်ကံဗိန်ရ ကဝ်မယှေန်ပၞာန်ထိၚ်ချုက်လဝ်တုဲ သှ်ေမံၚ် လှာဒကှ်သၠုၚ်ကျာ၊ ကာန်နဳ၊ ကမ္မရိုက်၊ ကအ်ခိုက်၊ တၟံလး မွဲဒမြိပ်တံဂှ် ဒပ်ပၠန်ဂတးတံထိၚ်ချုက်ဂွံလဝ် မဒှ်ရ။
တုဲပၠန် ဆၜိုတ်လ္တူဍုၚ်လှာဒကှ်ရ ကဝ်မယှေန်ပၞာန်ထိၚ်ချုက်မာန်တုဲ ဍုၚ်ကျာ်ပိကဵု ကျာ်ဍုၚ်တံဂှ်တှ်ေ KNU ကဵု DKBA တံ ထိၚ်ချုက်လဝ်ရောၚ် ဂွံတီနူကဵုတမ်ရိုဟ်ကၞက်ပရိုၚ်တံရ။
ဗော်ဒဳမဝ်ကရိတ်တေက်ကောန်ဂကူကရေၚ် လုပ်ပြိုၚ်ပေါဲရုဲမာဲ ပ္ဍဲပွိုၚ်ဍုၚ်ကအ်ကြိက်ဂှ်တှ်ေ ပတိုန်လဝ်ဂတဵုမုက်ဗော် လ္တူဍုၚ်သၟးရနွံတုဲ ရံၚ်အကာဲအရာတုဲ စှ်ေအာပရေၚ်စန်ဒက်ဟီုတွံရောၚ် ဥက္ကဌဗော် မာန်အံၚ်ပျဳသိုဝ် ဟီုကဵုဌာန်ပရိုၚ်သြၚ်လောန်တိုၚ်မ်ရ။
“ဗော်ပိုဲ ပတိုန်လဝ်ဂတဵုမုက် လ္တူဍုၚ်ကအ်ကြိက်ကဵု ကြုၚ်ဒဵုတံသၟးရနွံ။ တုဲပၠန် စှ်ေစန်ဒက်မာဲဂှ်တှ်ေ ဗီုအကာဲအရာကဵုရ ဟွံကဵုတှ်ေလဝ် ဟွံအာဟီုတွံပုဟ်။ ရံၚ်အကာဲအရာတုဲ ကၠောန်ပေါဲဟီုတွံစန်ဒက်မာဲဏောၚ်။ စှ်ေစန်ဒက်မာဲဒှ်ဒှ် ဟီုတွံတံၚ်ဂြဲမာဲဒှ်ဒှ် ဍေံတံ(ဒပ်စကမတံ) ကေတ်ကဵုပရေၚ်ဂီုကၠီုဏောၚ် ဟီုလဝ်။ ဆဂး ပိုဲရံၚ်အာအကာဲအရာနာနာသာ်တုဲ ကၠောန်အာပရေၚ်စန်ဒက်ဟီုတွံဏောၚ်” သာ်ဝွံ သ္ဂးရ။
သွက်အလံၚ်အမာတ် ညးပြိုၚ်မာဲပေါဲရုဲမာဲသ္ကုတ် ၁ တံ ဂွံစန်ဒက် တံၚ်ဂြဲမာန်ဂှ်တှ်ေ စနူအံက်တဝ်ပါ ၂၈ ဒဵုကဵုဒဳဇြမ်ပါ ၂၆ ကဝ်မယှေန်ပၞာန်ကဵုလဝ်အခေါၚ်တုဲ သွက်သ္ကုတ် ၂ ဂှ် စနူဒဳဇြမ်ပါ ၂၉ ဒဵုစိုပ် ဂျာန်နဝါရဳ ၉ တေံ မဒှ်ရ။
ဟိုတ်ဂှ်ရ သွက်အလံၚ်အမာတ် လုပ်ပြိုၚ်မာဲသ္ကုတ် ၃ ဂွံစန်ဒက်မာဲဂှ် စနူဂျန်နဝါရဳ ၁၂ ဒဵုစိုပ် ၂၃ တေံဒှ်မာန် ခယျကေတ်မာန်ရ။
ဒုၚ်သ္ဇိုၚ်ကဵု ဥပဒေ ၂၀၀၈ တုဲ ကဝ်မယှေန်ပၞာန် ကၠောန်ပေါဲရုဲမာဲ ၂၀၂၅-၂၀၂၆ ကီုလေဝ် တၚ်နၚ်လ္ၚဵု ဗီုပြၚ်ဟွံတုပ်သၟဟ် တၞဟ်ခြာမံၚ်ကဵု ပေါဲရုဲမာဲတုဲတုဲတေံလေဝ်နွံမံၚ်ကီုရ။
ပ္ဍဲကဵုဝင်ပေါဲရုဲမာဲဍုၚ်ဗမာမ္ဂး အလန်ဏံစကဵုအာမာဲ နကဵုစက်အဳလက်ထရဝ်နေတ်မဒှ်တုဲ သၞောတ်ရုဲမာဲ FPTP ကဵု သၞောတ်သ္ပစၞး PR တံ ပံၚ်နှဴလဝ်ရ။
သၞောတ်ရုဲမာဲ FPTP ဂှ် သွက်စၠတ်ဓရ်ညးဍုၚ်ကွာန်၊ ပ္ဍဲကဵုစၠတ်ဓရ် ကောန်ဂကူ၊ ရးဒေသဇၞော်/တွဵုရးတံဂှ် ပံၚ်ဗစပ်စကာအာ သၞောတ်ပေါဲရုဲမာဲၜါဂကူဏံ မဒှ်ရ။
တုဲပၠန် ပ္ဍဲဒၞာဲဆန္ဒမာဲသီုဖအိုတ်တံဂှ် ပွိုၚ်မွဲတ္ၚဲဓဝ် ကၠောန်ကဵုပေါဲရုဲမာဲဟွံမာန်၊ ပါ်လဝ်ပိသ္ကုတ်တုဲ ကၠောန်အာကီုလေဝ် ဒၞာဲတိဍာ်ဗွဲမဂၠိုၚ်ဂှ်ကၠောန်ပေါဲရုဲမာဲဟွံမာန် ပတိုန်သ္ပစၟတ်သမ္တီမာန်ရ။
မွဲလပါ်ပၠန် ညးဍုၚ်ကွာန်တံလေဝ် စိုတ်ဟွံလုပ်စကဵုပရေၚ်ပေါဲရုဲမာဲ ဂှ်ကီု ပါဲနူဍုၚ်မိတ်သဟာဲကဝ်မယှေန်ပၞာန်တံတုဲ နူကဵုပွဳဗွိုၚ် ဍုၚ်ဂၠးကဝ်တံလေဝ် ကဵုဇြဟတ်ထံက်ဂလာန်ဟၟဲတုဲ ဟွံဗလးနၚ် ညးမၚ်ရံၚ်ပေါဲရုဲမာဲတံရ။
ဆဂးဂှ် နူကဵုဍုၚ်သေံစဳဇန်မံၚ် သွက်ဂွံဗလးညးလ္ၚတ်ပေါဲရုဲမာဲဂှ် အတိုၚ်အကာဲအရာပကတိလၟုဟ်မ္ဂး ပေါဲရုဲမာဲလက်ျန်ဍိုက်ပေၚ် ဟွံသေၚ်ကီုလေဝ် သွက်ပရေၚ်တဴတက်လ္ၚဵုတံ စဒှ်ကၠုၚ်နူဏံမာန်ကီုရောၚ် ဝန်ဇၞော်ဍုၚ်သအာၚ်သေံ ဟီုလဝ်ကဵုဌာန်ပရိုၚ် NHK ရ။
နူကဵုပေါဲရုဲမာဲတံဏံ အလဵုအသဳဒုၚ်ရုဲစှ်မာဲမွဲမွဲ မံက်တိုန်ကီုလေဝ် ပ္ဍဲကဵုဍုၚ်ဗမာဂှ်ပဋိပက္ခပရေၚ်ပၞာန်တံကဵု ပေါဲဗတိုက်ရပ်လွဟ်တံဂှ် သွက်ဂွံဒးဆက်ဇီုကပိုက်မံၚ်ဏီရောၚ် ညးလ္ၚတ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တံ သ္ၚဳဂၠိပ်လဝ်ရ။
ပရိုၚ်-သြၚ်လောန်တိုၚ်မ်
Photo – MOI