လ္ဂုၚ်၊ မေ (၂၈)
ပ္ဍဲကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာ အပ္ဍဲကာလဒပ်ပၞာန်သီအဝဵု ဒမြိပ်ဒးဒုၚ်ဖျေံဒဏ်ဂစိုတ်တံ သၠုၚ်တိုန်ကၠုၚ်ဂှ် ဂကောံအခေါၚ်ဗလးဒုဟ်ဒဏ် အလုံဂၠးတိ ( Annesty International) လလောၚ်ပ္တိတ်လဝ်ရ။
အတိုၚ်ဂလာန် ဂကောံအခေါၚ်ဗလးဒုဟ်ဒဏ်အလုံဂၠးတိ AI ဂှ်မ္ဂး ပ္ဍဲကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာ ပ္ဍဲသၞာံ ၂၀၂၀ တေံ မၞိဟ်ဒးဒုၚ်ဖျေံဒဏ်ဂစိုတ် မွဲတၠဓဝ်ဟေၚ် နွံတုဲ အပ္ဍဲကာလဒပ်ပၞာန်သီအဝဵုဂှ် ညးဒးဒုၚ်ဖျေံဒဏ်ဂစိုတ် စဵုကဵု (၉၀) တၠ သၠုၚ်တိုန်ကၠုၚ်ရဂှ် သ္ဂးလဝ်ရ။
တုဲပၠန် ဒပ်ပၞာန်သီအဝဵုဝွံ အမှုကိစ္စ လ္ပာ်အရာပ်တံဂှ် လှဲပြံၚ်ဒၟံၚ် ဇရေၚ်ရုၚ်ဂဗုတ်ပၞာန်တံတုဲ ကုအမှုဂဗုတ်တံဂှ် ဟွံစၟဳစၟတ်ကလၚ်ဒဒၚ် ဍိုက်က်ပေၚ်ၚ်ကီု၊ ဟွံကဵုအခေါၚ်ဂရၚ်ပ္တီတုဲ ဖျေံဒၟံၚ်ဒဏ်ထံၚ်တံရောၚ်ဂှ် လလောၚ်ပ္တိတ်လဝ်ရ။
နကဵုနာဲဗ္စာ မဖျေံဒၟံၚ်ဒဏ်ထံၚ် ကုညးဍုၚ်ကွာန်ကောန်အရာပ်တံ အတိုၚ်ဒပ်ပၞာန်မစကာ ဟွံမွဲကဵုပွမစၚ်ခြၚ်သ္ၚဳဂၠေပ်တံဂှ် မွဲအခိၚ်မ္ဂး ဒးကလေၚ်ဆာပ်ကဵုပၠန်ရောၚ်ဂှ် ညးချဳဒရာၚ် အခေါၚ်အရာမၞိဟ်မွဲတၠ ဟီုရ။
“နာဲဗ္စာ မရပ်စပ်ဒၟံၚ် ပရေၚ်စဳရေၚ်ဂဗုတ် ဇၟာပ်ပ်ဒပ်ပၞာန်မစကာတံ၊ နာဲဗ္စာ မကၠောန်ၜိုတ်ရေၚ်တၠုၚ်မံၚ် အတိုၚ်အမိၚ်လ္တူ နူဒပ်ပၞာန်တံဂှ် စိုပ်မွဲအခိၚ်မ္ဂး စပ်ကဵုကိစ္စဏံတုဲ ပွမဒုၚ်လျိုၚ်၊ ကေတ်လျိုၚ် သ္ဒးနွံရောၚ်၊ လ္တူတေံ စကာတုဲ ဒးကၠောန် အေဗီုဏံ ရးဒုဟ်ဟွံဂွံပုဟ်၊ ပ္ဍဲဒၞါဲဏံ ညးမပါလုပ် ဆက်စပ်လဝ် ဇၟာပ်ပ်မၞိဟ်ဂှ် မွဲအခိၚ် ဒးကလေၚ်ဆာပ်ကဵုပၠန်ရောၚ်” သာ်ဝွံ ညးချဳဒရာၚ် ပရေၚ်အခေါၚ်အရာမၞိဟ်မွဲတၠ ဟီုရ။
ကံၚ်ဇြဳပၞာန်သီအဝဵုဝွံ ကုညးမရပ်ဒက်လဝ် အလုံမွဲကၟိန်ဍုၚ်တံဂှ် ဖျေံဒၟံၚ်ဒဏ်ထံၚ် နူကဵုထံၚ်အၚ်စိၚ်ဗဟဵု ကေုာံ ရုၚ်ဂဗုတ်ပၞာန်တံရ။
တုဲပၠန် ပ္ဍဲဂိတုမေ (၁၈) တုဲကၠုၚ်တေံဂှ်လေဝ် ညးသၟတ် နူပွိုၚ်ဍုၚ်လှာၚ်သာယာ ရးလ္ဂုၚ် ကိုဝ်ယာန်မေန်နာၚ်၊ ကိုဝ်သဵုမဵုနာၚ်၊ ကိုဝ်တဇြေန်၊ ကိုဝ်ဒေဝ၊ ကိုဝ်ဇြာန်ယှေ၊ ကိုဝ်အတေလေဝ် ကေုာံ မအေအေမေန်တံ မပါလုပ် သၟတ် (၇) တၠ နူကဵုရုၚ်ဂဗုတ်ပၞာန် ဖျေံလဝ်အမိၚ်ဒဏ်ဂစိုတ် နကဵု သၞောဝ်ဥပဒေ ဗ္တိုက်သ္အးပွပကီုပရာပ် ၝောံပိုဒ် (၅၄) ရ။
အလုံမွဲကၟိန်ဍုၚ် ဗွဲကြဴဒပ်ပၞာန်သီအဝဵုတုဲ ညးဒးဒုၚ်ရပ် (၁၀၀၀၀) ပြၚ် နွံတုဲ ပ္ဍဲကဵုဂှ် (၁၀၀၀) ပြၚ်ဝွံ ဒးဒုၚ်ဖျေံစၟတ်လဝ် ဒုဟ်ဒဏ်၊ ဒဏ်ထံၚ်တံတုဲယျဂှ် ဂကောံမၚ်မွဲရံၚ်စံၚ် ကောန်ထံၚ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် AAPP လလောၚ်ပ္တိတ်လဝ်ရ။
ပရိုၚ်−သြၚ်လောန်တိုၚ်(မ်)